پاورپوینت

tarbiat rasmi-omimi

73 صفحه
9 بازدید
11 فروردین 1404

صفحه 1:
بسم الله الرحمن الرحیم تعلیم و تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسلامی

صفحه 2:
تعریف تعلیم و ترببت ا زنظر تعدادی از استادان معروف اين رشته بطور كلى مفهوم تعليم و تربيت بايد همه جانبه بوده براى معلم قابل درك بوده و يكوا آن را در كارهاى أموزشى يا به اصطلاح فماليتهاى تربيت مورد جه در کتاب معروف چهاز مكتب فلسفه : اتليم او اجتماع اسللی ی قهایی كد 0 ده اند با افراد کم را يوجود آيد .و از این راه به پیشرفت السانی کنک مي کنند. تعليم و لفان مجموعه ایی "مطومات و مهارتهای مهم تلقی می کلد نقش تعليم و تربيت نظارت صحيح بر انتقال اين معلومات أست تعلیم و تربیت را به عنوان کنترل یادگیری ‎Spree a‏ دهد . به نظر ایشان تعلیم و تربيت با يادكيرى يكسان ليست , يد كيرى ممكن است دون أكاهى و فهم صحيح انجام كيرد . د ‎Gis fh ae doe‏ و تشكيل مجدد آنها بطورى كه اين جریان موجبات رشد بیشتر را فراهم سازد . تعلیم و تربیت باید خصوصیات زیر را در بر داشته باشد : الف)مفهوم تعلیم وتربیت را بطور آشکار مشخص سازد . ب) با مفهوم اموری مانند کسب معلومات , فراگیری مهارتها و ایجاد عادات در هم نیامیز: ج) مفهوم تعلیم و تربیت را طوری بیان کند که در مراحل مختلف زندگی یا مراحل مختلف تربیتی ( کودکستان » دبستان» خیرستان؛ دانشگاه و بعد از فراغ از تحصیل قابل اجرا باشد د) مفهوم تعليم و تربيت را طوری بیان کند كه ابه عنوان اصل راهتمايى كثئده درهرمرحه ای برایمربی یا عم مورد يا كوششى ابت اكه ادر آن افرادا_اممين قر تر برخورد می کنند تا رشد بیشتری در آنها

صفحه 3:
انواع فلسفه های تعلیم و تربیت به آن سته از تتوری ها اطلاق می شود که به ذهن با روح اهمیت می دهد , فليفه ‎ete‏ باشد . یدلیستها ماهیت انسان را ذهن یاروح او تشکیل می دهد .فکر اسان را از 2 دات ممتاز می سازدو ذهن روح از امر مجردی که‌معمولا خدا تأمیده می شود ناشی می شود . ‎Oko Bar 238)‏ نشگاه امریکا در باره واژه رنالیسم می‌گوید هر جه ما به أن 0 فکر می نماییم از دو چیز تشکیل شده محتوی و صورت مثال یک مثلث را هر بز مى توان درست كرا ما در هن حال صورت منت را داراست.[برای تحقیق یک شی لت لازم است:1-علت مادی ماده تخته ©-علت نهايى(هدف از ساخت صندلی)3 مر صندلی ‎Faye ys‏ فرق می كند) 4-علت فاعلى ( نجار) و بطور كلى هدف رتاليسم ها زندگی خوب به عنوان هدف تعلیم و تربیت است قلسفه ای است امریکایی که به عنوان فلسفه تجربی » آزمایشی» آلى با وسیله ای مانند اينها خوانده می شود.پراگمایسم نتیجه یکنوع تجدید بنا در فلسفه است و نقش فرد و اثر نیروی عقلاني او را در ایجاد افکار و عقاید و بکار انداختن میارتها و معلومات برای بهبود زندگی جمعی روشن نمود ,(پروقسور چیلدز:جان دیویی) در اين لسفه با انکار وجود آنچه ورای تجربه است واقعیت وجود خدا و ارزش تعالیم دینی را که آثار آن در حيات بشر غير قابل انكار است مورد تردید قرار مي دهد. طبق ی موی مسرت ما روا اسب من بر ف ۱ ‎poor hye)‏ "موجودیت ‎gis‏ ‎as‏ برودی استا که بحث | و ‎A ARS‏ امن الا ‎Pre re )‏ که از

صفحه 4:
تعریف تربیت رسمی و عمومی با اتکا بر فلسفة تربیت در جمهوری اسلامی ایران و تعری_ف تربیت » تربیت رسمی و عمومی این گونه تعریف شده است: «بخشی از جریان تربیت که به شکل سازمان دهی شده . قانونی . عادلانه » همگانی و الزامی در مدرسه با محوریت دولت اسلامی و مشارکت فعال دیگر ارکان تربیت (خانواده . مدرسه ‏ رسانه ها.ءسازمان ها و نهادهای غسیر دولتی )صورت می پذیرد و با تااکید بر وجوه مشترک (انسانی» اسلامی» ایرانی)- همراه با توجه به وجوه اختصاصی هویت متربیان (به ویژه هویت جنسیتی)- در پی آن است تا آنان ».مرتبه ای از آمادگی را بنرای تحقنق ‎OL‏ طیبه در ابعاد گوناگون فردنق» خانوادگی و اجتماغی. به دست آوردند که تحصیل آن مرتبه ۰ برای عموم افراد جامعه لازم یا شایسته باشد» . ص2

صفحه 5:
فلسفه تریبت رسمی و عمومی در جمپوری اسلامی ایران بيت در کشور ما کم و بیش با مشکلات متعددی مواجه می باشد که اهم

صفحه 6:
تدابیرواقدامات تربیق جامعه ما با سه مسئله بینادی مواجه هستند *- مجموع تدابیر و اقدامات تربیتی اساسا در چهار چوب فلسفه تربیتی مدون و بومی متناسب با جامعه اسلامی ایران تنظیم و سازماندهی نشده اند . 2 - جریان تربیت رسمی و عمومی به عنوان بخش مسئول تحصیلات مدرسه ایی فاقد فلسفه خاص و مذین لا مت اسلیهی‌آراته اسب ‎aoe‏ سازماندهی و گسترش نظام تربیت رسمی و عمومی بدون تکیه بر فلسفه ای مشخص 9 ‎U9»‏ ‏بأد مركن اطلام و ابرالن اطع لقادح ص2

صفحه 7:
برای مسائل ذکر شده سه راه حل معتبر و قابل اطمینان از طریق . اهداف ذیل پیشنهاد شده است : >1- تدوین فلسفه تربیت در جمهوری می *- فلسفه تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسلامی ایران - تدوین رهنامه تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسلامی ایران ص2

صفحه 8:
قلسفه تربیت در جمهوری اسلامی مبانی تفکر اسلامی» با تکیه بر تربیت اسلامی مبانی انسان شناختی مبانی معرفت‌شناختی © مبانى رزش شناختي؛ بای دمن شناختی)

صفحه 9:
۱ مبای تربیت هر ديدكا و نظريه تربيئى مشتمل بر تمارى از كزارءهلى تجريزى (ناظر به تعريف, خايت» اعدلفء اصول تربيت ويا شعين محتواءازار» روشرهاء مراحل و ديكر عناصر ‎Aig‏ ‏تربيت) امت كه بر بيد مجموعهاى از كزارءهاى توصيفى با عنوان "مبانى تزبيت" استوار مرشوفد. مبانى تربيت از هستى و موقعيت أنمى در هستى يعنى نميت أو يا خاق مستي و ديكر موجودات» وضعيت مطلوب زندك انان و خايت آنه سرمايهاء امكانات, تیه یت شهار محردیت‌هاو با تین سنتهاء شرورتها و شرابطى بحث مركت كه حيات انسان و نحوه تحول در أن را همواره تحت تير قوار انه و تصويرى ال دكي انسان و نجوه تحول أن يه دست مدهل كه براسنى ابن تصوير» همه كار ها تجريزى تيت شكل ميكر ما سةوان به ور كلى مبقى تربيت رأء به لحلظ معئوا و نوع نقش أقرينى قهاء به سه بخش تقيم كرد 0 بعشی أز مينى تربيث آل سلخ قضايى للسفى و مدلل هستلد كم يه عنوان امورى ممم و مفروض» از جيني و نظام ارزشى معتير و مقيول يبه تعير ديكر از دين بر للسقة ‎hen ng SI a (all‏ در ‎yy Sip nate eI KA‏ اهداف و لصصول أن امتفاء مود لذا بن نسئه كزارءها لز مهبترين میلی علوم تييلى به طور عام و لمقه تربيت به طور خاص به مار مود أي لها را "ماني اساسي تربيت" لمي © برخى ديكر از مبانى ثربيت, كزارمهاى توصيى- تين يا تجويزى هستند كه از علوم تجربى و كارمردى مرتيطبا تربيت مرجشمه مركيرند عضي مارا نجل ون توسط تجريه نطير جامماشناسى تربوتى» روانشناسى تريقى؛ مدهريت أموزشى؛ برنامعريزى درسي» كولوزى لموزشى و اقتصاد أموزش و برورش كد به انها مرتوان علوم ديكرى نظي علوم سياسي؛ زياشناسيء مردبشتاسي و حتى زيستشتاسي و مصبشداسى را يز افزود). هر چن رای مين و تجويز تفصيلى جكونكى تحقق انواع تربيت و تيين جزئيات روقها و بای کی مان و بايد لز أبن سن مبائى بهرسلذ شد (لبنه به شر أدكه بي فرضرها و مفروضات فلسفى و اح تجويزى أنهابا مانى و اصول اسامى تربيت- معقير از نر جيني ر نظام ارزشى مورد قبول جاسعه مد ملفات ناته ندا لنكه بوهم يا نقد و تديل تقصير مجدد و باردازى مفاهيم وهی لرى اين علوم. براساس التزم به يني و ‎ya pd‏ به تركيى از اين نسقاوردها به صورت سازوار و اركار ب آن مياقى و لصول دست يلهم) ليكن لوالاصول تمرتولم در تين فلسفى جريان كه بد مباحث كل و بلياى مربوط به بن جريان مرهردلزد. بر ابن كونه مبنى تكيه مهم © همجنين» تحقق جريان تربيت در هر جامعه (به ويل در اشكال سمي إن) يه لظ جنبه اجتماعي أن به ناجار مستلزم يأيرش مجموعالى از كزارمهلى معتر (يا ماهيث سياسي يا حتوقى) لست كه در قالب قفون اساسى يا رانين موضوعه مورد بول قرار كته است و بيهن و تجويز نحوه تحفق تربيت يا الزام افاد حتقر؛ شخصيت ها حقوقى و نهانفاى اجتماعي یت يه رعايت حقرق ‏ مستوليتهاى توبقى» هابا كرض بأيرق إين كزارمماء قبل ترجيه ون و اخلاقى مراد بايد أبن مجموعه كزارهها را يه ثيه "يان سياسى و حقوق ریت" دک در أبن خصوص تيز به نظر مروسد براى بين قسفى تربيت (در معنا عام أن), نكا بر مبئى سياسى و حفوقى تربيت موضبوعي ضرورى ‎PS A‏ مبانى سياسى و حقوقي» نيز صرف ادر يل ميائى اسياسى تربيت (على به شر اء ويا سازكارى با له مار ات .براساس آنجه كشت اينك در نخمتين بخش از "فاسفه تربيت در جمهورى أسلاس ايران”؛ مجموعداى مهمترين مبانى دسته نخست (مبقى اساسى تربيت) يان مرشود تا تيين جيمتي؛ جرس و جكرنكى تربيت در بخشهاى يعدى اين مجمرعهء بر حسب مور يا اماد به أنها صورت بأورد. بديهى ست كه در اسفه تربتى جاممه اسلامي. يعلى كشورى كه اكثري فرادأن دين سم رب عنوان دين حق (ياذكر جوازيني و نظام معار) بركزيدعئد و لذا نظام فكري» اعتقلدى ر اررشي اسلام بر شكون مختلف زندكي مردم أن حاكم مريائد يرلى شداخ ميقي ‎ed‏ ‏اد بر ده الم ذعيه نسام؟زيرا كزارمهاى بلادى بركرفته از تصوص ديلى كه به توصيف و تين حقيفت هستى (خدا و جهان)» انسانء معرفت أدمى و ترسيم نظام ارزظ ا مير لزنه را نه ها ميقرن در ثيل مبنى اساسى ثرييث قرار دده يلكه يس ال قبول عقلائى اصل دين و براساس ‎nn) De a Sin‏ دروني) با دادمفاى رحى (ححت. #يوونى)» بأد فا عم قطعى دين در اين موارد را محور اصلى و مصباح حقيقى قهم اين كزوء لز مبقى تربيت به شار أوريم و نايراين براى بين مبني اسلامى تربيث براساس دونك أسلامى بيد از تعيم بيادى اسلام و معارف اصيل اسلامس بهرملذ شريم؛ جائجه در موارد لزوم (يعلى موضوعاتى كه ممتيما به هيت دين مربوط لبو و با توجه به توااتى عقلائى بره عتون دينى متكفل برداخن به آنا بوعل بيد يه انديشه ر تفكر استالالى شر مراجعه نمايم كه در ين خصوص فيز با ترجه به زوم هماهذكى هی با دادهاى وحى مرتوان ل نستثرر دهلى دالش فلسفه يا رويكرد لسلامى. يعنى ديدكاء مشهور بن فيلوفان مسلمان (به وواءهروان حكمت متعي)- لستفاه كرد كد در عين تكيه بر برهان و استالل؛ الها كرت از مقا ‎hah Bata WD net gd os‏

صفحه 10:
تعریف و توضیح مبانی اسامی تربیت (در فلسفه تربیتی جامعه اسلامی) عبارتست از < "مجموعه قضایای مدللی که تبیین چیستی» چرائی و چگونگی تربیت براساس دیدگاه اسلامی با توجه به آنها صورت می‌پذیرد و از آموزه‌های وحیانی اسلام و معارف اصیل اسلامی و یا از تبیین‌های مدلل در دانش فلسفه با رویکرد اسلامی» به دست آمده باشند." البته بهاقتضای صبغه‌ی عقلانی مباحث فلسفه تربیت» منظور از تبیین چیستی؛ چرایی و چگونگی تربیت براساس اين مبانی» بیان استدلالی و مبرهن تعریف تربیت و ویژگی‌های آن؛ تعیین غایت و هدف کلی تربیت؛ توضیح انواع تربیت و عوامل و نهادهای سهیم و موثر در تربیت و بیان اصول کلی حاکم بر تربیت با توجه به اين كزارههاى معتبر (مسلم فرض شده و اثبات شده در جاى خود) مرباشدء به كونهاى كه بتوان به لحاظ منطقی» در صورت اذعان به درستی و حقانیت مباتى؛ بیان تجویزی آن مطالب را دربارهتربیت امرى مدلل و مستدل دانست. + به بيان ديكرء انتخاب اين مبانى (از بين تعداد قابل توجهى از كزارءهاى بيانكر جهازبينى و نظام ارزشى اسلام) با عنايت به نقش و جایگاهی است که قبول آنها می‌تواند در تبیین مدلل جيستىء جرائى و جكونكى تربيت براساس ديدكاه اسلامى داشته باشد و بذيرش أنها نيز (همجون ديكر مبانى تربيت) به صورت اصل موضوعيو با تكيه بر دلايل و شواهد معتبرى است كه در جای خود مطرح شدحائد. بتابراين مسئله فصلى در باب مبالى اساسئ ثربيت: نه تعداد و نحوه بیان و دسته‌ندی آنها واقه جكودكى استدلال دزياره حقانيت أنهاست: بلكه برسش اساسى در اين زمينه آن است كه: «به فرض بذيرش اين كزارمهاء آيا اساسء تبيين مناسبى از تربيت و ویژگی‌های اساسی آن (غایت؛ هدف كلى؛ اصول و انواع تربیت و ....) صورت گرفته است؟ آيا اين تبیین با مبانی موردنظر هماهنگی و سازگاری دارد و می‌توان- بهتر از سایر تبیین‌های انجام یافته. در جهت‌دهی و ساماندهی جریان تربیت و انواع آن بر چنین تبیینی تکیه کرد؟»

صفحه 11:
مبانی اساسی تربیت را می‌توان بر حسب موضوع به ينج بخش نسبتا مجزا به شرح ذیل تقسیم نمود: ‎0١‏ مبانی هستی شناختی ‎٠‏ ©- مبانی انسان‌شناختی ۰ 0 مبانی معرفت‌شناختی ‎P <‏ مبانی ارزش‌شناختی ‏ص2

صفحه 12:
۱-۱ مبانی هستی شناختی (صفحه اول) آمقصود از مبانى هستى شناختى تربيت در اين مجموعهء "بخشى از مهمترين كزاره هاى توصيفى- تبيينى دربارء حقيقت وجود و لحكام كلى آن است كه در مباحث جهانبينى اسلامى يا حوزه وجود شناسى فلسفه اسلامى- بطور مدلل و مبرهن مطرح شده یا مفروض قرار گرفته‌اد.* 0-) جهن هتی وقیت دارد رجود جهان مفروض است» یعنی جهان هستی مجموعهای است به هم پیوسته از واقعیت‌های بس گوناگون که هیچ شک و تردیدی در اصل وجود آن راه ندارد. در آيات. قرآن پذیرش این مبناکاملاً مشخص و برجسته است و لذا در تعالیم اسلامي از انسان خواسته شده تا در شناخت خود و محیط خويش فارغ از بندارها و ذهنيات؛ هر جيز را همانطور که هست؛ با همه خصوصیات واقعیش؛ با همه بعدهای مختلف و پیوستگی‌ها و ولبستگی‌هایش بشناسد. 000) هستی به طبیعت منحصر نوست. جهان آفرینش عظیم؛ گسترده و بیکران است و آنچه از آن تاکنون شناخته شده ذره‌ای کوچک از جهان بی‌نهایت است. در ورای طبیعت و هستی ملدی (عالم طبیعت)- که عليرغم كستردكى اعجابانكيز ظاهرى آن داراى محدوديتهاى قراوان (به لحاظ بأيانهايرى و تابايدارى؛ وابستكى و ...) موباشد- سطع بالائرى از هستى و عوالم ديكرى (عالم مثال و عالم عقلء عالم ملكوت و جبروت و یا عالم عرش و کرسی) و موجوداتی غیرمحسوس (نظیر روح؛ ملائکه. جن و شیطان) نیز وجود دارد. براین اساس جهان هستی؛ مجموعه‌ای از عالم غیب و عالم شهادت است که جهان شهود مرتبه نزل‌ای از واقعبت‌های عالم غیب است. لذا تصوير طبيعتكرايانه و صرفاً مادی. از هستی مردود است. ‎(MS‏ خدارند مدا و منشا جهان هستی و مالک» مدبر و رب حقيقى همه موجودات عالم است. ستی در ذات خود» همان واجبالوجود است. اصل تمام موجودات و مقوم آنا خداوندى است كه از هر ما بالائرين مرتبهاش را دارد و از هر كونه عيب و انقص و فقر و نيازء بيراسته است. او موجودى است فراتر از زمان و مكان؛ دانا و تواناى مطلق» بخشنددى برمهر و در عين حال دادكرى سخت كيفر لذا هستى تما موجودات- اعم از مادى و غيرمادى- در ارتباطيا واجبالوجود و در ظل وجود لو واقعيت بيدا مركن همه موجودات معلول واجبالوجودفد؛ از اين رو هويتى مستقل. از علت خویش ندارند؛ بنابراين موجودات جهان نبايد به منزله واقعيتهاى منفصل و مستقل از ذات واجبللوجود تلقى شوند بكله وجود قنها عين صدور از واجبالوجود او عين ريط به لوست در واقع همه موجودات صرفا به ماه أيات حقيقت وجود. خداى متعال- ‎ge Ja A‏ يعلى موجوات هستى تطورات و شئون حقيقت وجودلد اكه در ذات خويش نمود و نشانهلويد. اعتراف به اين حقيقت كه آنجه هست» صرفا تمود و أيهاى از خداوند است و مالكيت حقيقى و كديير و اداره همه موجودات عالم. متحصر یه ارست توحید تم دارد. :#-0-0) أفريتش هستى غايتمند بوده و خداوند غليت همه موجودات / جهان هستى به حق و عدل وجود ياقتهو بيهوده أفريده نشدء أست و از أفرينش هستى» غايت و غرضى حكيمانه در كار بوده است. خدا خود غايت هت بنابراين جهان؛ افزون بر اين كه ماهيت “از اوبى" دارد؛ به سری "لو" نیز در حرکت است و غایت تمام مراب وجود ارست. 000) خداوند خبر بنیدین هستی است و همه موجودات عم را به سوی کمال شایستهآنها هدایت میکند. هر بهره وجودى كه موجودات از آن برخوردارندء از خدا نات ياقته و خدارند علاوه بر آن كه خير و كمال محض است» مليع هر خير و كمال یز است+ از ین رد خیر امری وجودی و مطلق می‌باشد؛ اما شر امری عدمی و نسبی است که در صورت علم تجلی؛ تعین می‌یابد. همه يديدءهاى جهان هستى لز هدايت الهى براى حركت به سوی مقصد و غایت آفرینش برخوردارند یعنی خداوند به هر موجودی آنچه نیاز او شایسته و بارسته او بوده اعطا کرده و مقصدی مشخص برای او در ار را برای رسیدن به مقصد بطرر کامل تجهیز نموده است (هدایت تکرینی علم همه موجودات عالم بصورت طبیعی و با خریزی).

صفحه 13:
۱ مبانی هستی شناختی (صفحه دوم) 646:6) در جيان صني در مين وحنته كثرث رجود ارد (رحنت در كثرت و كثرت در وحدت). در چا تر به لان يك حتت واحده از طريق كال تق ب نندت و ضحف مرب مصتى» ديز حاصل گرد لت به جرد مد« دلج اف یک مت اد درب کهآ یت وج مر يكرت ولى در ين حلقت لز علق كمال ونس وشدت رضحف و از ‎ysl pty BASE‏ ونه مق وجردى و ديات خارجى رو رگن عم داد انا حكنت لم اقضاد كرد ين موجودات مامز نر كما ر فقس و وجدائ مرئب ‎i ey‏ و فلت رسين ب أن مركب و معردميث أن لاف بدد ان رهد پک لت شخصی ومد صاحب مراي (لمرى تشكيكي) أت كيه اطرار كوكون و مرب مفاشل على مركد. اناف مركب وجرد لقني از ندث رضعف كمال و تق غلى د قر) ادم وخر در وجود امد رمي مرب رجود بر يسن مرب ديك مقمن. لصل حتيات وجرد كد از هر جوت رحد است دتمم متب رجات امک هر لاد از تجليات بي در حتيقت رجو عا جار كه اس هر جد مرب وجو بر ود و سیک درد و تشن سای مد هرود رادم نمزم با ليت واحد وجرد ماوق اد نيجه ‎bear ed ste Page‏ ‎whe Bids‏ ‎ay (0‏ تظلم طت و مطول و سيب بيه حلم لسار ‏جين در كله ول حق تعلى لسث» هر عي حال ‎any the‏ جمان برقرار لست ير ابن نسش مرتوان گت که یی یک کل فت که لین در تب کنیگر هندب ال رجا ای نا مق سب و مسب نمت رقيض الم واو در حق تي ل مير اسيابار عله در جين سارف و جارى مرخ رید نام ین هر ند مس ومع جل شور ستق ار و ره ای ای هرد( ما ی جرد الا اد خد چا و مرک درم رین رم يرك موجوداث ‎ce‏ (عق و ‎USC a‏ ‎pn‏ ارگ لیر جع رن ند در ‎yon. vt Sy i hv‏ لت و سول یور و شوت اند ‎on‏ خداق سمال مراد سب و از ند لمان قوع ممجزه و كوامت توس وا و خر در ‎Nm‏ یز ریق ماس خی و مین مد ما لفات ‎Ahh so peace (CO‏ حرکت نوم ات ‎SE ‏وریپ مهف حول و مريشت و همواره در حال شين و مجرورث (نكركرني)-‎ ae hi Ah AY 9 fy SB A gh ae ‏بر تلی اجان هی مفی در وج مرت مت وود لت‎ a toe Shea) ae Ta ae se al an ‏سا صنتد. اين دكركرني داتس‎ ‏خی در کت سرد ی ال ود رای مین‎ ‎Die (CO‏ لسن مد و راد من هی بر لحم ات ‏چهان ی که نم هن ست بای رد نله هیده وس اور هه جهن حکمت نداد لیگران هر هر رکه دق در هچب و مدای حرکت مد که ودب ون ار کار ره منکن مت جرک با هر چزه مدای من رده ات قآ ول ان از همین میهد نوی اس که مت خآ را گرقه سا ین رد مشيث انان در عفموو تي خويش و يكرا يبه هر حال معدود ست ونه امن واه يع موجرد ار راد ید خر و ریبعت ی مهد ‏200 ین نیت رم تایآ( ری مود پر و دی ند ‏تدای عم یت همه لشخاس و اين كه در أبن جهان تقد راجا زا و قی مود و حت همجرت ثم لت رای لبود و به مرك و نا متهى مودق زمين رمتاف عم رت تم شود میت و یت یرای رتست ‎ee‏ ری کارت روز اسان یت يفيت حيت ديهز در مال یت رت ری ال یه دک رای اسان نید ان ملد سر مور سای هر نیو مر لیم ف هر زمان ‎SA Si atte‏ ‎ ‎

صفحه 14:
۱-۲مبانی انسان شناختی صفحه اول

صفحه 15:
۱-۲مبانی انسان شناختی (صفحه ۲) ‎donate eee‏ تمر حي فش رد 1111111312 زر سم رن خی الوصا مرح در ول شش نم ی خر دح مرن سم دز رتست مر تب مسر مرو بلس توت موف شرس ی وگ اسهم یر جک سر مدق مت نی سل ره نع شم سول ره نی شم ره رت شم سک رل ردب 08 ميت اس رجا هس اج فا ی خر ی دوس رز رنب شش رجا سیم در سس تلد رز ار تب بر سل ی ور ‎ene gaia pe‏ ی ۱ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎dane‏ اش بر یورسخ مه رز ‎ ‎ ‏ار ی اد درل یر یر مر و هنن هنم رک تیزم حرش وش ‏ومع ارحص ار ده یه مود ی ره رز اه زرا سک سم از رو اف دروخ نماض اضر ره تمس لس هر کت زمر و شلد ری رف ‎ae‏ سور مدش ار رم له ری مر رل ‎ ‏یه هس سره رامق سار رز ضرع شرفت رد رز ‎a nabs dither sein poms OSE‏ ‎ ‎ ‎

صفحه 16:
ف شق قفائفه ۸ ۱-۲مباني انسان شناختی ) صفحه ") سد سك ل ولع مسد سيل ماو يديت و يداب دكت سر عد زار هی دل ل ‎copa‏ ‏اش ری سل مرمع ماس سم مر رب پر بر تسش عم زر مت ی رت رم شیم رس له 0 جر مت ج626 و سانو لاطي د شدي ول ‎spelen tt‏ ‎ge‏ ام ‎Oa a‏ ی ی یز ی زقس ای ی ین ع ‎nan ati‏ سرد تک س تفر سک ور سر موه يدي بيس ‎Est ater‏ ل ی و و ی ی ‎ae ir‏ 111-12 ی 15000 2321011 ‎panes een eae,‏ مد موز سور رت ‏مهم نم منم نسم وی مه تسس نم ‏شور وت ید دس مه ‎tp ep dines‏ سره مه او ی و ا ‎aia Pathan‏ ۳ ‏قمع سدم ور ممت ‏ستو شم مادق ل لني نسم سيول سف مد ید ره ومد مس عض يمرو ا داعت تعيض ی ی 1 هه مود مه اد سین مه رک لیر دز ‎whi‏ ‏رم سور رهش سورد ور وس ورسخ هم اه دورو ی اد موه زره سود ‎teeta act at a‏ ۱ ‎ae a‏ مب معموت سیدرت مضه رخف دیص ‏صر ی 9 177 ‎anasto ae‏ لد لسر رمو الت ممق إن ص الال مج سل سور وه ما تس ‏خی رش یریسم سور یم س یمیش یوب سب مرسی سور ‎ene et ee ee‏ نيت ‎a a tata greene a‏ للا ‎a te ter‏ ‏#000 عمد ند مد ىمست سستسد د عاد ‏برذ 1[ [ 1[ [ 1[ 22111115 کم شش چم رس وا هت مور ار رل یز را سل ی فد لوا ‎eon ciara gene eae‏ ار زر ‎mantra‏ ‏م ‎Tea oe csc aL oe oy mint a eae‏ ‎aN eta a eat‏ رم و و ‎a cee‏ ی وه ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎

صفحه 17:
۳-۱- مبانی معرفت شناختی( صفحه اول) شور از مق تاد ان مرها خشی از میرن ای تزسی ومين توا عنمت ی و درد زان تست رف ‎Sg‏ ی ماو افيه بيت بسار ‎np‏ معرفتندس دب شته زیت مش موه ی مرها مس ها لاش لژ که ات هر ند من اجه لس بر رشب سای مان عرص یچ یی ره اد )اسان تفای لت هی درک راجت ریش رن راد جهان صن قبل تاس امت و انان وناى شتآ رآ رادتقا اه نع رده ات عرت حق به شتا شار به يمان ان و تقس تان از دزت بشو رای تاش ما مت ستی داد من هن سل وم بش لخادت بر لیم دیع ان مار و یت کات ود انتيجه سجود و خضوع فرشتاكان در برابر انسان را قراهم أورده آست. در سراسر قرآن بارها با مفاهيم مختلفى جون تفكر؛ تنبرء تظبء علم؛ بصر و الب؛ بر وجود ابن توانايى در اتسان تاكيد شده تبرش ‎an Bae Sik at he ca ao a Sh‏ مومت رش دز مه ‎al 9 ie pat Jo le (0-0-8‏ اعتباری است.. ‏اوه به ‎Ba dt ae dg Syl‏ رن رن سح هل هت با ده مداخ مصوس با ‎SH Ste ra‏ اغا مصوب مروت در بن نط رت ‎idan nt mn‏ حا با ادن اند در نسح مرن قاس با علوم فش که واگ ‎Bip bth‏ تخد حر سقس لير كد وجنات لحرت ترح م وجرديت بأ رارحا ‎wing oo‏ ورد رهز مر عم هت رش مات مق با که بآ چه وهای مش مشق رس رم ات هرن ها در سح ثرت عل بال ماد بلغ ابو ازع مه رشن ‎Seka seater‏ کت رح جرع به واشيت اماس موصودات اس ‏از سوى ديكر براساس قصد و غرض أدمى. مئتوان گفت که عم دارای قسم و با اقسام اعتبارى است. در معرفتشناسى اسلامى: به دليل اهميتى كه براى راقعيت معلوم در نظر كرفته شده؛ ‎Wp‏ ‏اقب ی عم کر اش ود ما علد بر أن ما ليم اعارى عم نيز بر حسب مقاصد و وازفاى خاس ادم راد ره مار هی دمي و ميان مدا ال شم ات ردنر رن به رها ىالل مشخص مرخود. هر عمس که باه تپ رز ریم وزارت تزا الیل ای ایحا وتيا تلن د كد ع هی تسه ار ریت مناد ای هه وا روت شی برو ار ست ‏0) ام تفت لس بح علم لس ای مر مطوح مت ات ‏تال را متا به مرت نیع رات شاد حرف اهر و بت تال شهوة و مكاقة و تغي بز اراء و أخيار مغر ف اث از ح راك كزين يؤر معرفت تا شاخ ما راز رس طامیه حول و زر ای دی ما و یه رک هيآ من و سور یذ سامت سم ضفل ره یی هریم هر ریت و ات یلم ان فلو له تدای خرن مرش نس ات بر شود باه رش نون رنه ره حشري يه اراك شان راي از له نها شهریمکتی مان مد ظر سعرفت ب خر مرت به هاى درو خر از فراکی بر معرفت يه خی دراو ری کون ره ره شتا وار سس كد لس ع ل ل وان ‎Jess ae‏ سح ‎ssn sims‏ مشاه سر و ربا از سفق جهن شب رشان مخف مر ‎EH ee ABS hn‏ متب عم حضورى و علم حصولى امت ك5 از حيث تجرد ووااماى علم حضورى برثر إز علم حصولى لست جون فارع از وساطت صورت‌هار ماب لور قوب ‎pte in a Ro Cy i‏ شل و اط تما عم بوكر سمت وني تر وى مرب حي عد د مل و ريا مل نس رهم شم رت مرت جن تا رها سس رز بشما سار ‎cee‏ برد در دق هي زب سرت کب تاره کرحم وت نب تب کل متيس كرد به عر سال لم ضبت به سلجم از قجت سکن اه سورت برد با اتف بطم از راجت ای ات که با نم له مان ری مراب مت ر سر تا زاره رف رتاو ماقم اس ‎ ‎ ‎ ‎

صفحه 18:
۳-۱- مبانی معرفت شناختی (صفحه دوم) چم موش دق رین مر مدرد ‎snes dees Pay ate ae‏ ل سند ‎eer‏ 0 ‎ee 1 1 11119199139‏ وح ل ل رك ا لات لط یر سور سم کت سره ‎ea aah aa ta csr nea‏ حل اع امم م م لد ل تاتسل دما لاع م ول كلت نر 2000000035 لد فر مل اد لا 0 قطان لذ جع در دوع سل مش زد يك ام ماما مر بای عون سس > رس نوت رس رن ند رت روم وی ‎SNe ae ease‏ ی سي ‎edad‏ سرت ابر مد مه ‎ee ie ea sa se alate ates‏ دو تشه موی ی مرن وه تقو سر کر سر رف ار رت اک ‎SER leg‏ ‎ea‏ ی 0 ‎COD‏ طبر نات زر ژر یلاع شقن( مظر عقي تر ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‏ای ری رشن رگ ارت درز تفس رد فا ری كت یف ی رود يت تسل ومر شل ی تمد ‎a Be le OE a aca‏ موسي هه ‎a TE‏ ساو اع مرجع سف ‎OE‏ خر ‎ln Eade Se)‏ ‎ne Iban Da ple‏ ويك شمل و ییآ رود کش كر ل شورزي عم در هی مق تردن ان ‎be pains‏ ‎See‏ ‎ ‎ ‎ ‏همع دنت لب پر ‎dpa pcp‏ ‎ ‏وات تق ممصو ترس تن كت تعدو عرئو ليد نت شيو م عر :مز عن مل سرمي على براق لن توفي يشر مول کول نش مر فاد رت ‎dant Dee a yack‏ سرد رب سرد ۶ و ره در تست بلق هشیش مرف هت ‎onan hg pe il peas em pads ioe can‏ راب زر خر و مش را ورد که رح کنر ی ریق رم ‎ed oe‏ شوگ رورت شم رل مرت دورن ام اب وه شش را مشش یلار نم ‎ ‎ ‎

صفحه 19:
‎Fe)‏ مبانی ارزش شناختی( صفحه اول) ‏3117117 ‏در تدب جح ةاتف عدار ع عد نر سعد سه :ارم سل عمقل د زک ی تب سر سل مره ل ماکان رما مه مس زر نا ‏ی ده ی ری مرت سل ره منم ار هار فا زد با دا با اقا رح ی رف سورد رخ ‎at ns ee a ne‏ ] ‎ST UR ae aR Ta Ty net an nl,‏ مه حك ؤء لم تداز ‎sito‏ اه سس شخ اك رف ری زار را سر یر ره ون در ره هدیاه حدم ری نش موز زمر رف فرع جرد سرد سوق تریح رن رس یش سل قرب ی شب مه ترس باکر رس زر رز لش بش مش وم بر رتست پر ۳ یاه یا شاقن ریک 11111110101097 رز ترا ‎ETS ee A‏ ‎Ao A a AS OO‏ ‎ ‎ ‎salem nar cate ees tes fa, em aaa enn jee vcr aren ‏مل‎ ‎۱ ‏ل‎ ee eet ۳۳۳ ‏مجم منانني‎ ‏تم سر ور یساس حور مرت مس جوز زر درس ور رد مرس‎ ‏ل كد تا ار ی‎ ‎ee‏ سوت سیم ‏مرا سر موی و ری ی دواد بط یز سا سوم ام روم پم مر رز ‎a tan aah he te ae‏ 0 1 ‏هر ا شم ریخ هیر سع اقوس عست وه پیز ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‏11010111002 110101001010101 ل ل ‏ریز ود یز هر زمر کلف ریت رمق سف سور ل زود حل عل مده بلول نر" حلت ل تع شد دل ع م نا روك علد دل قوس شش و مور مج وی مق عرص ‎ ‎

صفحه 20:
۴-۱ مبانی ارزش شناختی( صفحه دوم) 4۳ه) رز منم ره تایح ‎ays‏ رک فد رزش یت در مر نی و هید تن ملاس مطرح گردیه ات مصود ‎Bika) WEI oh he) Se ple‏ خصايصى واقع برخوردار اسث هن زگرد ‎Opes a a‏ که را نآ شنم رو مر لیذ درمز توجه به هيث يز مارح شد و در هر حل زارفا ترج يه خلت هت وا فاگ لس تین مر راي بهزيداس و جمل راخدا ب قور قري در وجود نان خلق كرده لست به وري كه قسمت مهس از زگ سا ترجه ور زان ارو یل مر 000) یت دایز زار یه سور ورين لكر بت یه زسن از بت که رل وق بای زگ ی در ان وج درد بزازي ماسب را راي تح خات افرش لمان دارد. ما در كا ارش ازارى طبيت بدو نكت را ‎a ag A ae A‏ برس كرابئه لمت بنمران طعت لزارى مى استفاء ین در نگیم ات وف تصرف ناه ولد بر شا عم ماگ هر تسه نگ سا يد د جا با شرت شرب مج رد هون که بت مارب بای تست که نی نیز ردان ود شیت نها شقهر ماس ال الط و رحمث لوس ست و هس زیت ی اه که رک و كهم ني رش هی بآ زره ر تصرف باد ردق ار کر 0ق همع عبر رها ‎eh Ital hye Sub‏ معلوم مرك معا رز هن وفع ‎cal Sg Bid‏ خن وی ال ری سر .رن کم ‎Da i pt‏ مق ‎sy yh‏ عل ات رن رش قملی هریت در ‎el ag ga hye pga de gd‏ الق دار قورع یز ری درگ هار ار ات رف ات راهن نو یه مرش را شف كد. اماد مواردى عال أن لميتوئد مصديق معيارفاي حم و جر موضعت اه ارشی راب لدم هقی میا ال ری و اث نهاتشخيص دهد لاه خودي ‎ly Ss) in Vy Ponce as od) ca‏ تب لد نب خر هد هروی ان سرد دنق ‎oe‏ )9( هار بل میدن ییازان رنه زب برد بح خر هر دپ ره هچ ان گنه تع اسم مري طقانى معرب مشود ا مخ لاس بان ال و بای ون مت که هم جک تر من بر ملح قد والعرا). ا بجا تل وحى و راهلمي يران براى تشخيص مس خرس و بش رون مد ادر ين موارد بئات شرع در تشخيص مصاديق ارزشها قل اين است و عل مار يه رو ازجم ددرت من ان نر عل و فطلرت در صدور احكلم ارزشي مقن بر کش ری روزي بين نوع اصال ری ور برش بر امد گرد یچ رل شم رل گرد od ge ‏حمسن طى» تع حمن‎ eg BS OA PB A ak Sy an Ag gf Yh IAS i le ‏هد که ان راب کل راز هید بر مد ماب رگا يمان و نيت صحيع) اسثواربتشدتا مرجب كمال تسائى كريد بن خسن فعلى و حسن یه و منک لس وچ من‎ oe A a the gc at ato fon chp Pa) Sa ‏ف ر رل حن خاش لست زيرا روج فم اتياري ليث و ايز نفس براي انام عمل‎ ‏وی ال مت درد ی کل عم وحم و کیت کت دید مق با لت بو نان نیت بر هر ره علی را رپس هر جد اصفت با حمن فاملى امت اما حسن فل‎ ‏ارا عمل مور نظر فار نف‎ aaa MOH Lua ALL (00.00 PS ln ee aA Dg a ‏وت زندكى‎ JGR) Ra ol) ny 2 ES ‏ابر به صورت عرصی و ری رک‎ raga te) را تیا وهای دی اس که مینست ارزشهای مر را مشص کرد ر مان هرا لطلاق هر يك از ارزشها رین ند چچه برلل همين معي تلی اه زاب یر ره مرش لهس گرد نت شهار اضف ‎at ge) ge atl jt) game‏ نعود

صفحه 21:
۴۱- مبانی ارزش شناختی( صفحه سوم) ومع میا ی سفن یش مر ی زک »رل نات نا ری رز ‎nit Bh el ph impale Dn ld‏ مرش مره مولع رس متیر مقر شم ریش محر را مزر رت رش و ره ره عرش مج شیر خر سل رمرم [0 en use زره مق شم نز کچ ور با ید گر دسر لا لو رجف ور سک رف من سل رز فد رن ی ول ‎SRST aia de eT‏ بحا بك ره وی زک زر رز رف رم رد راز زد رس لجسن رش هه عفر زيلب تدوز إعرج دوك رمرعن ابطر تمد حك مي جر ‎ee i a a‏ يني حزمت ب شب ره دبرا تئر كعد ‎a BES Re Ee a a‏ ات رم یر کت رف ار رم ترپ رم 0 جر ی مسر سر رل ویس ماد سل رد :ره سر ی را ی ور دز له اد ست ل بل ‎ata ae‏ ی ی ‎Sina‏ یت شک رد زر سس هایس دصر رید ارك ‎CELE SEE lan cial oa‏ حح اس ی زارت رک یر ره وج له کح ری سس ‎nein nh‏ له رم ها تس رل له ی ی ری بر کر رن زب رسد apy oa ny aya tata ‏راف ودف معط فى دكاو لامعإ ب وب‎ ateay mbm ۳ ee ‏ی‎ ‎I I ‏وب هرز ام تشز مر تمرف بت بطم ارهز سس چاه یه مگ ری مر ار‎ 647 6مك هار سول سل فد يمير وعم رمق مويسم ا جلا راصش حوور ول سه ب بك نص لوم لوس بن ‎tate a inh peeps) base‏ ل ا ص لدع نجلب وال ماف م ‎caesar es‏ 17111111011000 ‎os‏ 111199-9-000 1 1 1 12111111 شرت سل ری زور لطا لهت ار ‎a RCT‏ ار زیت زرم شنز تم رول یز که وم ی معط هار زا صل سناو زر يوضر یش سخ مس ی مد کم برع رنه ره رات سعط ‎Se ne aE ate tne‏ تمس یم درمز مورا مر رم سر رش ی سر يم از یه دزن زان را نس ی ی من رت وعد ار ‎ees Re ie ie ear et‏ کت سح ‎ee fae‏ نو پر را ره ما دپ دج مر لت ار ما مخ و رت مه قرش دنر رش و در برس مات مد

صفحه 22:
شنون مختلف حیات طیبه را با عنایت به ابعاد مختلف وجودی انسان و استقلال نسبی آنها به شش شأن ذیل می توان شناسانی نمود: ‎al >‏ شان دینی و اخلاگی؟ نار به خودشنسی: معرفت نسيت به خداوند متعال و معاد؛ نبوت و ساير عقاند و ارزشهلى دينى» ايمان (: التزام آكاهائه و أزادائه دين حق به عنوان أنين زندكى و نظام معيار). تقليد عملى و احكامء مناسك و ارزشهاى دينى و رعايت اصول و آداب اخلاقى در زندگی روزمره (در همه اعد فردی و اجتماعي) و تلاش بيوسته براى خودسازى براساس نظام معيار (مهار غرائز طبيعى؛ تعديل عواطف و خویشتن‌داری: حقظ کرامت و عزت نض. کسب صفات و فضائل خلاتی و یشگیری از تکرین صفات و رثن ‎(AIS!‏ ‎as >‏ شان زیستی و پذلی؟ نار به ار تاه سامت و رعایت بهداشت جسمی و روانیخود و دیگران»نقویتقوای جممی و روانی مپارزه پا عوامل ضعف و بیماری؛ حفاظت از محیط زیست و احترام به طبیعت. ‏< چ- شان اجتماعی و مهیاسی؟ ناظر به اتباطمناسب با دیگران(اعضای خاواه» خويشاوندان: دوستان. همساياكان» همكاران و ...)؛ تعامل شايسته با نهاد دولت و ساير نهادهاى مدنى و سياسى (رعايت قانونء مسئولیت‌ذیری؛ مشارکت اجتماعی و سیاسی؛ پاسداشت ارزش‌های اجتماعی): کسب داتش و ‎GA!‏ اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی (بردبارى؛ وفاق و همدلی: درک و فهم اجتماعی: مسالمت‌جوبی: درک و فهم سیاسی؛ عدالت اجتماعی؛ درک و تعامل ميان فرهذكى» تفاه بيزالمللى؛ حفظ وحدت و تفاهم ملى). ‏< د-_ شأن اقتصادی و حرفه‌ای؟ ناظر به رشد توانانى أدمى در بر ام معاش و تلاش اقتصادى حرفداى (درك و فهم مسائل اقتصاد و مهارت حرفداى» التزام به اخلاق حرفهاىء توان كار أفريني» برهيز از بطالت و بيكارى» رعايت بهرمورى؛ تلاش جهت حفظ و توسعه ثروت اهتمام به بسط عدالت اقتصادى؛ مراعات قوانين كسب و كار و احكام معاملات و التزام به اخلاق و ارزشها در روابط اقتصادى). ‎oe >‏ شأن علمى و قناورى؛ ناظر به رشد توامندى افراد جامعه در 5 (فهم و درك دائشهاى يليه و عمومى؛ كسب مهارت دائشافزايىه يكاركيرى وآوری:کسب دنش, بیش ر تفكر فاوراه را هرد کیت نگ ‏< و- شأن هنرى و زيهاهى شناختی؛ ناظر به رشد قوه خیال و پرورش عواطف. احساسات و وق زیبییشناختی(توان درک موضوعات و افدل داراى زيبايى- مادى يا معنوى-؛ توان خلق أثار هنرى و قدردائي از آثار و ارزشهاى هترى). ‎ ‎ ‏هدرک ‎ ‎ ‏أخث؛ بهرمگیری و تسعه نج تجارب متام بشری در حوزه عم و فاوری يوه تلکر عمی و منطقی؛ تون تفکر دی آمادكى جهت بروز خلافيت و ‎ ‎

صفحه 23:
۵-۱- مبانی دین شناختی (صفحه اول) مووي مد عدم تسحرسس داه #طامه لالس مسري له امه بي سه اراس سس نون هه ‎cee ee‏ م ا ا همع ل سل اه جه تمجه ‎ce‏ ا ودس سس مم وين ‎ee eta ong seer‏ 0 0 لد نه مره تست ری الت سر لق را ‎ae‏ بدت 1 بر ما ی ترش ریت ‎a a Bie an‏ ‎TERE aici ire ae atin Rng ioe iat Means‏ ‎OD‏ زرد زار مد یلم ند من زگ مس رای ضبن سب مب وم یا سرد زا ارگ رز رگ قیفر رد مت ار ,ند زر ارس ند مرت و رم رت هوقرت رم مر تم ‎dered BOD‏ تایبا ال یز الم ریگ نم هي تا ات دم زر قرع ‎ ‎ ‎

صفحه 24:

صفحه 25:
ارزشها و تربیت (منبع کناب آشنایی با فلسفه آموزش وبرورش (تلر) در آموزش و پرورش ارزشها در تمام امور آموزشگاه دخالت دارند و در همه مطالب مورد انتخاب و تصمیم گیری , اساسی با استفاده از ارزشها: 0

صفحه 26:
ارزشها و نقش آنها از نظر اسلام کدامند؟ + اله اروشها ار نظار متفگرسن انتلاهی متا متمیتاف وانخام عقل اتفاری ذر اسان است, یهن ارزنل موجب می شود که انسان در هنكام عمل جيزى را بركزيند .يس آن چیزی که شکل افعال و کنش ما را می سازد وبه آن ‎cage‏ مق فقو آزرشها پسته کد. آنها وا پذیرفت‌ایم , *ب) از نظر اسلام همه ارزشها , از جمله ارزش های اخلاقى ‎a‏ اقتارودن قوسي وب تالت یلته افراز نیست , بلکه یک امر واقعی است که روح انسان در اثر بعضی از اعمال تکامل پیدا میکند . ص2

صفحه 27:
ازچه نوع ارزشهابی استفاده می کنیم ؟ «اگر بخواهیم در مورد اعمال تربيت به داوری برخیریم و ارزش یک خطی مشی تربیتی را معین کنیم از «ارزش شناسی» 2۱010109۷ استفاده می کنیم که با سه پرسش مهم سرو کار دارد که عبارتند از: > _

صفحه 28:
۱) آیا ارزشها جنبه عیف دارند يا ذمنی؟ یا به عبارت دیگر شخصی هستند يا غبر شخصی؟ ‎tl I‏ به ‎cal‏ باشیم که ارزشهای عیین. وجود. داشته: باشد ببه لین معا که: ادعا کلیم ارزشها متکیبه ‎lian SANS gh‏ ااسالی.. ‏ارزشهایی نظیر خوبی ؛راستی و زیبایی واقعیتهای جهانی هستند و بخشی از ماهیت اشیا به شمار می ‏روندزیباین یک منظره.ر اخلاقی.بودوردیکصمل. به-هلیل.:وجودخصوصیانی که بر اهادبه له ‏وجود دارد .توسط فردى كه آنها را ناظر است داراى ارزش است . كروهى از متفكرين مسلمان يه ‏نظریه گرایش دار ‏برخى اعمال و صفات نيزذاتا نيكو هستند . ‏از اين بعد مى توانيم تربيت را داراى ارزش عينى وفى النفسه ارزشمند دانست . ‏أكر قائل به اين باشيم که ارزشها ذهنی هستند در حکم این ادعا است که آنها ترجیهای (نظرات)شخصی را ‏منعکس میکنند.ارزشمند بزدن چیزی عبارتست از اينكه کسی بدان ارزش دهد ‏مفلا اگر کي بكويد اكه تربيت دارا ارزش است عنظورش إينست كه خودش يزائ قربيت اززش ‎OH‏ ‎aid‏ متا برخی ازتتزنم. براق کرنست. ارزش.أقائل اضاففد.. ‎ ‎ ‎ ‎ ‎

صفحه 29:
۳) آپا ارزشپا ثابت هستند یامتغیر؟ گروهی استدلال دارند که ارزث هستند که مطلق و ابدی اند. که مانند گذشته معتبرند و در نظر هرکس اعم از هر نژاد وهرطبقه ارزشمند هستند .همچون نوپروری » نوع دوستی برأی همه انسانها که درهمه جا وهرزمان یک کار نیک بوده است . 1100011 برخى عقيده دارند همه ارزشها به اميال انسانها مربوط مى شوند و با تغيير اميال ارزشها نیز تغییر می نمایند .لذا آرزشها در برابر شرایط تاریخی جدید ؛ادیان جدید ؛اکتشافات جدید علمی » پیشرفتهای نو در دانش فتی ۰ پیشرفت درآموزش وپرورش ونظایر ابنها تفیبر می کند. ‎RIE‏ لاوما ‎EEE‏ نظر متفکرین اسلامی همچون علامه طباطبایی در تفسیر المیزان: ارزشها از حيث مفهومی مطلق هستند و حیث مصداق نسبی همستند: عدالت مفهوما مطلق ات امامر مصادیق آن. در .طول ‎pat Glep‏ ۳ می‌یاید. انسان هیچ گام راصف ‎cas‏ شود ضفت عدالت را از ‎Ss‏ د و ظالمش بنمایند . به بیان دیگر ارزش ها می توانند با ویژگی های اساسی انسان تناسب داشته باشند که این تناسب را عقل تشخیص می دهد

صفحه 30:
۳) آیاسلسله مراتی برای ارزشها وجود دارد ؟ تلقی افراد در قبال ارزشها بستگی به فلسفه عمومی افراد دارد الف) برای افراد معنا گرا: ارزشها سلسله مراتب ثابت دارند .( ارزشهای معنوی برترازارزشهای مادی) چرا؟ زیرا ارزشهای معنوی در تحتق هدف نهایی یعنی یگانگی با معبودبه ما کمک می کنند. ب) برای افراد واقع گرا انيز به سلسله مراتب ارزشها معتقد هستندبا این تفاوت که ارزشهای تعقلی و تجربی را در ردیف بالاتر قرآر می دهند ,چرا؟ از نظر اين كروه ارزشهای مزبور در سازگاری با واقیت عبنی ؛ قوانین طبیعت و قواعد منطق به ما کمک می کند. * ج) برای افراد عمل گرا: منکر وجود سلسله مراتب ثابتی برای ‎ae aed‏ از ‎a‏ اين ‎uk ot‏ فعالیتی موجب بر آورده شدن نیاز فوری شود و واجد ارزش ابزاری بشد ‎eee ae‏ ی مفید خواهد برد .از نظر وی آزمودن تجربي ارزشها بیش از عقلانی دارای ‎meee‏ است دوز ماس رف در ‎ae‏ دانند برای نیل به ارزشهای بهتر د) نظریه متفکرین اسلامی از ‎derbi atte ale‏ ۳ ‘ ‏ایی مستقل دارد که می توا تظریه الف و ب (ذهتي گراو عین گرا ۲ ‎yy Ass‏ 5 قضياق ای یی اس ات که در لوف تحقق دارد و بشر اين مفاهيم را در جهت دم ماه تشن ید و هت ماد یت جرد ارد لما جين ليست که ‎SUB Ga ros‏ ‎ ‎

صفحه 31:
اعتبار ارزشها از چه طریقی معلوم میگردد؟ * در درجه اول :حسن و قبح عقلی است + عقل انسان می تواند ملاک خوبی و بدی افعال اختیاری آدمی را بشناشد .مثلا حكم به خوبی عدل و بدی ظلم مورد پذیرش همه عقلاست لذا اعمالی که ريشه در فطرت انسان دارند تغیر ناپذیرند و عقل انسان نیز درک آنها را دارد. در مرحله دوم : زمانیست که عقل آدمی نمی تواند به درک رابطه واقعی میان اعمال اختیاری و آثار و نتايج اخروی ‎soot LL ol‏ < که در اين موارد وحی و تعالیم دین ۰ بشر را با حقایق (وجود رابطه حقیقی بين عمل فرد و نتايج غیر مشهود یا اخروی آشنا سازد و در نتیجه حکم ارزشی ( بايد و نباید)نرا بیان کند و دراینجا نقش وحی و راهتمایی پیامبران روشن میگردد.( ضمن اینکه دین و عقل و فطرت و رابطه بین آنها هیچ تعارضی وجود ندارد)

صفحه 32:
اخلاق و تربیت < آيا تربيت عموما عملی اخلاقی شمرده می شود؟ «چه کسانی پیوسته متوجه آن هستند؟ < معلم بايد جه نوع رفتار اخلاقی را در کلاس خود تبلغ کند ؟ < آيا بايد در پی اعتلای رفتاری بر آید که خود بدان ارزش می نهد.یا رفتارى كه جامعه آن را ارزشمند مى شمارد؟ < آيا بايد مشوق رشد برخى کیفیات خاص در منش باشد كه خود معتقد به مطلوب بودن آنهاست , پا آنکه بايد بكذارد منش كودك در ياسخ به انتظار كروه همدرسان تشكيل شود؟ < باسخ هر فرد به اين يرسشها بستكى به تلقى اخلاقى اوست .

صفحه 33:
علم اخلاق چیست و با چه مسانلی سرو کار دارد؟ “ بايد در پی پاسخ به اين پرسشها باشد و نگرشهای خود را توجیه کند .آموختن علم اخلاق وی را در انجام دادن اين کار کمک خواهد کرد. - علم اخلاق چیست ؟ “بارت است ان عقلاقة ازرنتها ور ‎adi‏ ‏كردار انسانى : ‏اخلاق با مسائل زیر سرو کار دارد‎ ele” ‏زندگی خوب برای همه انسانها چیست؟‎ )1۰ < چه رفتاری شایسته ماست ؟ *علم اخلاق می خواهد ارزشهای درست را بر اسانين: منايف: براى. اعمال: دزستت قراهم كند: ‎١‏

صفحه 34:
نظرایات اخلاقی < 0) شهود گرایی (مونصهننباط۱) < عقیده اين گروه اینست که انسان ارزشهای اخلاقی را به طور مستقيم درک می کند. ۴ درستی و نادرستی چیزی را به واسطه نوعی احساس اخلاقی و ذاتی درمی یابیم .که فی النفسه درستند. و درستی آنها را نمی توانیم از راه منطقی يا تجربی به اثبات برسانیم . (naturalism) oS cexb (© > “ عقيده اين گروه اینست که ارزش های اخلاقی را باید با مطالعه دقیق نتایجی که مطمننا حاصل آنهاست مشخص کرد. به عبارتی ارزشهای اخلاقی را باید با بررسی عینی نتایج عملی هر فعلی از کردار انسانی مبتنی ساخت . ص2

صفحه 35:
آيا ارزشهای اخلاقی را می توان به همان مفهوم معلومات ‎Als‏ تدريس کرد؟ *بافرض بر اينکه فضیلتهای اخلاقی در وجود هر فردی نهفته ‎Gul‏ معلم می تواند اين ارزشها اخلاقی رابه شعور آگاه دانش آموز منتقل کند . ۴ پس می توان گفت امکان تعلیم فضیلت وجود دارد . اما آیا دانش آموز مطابق آنچه یاد گرفته عمل خواهد کرد؟ < اگرمنظور ما از تعلیم و تربیت و یادگیری فقط اشاعه و کسب معلومات در باره ماهیت اخلاق و تربیت باشد » در اين صورت ارزشها قابل تدریس و قابل امتحان هستند . اما آیا می توان تضمین نمود که با آموزش و تدریس فضیلت دانش آموز به هنگام امتحان دادن تقلب نخواهد کرد .

صفحه 36:
حداکثر چیزی که یک معلم می تواند انتظار “الف) بداند درست و نادرست كدام است . “ب) بدائد كه جرا جنين است . <ج) درباره آنجه شايسته است در مقابل دانسته خود عمل کند . «معلم پرهیزکارهر چه بیشتر بر «عمل» به فضیلت ناظر باشد» دانش آموز عامل به فضیلت بیشتری خواهد بود .

صفحه 37:
تربیت براساس دیدگاه و معیاراسلامی + حصوضنیات: قزییت بر اسب ددگا:اسلامی:عپارتندآن < < تربیت براساس معیاراسلامی حرکتی است: < هدفمند , پیوسته و تعاملی که مرییان (افرادی نسبتا رشد یافته , دلسوز و خیر خواهی که به لحاظ کسب شایستگی های فردی و جمعی و تحقق مراتب قابل توجهی از حیاط طیبه در وجود خویش مسئولیت سنگین کمک به هدایت دیگران و زمینه سازی برای رشد و تحول وجودی افراد را بر عهده دارند )تدابیری می اندیشند(تدریجی,سنجیده و هماهنگ) تا بر اساس تظام ومیعار اسلامی موانع موجود را رفع نموده و زمینه ای فراهم سازند تا ضمن شکوفایی فطرت , رشد همه جانبه استعداد های طبیعی و تنظیم متعادل امیال و عواطف هويت فردي وجمعی تربیت شوندگان به تدریج و به صورت یکپارچه بر مبنای نظام اسلامى شكل كيرد تا جامعه صالح تشکیل گردد و به سوی پیشرفت همه جانبه ومداوم حرکت تماید.

صفحه 38:
فرایند تعامل مستمر بین مربیان و متربیان > *) مشارکت فعال تمامی عوامل اجتماعی سهیم و موثر 32 آن * 2)پشتیبانی موثر عناصر اصلی اجتماع و ارکان اين فرایند شامل : خانواده , دولت رسانه و سازمان و نهاد هاى غير دولتی در دوران معاصر می باشد . ص2

صفحه 39:
مهمترین وجوه تربیت »طبق معیارهای اسلامی + نکیه بر نظامي. که..معیاز آن: اسنلام است:» « این عناصر و مولفه های آن از قبیل: الف) هدایت و زمینه سازی جهت تکوین و تعالی هویت. ب) شکل گیری وپیشرفت همه جانبه جامعك صالح > ج) کسب شایستگی های فردی و جممی ‎٠‏ ذ)درك وويهبود مدلوم موقعيت خود و ديكران ‏كه فمكى برنظلم معا الامی اس ‎

صفحه 40:
مهمترین وجوه تربیت ءطبق معیارهای اسلامی >12 بیج به فافع لس قراشو: < براساس مفاهیم وتعابیرقرآنی ومتون اسلامی مواردی همچون : + الف)رشد « ب) قرب الى الله ‎٠‏ ج)اعتدال ‎٠‏ د)فطرت ‏+ م اراده و اختيار ‎٠‏ ع) سيرك ‏< می باشند که همگی درجهت فرایند تحول وتکامل وجود آدمى در نظر گرفته شده است . ‏ص2

صفحه 41:
مهمترین وجوه تربیت .طبق معیارهای اسلامی *) تاكيد بر تكوين و تعالى پیوسته هوبت انسان . بر خلاف علمای اخلاق که موضوع اخلاق را «نفس» تعریف کرده اند.دراینجا «هویت متربی» مد نظر است . با توجه به نگرش اسلامی به انسان؛ می توان هدف کلی فرایند تربیت را چنین بیان کرد: تکوین و تعالی پیوسته هویت فردی و جمعی .که هم از طریق درک موقعیت خویش و دیگران و عمل برای مبود آن براساس انتخاب والتزام يه نظام معيار اسلامی حاصل می شود. ۴) تاکید بر درک و آگا هی آکامانه بودن ویژی مهم ترییت اسلامی است. لازمه هر گونه تحول مثبت در حیثیت های وجود آدمی (بجز برخی تحولات جسمانی) آگاهی و بینش و تکیه بر خرد ورزی و معرفت آدمی است .ارزش تحولات تربیقی به آگاهانه بودن آن ‎BEL Ge‏

صفحه 42:
‎te‏ 5008 5 لد مهمترین وجوه تربیت .طبق معیارهای اسلامی < 5) توجه به آزادی و اختیار در امر تربیت آزادی ویژگی اساسی و ذاتی انسان. است . گرچه تکوین وتعالی هویت انسان تحت تاثیرعواملی همچون خانوده » دولت» و نهاد های غیردولتی رخ می دهد » اما عامل نهایی اراده آزاد واختیارکه ريشه درآگاهی آدمی دارد می باشد . + بدون وجود آزادی عمل تربیت ازاعمال دیگر متمایز نخواهد شد . ‎٠*‏ با توجه به موارد اشاره شده بهرمندی از روش هایی مانند تحمیللیدوعادت دادن تنها درمراحل آغازین تربیت مجاز است . و بايد متناسب با مراحل رشد متربی اختیارش نیزافزایش يايد . ‎aor (6‏ جانبه نگری درامر تربیت با توجه به اینکه انسان موجودی چند بعدی است بنابر این : * رشدو پیشرفت آدمی در اين تعریف مستلزم : = تحول درتمامی وجود اوست. شکوفایی فطری و طبیعی شکل گیری وپیشرفت مداوم جامعه وتوجه به همه شنون حیات طیبه درابعاد فردی و اجتماعی ‎ ‎ ‎۲ ‎

صفحه 43:
> > > > مهمترین وجوه تربیت .طبق معیارهای اسلامی 7 اعتدال و توازن در امرتربیت یکی از مشخصات بارز اندیشه و عمل اسلامی اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط در همه شئون فردی و اجتماعی است . تعبیر قرآن «امت وسط» دراعتدال و توازن از موارد زیر پرهیز شده است : 1) تاکید بر مربی محوری در برابر متربی مداری 2) اصالت جامعه در برابر اصالت فرد 3) دنیا گروی در برابر آخرت گرایی

صفحه 44:
اهداف تربيت از دیدگاه اسلام ( پر حسب شنول مختلف حبات طیپه ) + تربیت اعتقادی »عبادی واخلاقی ‎٠‏ الف)شامل ينيرش آزادانه و أكاهائه دين اسلام به عنوان آيين زندكى و مبناى نظام معيار ‏> بإتلاش مداوم جهت ارتقاى ابعل معنوى وجودى خويش و ديكران از طريق برقرارارتباط با خداوند. ‏۰ ج) تلاش پیوسته برای خود سازی و اصلاح ديكران بر اساس نظام معيار اسلامى از طريق مهار غرايز طبيعى ؛ تقویت اراد و.. ‎٠‏ د ) تلاش بيوسته براى حضور موثر وسازئدء دين واخلاق درتمام ابعاد فردى واجثماعى ‏ زندكي ‏+ هتربیت اجتماعی و سیاسی ‏الت) بازشناسی؛ حفظ واصلاحآداب؛ رسوم؛ هنجار وارزش هاى جامعه در پرتو نم اسلامی ‎٠‏ بإدرك مناسب موقعیت اجتماعی و سياسى خود و جامعه و مواجهه خردمنانه با تحولات اجتماعی و سیاسی به منظرر ساختن آیده یی روشن ‏+ ج)ترسعه آزادی ومرتبه وجودی خیش ودیگران در پرتو درک واصلاح موقعیت اجتماعی خود و دیگران ‎٠‏ د)آمادكى جهت تشكيل خانواده وحفظ وتداوم آن به مثابه مهم ترين نهاد تحقق بخش جامعه صالح ‎٠‏ تعامل شايسته با نهاد دولت و ساير نهاد هاى مدنى و سياسى و كسب شايستكى هابى نظير رعايت قانون ‎٠‏ مسئوليت بذيرى و. ‏+ بازشناسى فرهنك وتمدن اسلامي ‏+ تيلاش براى ارتقاى ابعاد مشترك(انسانى ‎٠‏ اسلامى ؛ ايرانى )هويت خويش ‎

صفحه 45:
اهداف ترپیت از دیدگاه اسلام برحب ددن مسحي ني * هتربیت زیستی و بدنی * الف)شامل تلاش پیوسته جهت حفظ و ارتقای سلامت و بهداشت جسمی و روانی خود و دیگران < ب)یصیرت نسبت به‌سبک زندگی انتخاب شده و ارزیابی پیامد های آن در باره خود» جامعه و طبیعت < ج) تلاش جمعی و فردی برای حفظ وارتقای سلامت و ایمنی افراد جامعه در سطح محلی » ملی و جهائی #تربيت زيبايى شناختى و هنری * برورش حواس و قدرت تخيل برا ى باز خوانى فطرت الهى + رمز گشایی و رمز گردانی از پدیده های آشکار و پنهان طبیعت درک زیبایی های جهان آفرینش به منزله مظاهر جمال و کمال الهی < زیبا سازی محیط زندگی و پیراستن آن از انواع زشتی ها معنوی < هتربیت اقتصادی و حرفه ایی < هتربیت علمی و فناوری

صفحه 46:
نظریه های تربیتی معاصر « نظریه دارای دو معنی می باشد : یک فرضیه پا رشته فرضیه هایی باشد که از راه مشاهده یا آزمایش مورد بازبینی قرار گرفته باشد . * مانند» نظریه جاذبه . ۶ بنا به این نظریه تربیت در حال رشد و پیشرفت_است . و مترداف اندیشه منتظم یا یک رشته انديشه های مرتبط دانست . بن به اين نظريه تربیت محصول بسیار فراوانی برداشت نموده است . ص2

صفحه 47:
> “اين نظريه طالب وفادارى به اصول مطلق هستند . “در دنيايى كه درآنء نابايدارى وعدم اطمينان رو به فزونی است » هیچ چیز سودمندترازپایدار بودن هدف تربیت وثبات دررفتار تربیتی نیست . ص2

صفحه 48:
اصول اساسی پایدارگرایی (۱) <هاچینز یک از نظریه پردازان این اصول م ی‌گوید - وظیفه هر فرد یا شهروند ممکن است از جامعه ایی به جامعه دیگر تغییر کند اما وظیفه انسان به عنوان انسان در هرعصرو جامعه ایی یکی است . ص2

صفحه 49:
> * انسانها آزادند» اما بايد » پرورش خرد و بازداشت امیال خود را فرا گیرند *در اين نظریه می گوید: نباید به کودک اجازه داد تا تعيين كننده تجربه تربیتی خویش باشد ؛ زیرا احتمال دارد آنچه او می خواهد » آن چیزی نباشد که او بايد ص2 داشته باشد .

صفحه 50:
سود سس پر( + هاچینز در قياس معروف خود میگوید : ‎cae‏ متتتلزم ‎ee‏ است و ‎yi eS» cel waded‏ ‏همه جا یکسان . ‏<بنا براین » تربیت باید در همه جا یکسان باشد. ساز ‏یا ‏با حقیقت » خایت یادگیری است . ۱ ‎>

صفحه 51:
* آموزشگاه برای کودک دارای نظم وترتیبی تصنعی است که وی درآن با ظریفترین میراث فرهنگی خود ‎Gal‏ مى نود . +وظیفه او اینست که ارزشهای این میراث را درک ‎US‏ ‏و باسعی و تلاش خود » بر دستاوردهای آن بیافزاید . ص2

صفحه 52:
اصول اسامی پایدارگرایی (۵) * این دروس شامل زبان » تاریخ » ریاضیات » دانش طبیعی » فلسفه و هنر می باشد . + آدلر از نظر پردازان اين گروه می گویید: * تربیت اساسی انسان عبارت است از ایجاد انضباط درنیروهای عقلانی و پروراندن فکراوست . + ايين انضباط ازطریق علوم و ادبیات » هنرهای خواندن » گوش دادن » نوشتن » سخن گفتن و بالضروره اندیشیدن انجام می گیرید ؛ زیر انسان به همان اندازه که موجودی عاقل است ۰ اجتماعی نیز هست و زندگی فکری او در جامعه انجام می گیرد فقط از طریق ارتباط متقابل انسانها وجود دارد . + برای بدست آوردن جامعه ایی پیشرفته» مردم باید بدرستی تربیت شده باشند و نه اينکه تعلیم داده شوند.

صفحه 53:
اصول اساسى' يايداركرايى (©) ‎٠‏ “دانش آموز با مطالعه و دقت در آن به حقايقى بى مى برد كه مهم تر از يافته هاى او به هنكام بيروى ازعلايق خويش يا غور در صحنه معاصر خواهد بود.

صفحه 54:
‎abi ۴‏ خود رابه صورت نامعقلولی به سنت قدیم «اآثار بزرگ » محدود می کند. ‏< اما می توانند شهر وند خوب و کارگرانی مولد بار آیند.که در اين نظریه لحاظ نشده اند . ‏۴ همچون دانشجویان دانشگاهی به معنی عدم اطلاع از تفاوت و شاید آسیب رساندن به رشد شخصی افراد باشد . ‎۱ 5 ‎٠‏ گرچه عقل برای پیشرفت انسان ضرورى است » اما جنبه عاطفى و شخصى ويكانه هر شخص بندرت تابع ديكران است . ‎

صفحه 55:
© کیفیت آموزش و پرورش را از طریق بازسازی مداوم تجربه بادید بدست آورد تا از طریق به کار بستن معیارهای ابدی خیر » حقیقت و زیبایی یکی ار ضاحت. نطران: اقلی ,جان. دبوبی است که ‎ue‏ گوید تعریف فنی آموزش و پرورش عبارتست از : باز سازی يا سازمان دادن مجدد تجربه است که بر معنای تجربه می افزاید و قابليت هدايت مسیر تجربه بعدی را نیز فزونی می بخشد .

صفحه 56:
شش مورد از آراء خاص پیشرافتگرایی »- آموزش وپرورش باید خود زندگی باشد » نه آماده شدن برای زندگی (کودک باید در موقعیتعای یادگیری متناسب با سن خود وارد شود و به سوی تجاربی که در زندگی بزرگسالی » احتمالا درگیر با آنها خواهد بود » هدایت شود) 0- یادگیری باید با علایق کودک مستقیما در ارتباط باشد (کودک باید یاد بگیرد بدان سبب که احتیاج دارد و می خواهد ۰ یاد بگیرد نه لزوما به اين علت که شخص دیگری تصور می کند او باید یاد بگیرد .و معلم راهنما و هدایت کار اوست برای درک مفهوم فعالیت های پنهان وی» چراکه وی دارای رشد کافی برای تشخیص اهداف مهم نيست . © یادگیری از طریق حل مساله باید مقدم بر تلقین محتوای درسی باشد . معلومات عبارت از ابزاری برای راهبرد تجربه .اگر قرار است معلومات واجد معنايى باشند بايد بتوانیم به مدد آنها کاری انجام دهیم . بنابراین معلومات باید با تجربه یکی شوند

صفحه 57:
شش مورد از آراء خاص پیشرافتگرایی © نقش معلم مدیریت نیست » بلکه نظر دادن است . (معلم یادگیری های مربوط را راهنمایی میکند.وی باید هنگامیکه دانش آموزان در بن بست قرار می گیرند بیترین معلومات و تجربه خود را به منظور کمک به ايشان بكار كيرد. ©- آموزشكاه بايد مشوق همكارى باشد » نه قابت بيشرفتكرايان معتقدند كه مهر ورزى و مشاركت بيش از رقابت و نفع شخصى با آموزش و يرورش متناسبند . اليته رقابتى كه دربرورش رشد شخصى موثر باشد مورد قبول است . با اين همه تاكيد میکند همکاری بیشتر از رقابت ؛ با واقعیاتهای زیستی و اجتماعی طبیعت انسان متناسب است ه تنها دموکراسی است که تعامل آزاد افکار و شخصیتها را که شرط لازم رشد حقیقی است فراهم میکند و در واقع تشویق میکند. برای آنکه مدرسه بتواند دموکراسی را بیاموزد خود باید دموکراتیک باشد . آموزشگاه باید حاکمیت دانش آموز » بحث آزاد عقاید ‏ برنامه ریزی مشترک دانش آموز و کارکنان و اشتراک کامل همه در تجربه تربیتی را پیشرفت دهد

صفحه 58:

صفحه 59:
: ‏مفهوم انسان‎ ٠ ۰ آدمی به کمک عقل نظری می ‎shy gla ul‏ محسوسات و مشاهدات خود سیر کرده و به تشکیل معانی و تعاریف جزئیات اقدام نماید . ‏ص2

صفحه 60:
حیات انسان شامل <0- سانقی .ار اده مسبوق به کشش «©-اراده سوق به خرد ص2

صفحه 61:
۱- حیات سائقی *(سانق عبارت است از فعالیت خرایز و سوق روان بسوی امور خارجی پا داخلی ) + کاره های کششی که بدون آگاهی صورت گرفته» منشا آنها قسمت نا آگاه نفس می باشد . «مثال سانق :جذب و دفع .انجام کارءقدرت » شهرت ۰ صیانت نفس» سودمندی» زندگی ص2

صفحه 62:
۲- حیات اراده مسبوق به کشش به اين مرحله از حيات سانق ثانویه نیز گفته می شود و عبارت از محرکهایی است که از راه تجربه و تربیت کسب می 1 کودک در اين مرحله وارد اختیارو انتخاب می شود » به جهان اراده قدم گذاشته و از روی صد و اختيار كارانجام مى دهد کارمهم آموزش و پرورش در 1 مرحله ‎mee‏ كردن درك ارزش و تحصيل رغبت است »رخبتی که نتیجه اش درک آرزش است در این دور ه آنچه کودک را تهدید می کند عبارتند از : سوق به دروغگویی » در پی کسب قدرت بوده » متوقع می باشد و ميل ميان دو قطب خود پرستی وحرص که محرک این اراده ارزشهای مشروط (خوراک و پوشش و..)است و مجری آن من فرد می باشد . وظيفه مربي در ابن ‎lad‏ برورش استعداد ال طريق ‎A‏ تراز و تتزين و تقويت 6 بت ورا تخیل در موقع خواندن » نوشتن و آشنایی ی سندیت» اعتبار» حریت در مورد کودکان می باشد

صفحه 63:
۳ حیات مسبوق به خرد ‎٠‏ به این مرحله از حیات اراده تحت فرمان عقل قرار مى گیرد.افراد سالم از نظر روحی ازآزادی برخوردار می باشند ومحرک اراده ارزشهای مطلق هسنند . ‏۰ ارزشهایی همچون(دین »راستی» زیبایی» عدالت ( که پایه واساس تمدن بشری می باشد.ومجری این اراده من_اندیشمند می باشد . ‏۰ در این مرحله خرد انسانی و فضایل اوست که »حیواتیت او را به بند می کشد و آنرا نرم » قابل انعطاف می کند . ‎

صفحه 64:
ابعاد ذهن فلسفی

صفحه 65:
۱-جامعیت . * الف) مشاهده امور درطرح وزمینه وسیع < ب) ارتباط مسائل حاضر به هدفهای دور( آخر بینی) + ج) کاربرد قوه تعمیم --۲ستقرایی. کال شاد تام مواردر به یک قضيه رسيين) aes) sy eye ge 5 ‎oa” 5‏ (مشاهده چند مورد و تعمیم به سایر موارد) ‏< د) توجه به جنیه های نظری ۱ ‏*( بکار بردن قوه ابتکار و خلاقیت و خود را صرفا محکوم امور محسوس نساختن ) ۱ 5 ‎the >‏ فشارمعلم به شاگردی که در درس قرائت فارسی ضعیف ‎Si

صفحه 66:
2-تعمق ۰ الف) مورد سئوال قرار دادن آنچه دیگران آنرا بدیهی فرض کرده اند. ‎٠‏ ب) كشف امور اساسی و بیان آنها درهر موقعیت ۰ (علت ننوشتن تکلیف بررسی شود نه از کلاس اخراج شود) ۰ ج) توجه به اشارات وامورمربوط به جنبه های اساسی درهر موقعیت ‎٠‏ ( بى ميلى شاكرد معلول تتبلی نیست» بايد علت بررسی شود) ‏۰ د) قضاوت بر روش فرضيه اى؛ قياسى ‎٠‏ (معلم داراى طرز تفكر فلسفى ؛ منتظرعكس العمل مشروط شاكردان در مقابل روش تدريس خود نمی ماند» بلكه از روش حل مساله بهترين راه حل را انتخاب مى كند. ‏ص2 ‎

صفحه 67:
3-قابلیت انعطاف الف) عوامل جمود روانی از نظر دکتر اسیت شامل : »- تازگی شرایط صعکس السل های شرطی ©-هيجانات شديد عاطفی از نظر وى جهار عامل سبب بيدايش افكار و نظرات در ذهن مى شود: )زمینه شخصى ©) شرايط اجتماعى - روائى ©) تداعى افكار در ذهن ‎is bile‏ ب) تقسيم امور به من و غيرمن در مورد امور متضاد صحيح نمي باشد_ء افراد داراى طرز فكر فلسفى ابتدا امور متضاد و متناقض را جدا مى سازند بعدا فرضيه هايى جهت حل مسائل طرح می کنند . راسل می گوید کار فلسفه آموختن این نکته است که چگونه در وضع و حالت عدم اطمینان زندگی کنیم و در عین حال از اظهار اقدام خوداری ننماییم .

صفحه 68:
تعاریفی از تعلیم و تربیبت 18 تعلیم و تربیت به معنای آمادگی + آمادگی جهت بدست آوردن حقوق و اخذ مسئولیت در دوره سالمندی ۴ نظر دیویی در مورد تعلیم و تربیت * اينده به اندازه حال اهمیت دارد و ‎ak‏ زمان حال در گذشته بچه قرار دارد , يس بايد احتياجات ‎les‏ کودک را در نظر گرفت تا کودک در آینده که نتیجه حال است بهتر بتواند زندگی کند .

صفحه 69:
ادامه تعاریفی از تعلیم و تربیت تعلیم وتربیت به فعنای آشکا زکردن استعداد ها 2- تعليم وترب 4 رشد به عنوان امرى محدود به طرف هدف معين و كامل است نه يك جريان دائمى 3- تعليم وتربيت به معناى يرورش قواى ذهنى

صفحه 70:
ادامه تعاریفی از تعلیم و تربیت ‎٠‏ 4- تعلیم وتربیت به غنوان تکرار و توجه به گذشته ۴ زیست شناسی ( تکرار مراحل تحول) دو جنبه دارد ۲ فرهنگی( تجدید تاریخ انسانی ) ۰ دیویی اين نظریه را مورد نقد قرار داده است . * _ اولا : توجه به گذشته بد وبی توجهی به حال بی معنی است و اينکه اثر محیط در مقابل اثر وراثت بسیار ناچیز است را قبول ندارد ,چراکه محیط مناسب استعداد ها را ظاهر می سازد , ثانيا : وظيفه مربى تنها انتقال فرهنگ گذشته به افراد نبوده » بلکه منشاء و علل پیدایش مسائل مفید و قابل بررسی می باشد . 5- تعلیم وتربیت به عنوان دوباره سازی

صفحه 71:
. تفاوت تعلیم و تربیت قدیم و جدید

صفحه 72:
تفاوت تعلیم و تربیت قدیم و رشد و تربیت فرد مورد نظر است . ی یادگیری ازراه تجربه ی ازروشهای مربوط جهت نیل به اهداف استفاده می شود استفاده ازفرصههای موجود وآشتابی: با دنیای متغیر مورد توجه ‏ است::

صفحه 73:

بسم الله الرحمن الرحیم بطور کلی مفهوم تعلیم و تربیت باید همه جانبه بوده برا ی معلم قابل درک بوده و بتواند آن را در کارهای آموزشی یا به اصطالح فعالیتهای تربیت مورد توجه قرار گیرد . در کتاب معروف چهار مکتب فلسفه :تعلیم و تربیت فعالیت یا کوششی است که در آن افراد مسن تر اجتماع انسانی یا آنهایی که بیشتر رشد کرده اند با افراد کم رشد تر برخورد می کنند تا رشد بیشتری در آنها بوجود آید .و از این راه به پیشرفت زندگی انسانی کمک می کنند. :تعلیم و تربیت را مجموعه ایی از معلومات و مهارتهای مهم تلقی می کند که نقش تعلیم و تربیت نظارت صحیح بر انتقال این معلومات است . تعلیم و تربیت را به عنوان کنترل یادگیری مورد بحث قرار می دهد .به نظر ایشان تعلیم و تربیت با یادگیری یکسان نیست .یاد گیری ممکن است بدون آگاهی و فهم صحیح انجام گیرد . تعلیم و تربیت را چنین بیان می دارد :تجدید نظر در تجربیات و تشکیل مجدد آنها بطوری که این جریان موجبات رشد بیشتر را فراهم سازد . تعلیم و تربیت باید خصوصیات زیر را در بر داشته باشد : الف)مفهوم تعلیم وتربیت را بطور آشکار مشخص سازد . ب) با مفهوم اموری مانند کسب معلومات ,فراگیری مهارتها و ایجاد عادات در هم نیامیزد. ج) مفهوم تعلیم و تربیت را طوری بیان کند که در مراحل مختلف زندگی یا مراحل مختلف تربیتی ( کودکستان ،دبستان، دبیرستان ،دانشگاه و بعد از فراغ ا ز تحصیل قابل اجرا باشد . د) مفهوم تعلیم و تربیت را طوری بیان کند که به عنوان اصل راهنمایی کننده درهرمرحله ایی برای مربی یا معلم مورد استفاده قرار گیرد . به آن دسته از تئوری ها اطالق می شود که به ذهن یا روح اهمیت می دهد . فلسفه ای یونانی و عقاید مسیحی می باشد .ایدالیستها ماهیت انسان را ذهن یا روح او تشکیل می دهد .فکر انسان را از دیگر موجودات ممتاز می سازد.و ذهن روح از امر مجردی که معموال خدا نامیده می شود ناشی می شود . (دکارت ،هگل،هورن،باتلر) برودی استاد دانشگاه امریکا در باره واژه رئالیسم می گوید هر چه ما به آن نگاه میکنیم یا در باره آن فکر می نماییم از دو چیز تشکیل شده محتوی و صورت مثال یک مثلث را تقریبا از هر چیز می توان درست کرد اما در هر حال صورت مثلث را داراست (.برای تحقیق یک شی مانند صندلی چهار علت الزم است-1:علت مادی ماده تخته -2علت نهایی(هدف از ساخت صندلی)-3علت صوری(صورت صندلی که با اشیا دیگر فرق می کند)-4علت فاعلی ( نجار) و بطور کلی هدف رئالیسم ها زندگی خوب به عنوان هدف تعلیم و تربیت است فلسفه ای است امریکایی که به عنوان فلسفه تجربی ،آزمایشی ،آلی یا وسیله ای مانند اینها خوانده می شود.پراگماتیسم نتیجه یکنوع تجدید بنا در فلسفه است و نقش فرد و اثر نیروی عقالنی او را در ایجاد افکار و عقاید و بکار انداختن مهارتها و معلومات برای بهبود زندگی جمعی روشن نمود (.پروفسور چیلدز،جان دیویی) در این فلسفه با انکار وجود آنچه ورای تجربه است واقعیت وجود خدا و ارزش تعالیم دینی را که آثار آن در حیات بشر غیر قابل انکار است مورد تردید قرار می دهد. طبق صریح آیات قرآن مجید جهان مستقل و جدا از انسان وجود دارد . در این زمینه اسالم از پاره ایی از مکتبهای ایدآلیسیتی که بحث شناخت را با وجود شناسی در هم می آمیزند و موجودیت جهان را وابسته به انسان و ادراکات او تلقی می نمایند متمایز میگردد .ا اسالم نه تنها واقعیت موجودات را مورد تائید قرار می دهد ،بلکه جهان را نظامی واحد و منسجم که ازمقررات و قوانین معین تبعیت می کند قلمداد می نماید ( عالمه طباطبایی ،شهید مطهری) – تربیت اسالمی از منبع وحی سر چشمه می گیرد و از این رو تربیتی دینی ،الهی و معنوی محسوب میگردد. با اتکا بر فلسفۀ تربیت در جمهوری اسالمی ایران و تعری ف تربیت ،تربیت رسمی و عمومی این گونه تعریف شده است: «بخشی از جریان تربیت که به شکل سازمان دهی شده ،قانونی ،عادالن ه ، همگانی و الزامی در مدرسه با محوریت دولت اسالمی و مشارکت فعال دیگر ارکان تربیت (خ انواده ،مدرس ه ،رسانه ها،سازمان ها و نهادهای غ یر دولتی )صورت می پذیرد و با تاﺀکید ب ر وج وه مش ترک (انسانی ،اس المی، ایرانی) -همراه با توجه به وجوه اختصاصی هویت متربیان (ب ه وی ژه ه ویت جنسیتی) -در پی آن است ت ا آن ان ،مرتب ه ای از آمادگی را ب رای تحق ق حیات طیبه در ابعاد گوناگون فردی ،خانوادگی و اجتماعی به دست آوردند که تحصیل آن مرتبه ،برای عموم افراد جامعه الزم یا شایسته باشد» . نظام تعلیم و تربیت در کشور ما کم و بیش با مشکالت متعددی مواجه می باشد که اهم آنها عبارتند از : -1 مجموع تدابیر و اقدامات تربیتی اساسا در چهار چوب فلسفه تربیتی مدون و بومی متناسب با جامعه اسالمی ایران تنظیم و سازماندهی نشده اند . -2 جریان تربیت رسمی و عمومی به عنوان بخش مسئول تحصیالت مدرسه ایی فاقد فلسفه خاص و مدون با خصوصیت اسالمی و ایرانی است . -3 سازماندهی و گسترش نظام تربیت رسمی و عمومی بدون تکیه بر فلسفه ای مشخص و مدون با دو ویژگی اسالمی و ایرانی انجام یافته است . -1 تدوین فلسفه تربیت در جمهوری اسالمی -2 فلسفه تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسالمی ایران -3 تدوین رهنامه تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسالمی ایران فلسفه تربیت در جمهوری اسالمی مبانی تفکر اسالمی ،با تکیه بر تربیت اسالمی -1مبانی هستی شناختی -2مبانی انسان شناختی -3مبانی معرفت‌شناختی -4مبانی ارزش شناختی ،مبانی دین شناختی)  هر دیدگاه و نظریه تربیتی مشتمل بر شماری از گزاره‌های تجویزی (ناظر به تعریف ،غایت ،اهداف ،اصول تربیت و یا تعیین محتوا ،ابزار ،روش‌ها ،مراحل و دیگر عناصر و مولفه‌های تربیت) است که بر بنیاد مجموعه‌ای از گزاره‌های توصیفی با عنوان "مبانی تربیت" استوار می‌شوند. ‏ مبانی تربیت از هستی و موقعیت آدمی در هستی یعنی نسبت او با خالق هستی و دیگر موجودات ،وضعیت مطلوب زندگی انسان و غایت آن ،سرمایه‌ها ،امکانات ،توانایی‌ها و ظرفیت‌ها، ضعف‌ها و محدودیت‌ها و نیز از قوانین ،سنت‌ها ،ضرورت‌ها و شرایطی بحث می‌کنند که حیات انسان و نحوه تحول در آن را همواره تحت تاثیر قرار داده و تصویری از زندگی انسان و نحوه تحول آن به دست می‌دهند که براساس این تصویر ،همه گزاره‌های تجویزی تربیت شکل می‌گیرند. ‏ اما می‌توان به طور کلی مبانی تربیت را ،به لحاظ محتوا و نوع نقش آفرینی آنها ،به سه بخش تقسیم کرد: ‏ -1بعضی از مبانی تربیت از سنخ قضایای فلسفی و مدللی هستند که ،به عنوان اموری مسلم و مفروض ،از جهان‌بینی و نظام ارزشی معتبر و مقبول (یا به تعبیر دیگر از دین و فلسفه اجتماعی) جامعه به دست می‌آیند .از این گروه مبانی می‌توان در استنباط گزاره‌های مربوط به تعریف تربیت و بیان غایت ،اهداف و اصول آن استفاده نمود .لذا این دسته گزاره‌ها از مهم‌ترین مبانی علوم تربیتی به طور عام و فلسفه تربیت به طور خاص به شمار می‌روند و باید آنها را "مبانی اساسی تربیت" نامید. ‏ -2برخی دیگر از مبانی تربیت ،گزاره‌های توصیفی -تبیینی یا تجویزی هستند که از علوم تجربی و کاربردی مرتبط با تربیت سرچشمه می‌گیرند (یعنی علوم دارای نتایج قابل آزمون توسط تجربه نظیر جامعه‌شناسی تربیتی ،روان‌شناسی تربیتی ،مدیریت آموزشی ،برنامه‌ریزی درسی ،تکنولوژی آموزشی و اقتصاد آموزش و پرورش که به آنها می‌توان علوم دیگری نظیر علوم سیاسی ،زبان‌شناسی ،مردم‌شناسی و حتی زیست‌شناسی و عصب‌شناسی را نیز افزود) .هر چند برای تعیین و تجویز تفصیلی چگونگی تحقق انواع تربیت و تعیین جزئیات روش‌ها و برنامه‌های تربیتی ،می‌توان و باید از این سنخ مبانی بهره‌مند شد (البته به شرط آنکه پیش فرض‌ها و مفروضات فلسفی و نتایج تجویزی آنها با مبانی و اصول اساسی تربیت -معتبر از نظر جهان‌بینی و نظام ارزشی مورد قبول جامعه ما -منافات نداشته باشند یا آنکه بتوانیم با نقد و تعدیل ،تفسیر مجدد و بازپردازی مفاهیم و یافته‌های نظری این علوم -براساس التزام به مبانی و اصول اساسی یاد شده -به ترکیبی از این دستاوردها به صورت سازوار و سازگار با آن مبانی و اصول دست یابیم) لیکن علی‌االصول نمی‌توانیم در تبیین فلسفی جریان -که به مباحث کلی و بنیادی مربوط به این جریان می‌پردازد -بر این گونه مبانی تکیه نمائیم. ‏ -3هم‌چنین ،تحقق جریان تربیت در هر جامعه (به ویژه در اشکال رسمی آن) به لحاظ جنبه اجتماعی آن ،به ناچار مستلزم پذیرش مجموعه‌ای از گزاره‌های معتبر (با ماهیت سیاسی یا حقوقی) است که در قالب قانون اساسی یا قوانین موضوعه مورد قبول قرار گرفته است و تبیین و تجویز نحوه تحقق تربیت یا الزام افراد حقیقی ،شخصیت‌های حقوقی و نهادهای اجتماعی نسبت به رعایت حقوق و مسئولیت‌های تربیتی ،تنها با فرض پذیرفتن این گزاره‌ها ،قابل توجیه قانونی و اخالقی می‌باشد و لذا باید این مجموعه گزاره‌ها را به مثابه "مبانی سیاسی و حقوق تربیت" قلمداد کنیم .در این خصوص نیز به نظر می‌رسد برای تبیین فلسفی تربیت (در معنای عام آن) ،اتکا بر مبانی سیاسی و حقوقی تربیت موضوعی ضروری نباشد .هر چند ابتنا بر این مبانی سیاسی و حقوقی ،نیز صرفًا در ذیل مبانی اسیاسی تربیت (یعنی به شرط ابتناء و یا سازگاری با آنها) امکان‌پذیر است. ‏ براساس آنچه گذشت اینک در نخستین بخش از "فلسفه تربیت در جمهوری اسالمی ایران" ،مجموعه‌ای مهمترین مبانی دسته نخست (مبانی اساسی تربیت) بیان می‌شود تا تبیین چیستی ،چرایی و چگونگی تربیت در بخش‌های بعدی این مجموعه ،بر حسب مورد ،با استناد به آنها صورت پذیرد .بدیهی است که در فلسفه تربیتی جامعه اسالمی -یعنی کشوری که اکثریت افراد آن دین اسالم را به عنوان دین حق (بیانگر جهان‌بینی و نظام معیار) برگزیده‌اند و لذا نظام فکری ،اعتقادی و ارزشی اسالم بر شئون مختلف زندگی مردم آن حاکم می‌باشد -برای شناخت مبانی اساسی باید بر دیدگاه اسالمی ،تکیه نمائیم؛ زیرا گزاره‌های بنیادی برگرفته از نصوص دینی که به توصیف و تبیین حقیقت هستی (خدا و جهان) ،انسان ،معرفت آدمی و ترسیم نظام ارزش‌ها می‌پردازند ،را نه تنها می‌توان در ذیل مبانی اساسی تربیت قرار داد ،بلکه پس از قبول عقالنی اصل دین و براساس لزوم هماهنگی یافته‌های عقل (حجت درونی) با داده‌های وحی (حجت بیرونی) ،باید مفاد تعالیم قطعی دین در این موارد را محور اصلی و مصباح حقیقی فهم این گروه از مبانی تربیت به شمار آوریم و بنابراین برای تبیین مبانی اسالمی تربیت براساس دیدگاه اسالمی باید از تعالیم بنیادی اسالم و معارف اصیل اسالمی بهره‌مند شویم؛ چنانچه در موارد لزوم (یعنی موضوعاتی که مستقیمًا به هدایت دینی مربوط نبوده و با توجه به توانائی عقالنی بشر، متون دینی متکفل پرداختن به آنها نبوده‌اند) باید به اندیشه و تفکر استداللی بشر مراجعه نمائیم که در این خصوص نیز با توجه به لزوم هماهنگی یافته‌های عقل با داده‌های وحی می‌توان از دستاوردهای دانش فلسفه با رویکرد اسالمی -یعنی دیدگاه مشهور بین فیلسوفان مسلمان (به ویژه پیروان حکمت متعالیه) -استفاده کرد که در عین تکیه بر برهان و استدالل ،الهام گرفته از مفاد تعالیم اسالمی بوده و یا با مضامین آنها هماهنگ هستند.  "مجموعه قضایای مدللی که تبیین چیستی ،چرائی و چگونگی تربیت براساس دیدگاه اسالمی با توجه به آنها صورت می‌پذیرد و از آموزه‌های وحیانی اسالم و معارف اصیل اسالمی و یا از تبیین‌های مدلل در دانش فلسفه با رویکرد اسالمی ،به دست آمده باشند". ‏ البته به اقتضای صبغه‌ی عقالنی مباحث فلسفه تربیت ،منظور از تبیین چیستی ،چرایی و چگونگی تربیت براساس این مبانی، بیان استداللی و مبرهن تعریف تربیت و ویژگی‌های آن ،تعیین غایت و هدف کلی تربیت ،توضیح انواع تربیت و عوامل و نهادهای سهیم و موثر در تربیت و بیان اصول کلی حاکم بر تربیت با توجه به این گزاره‌های معتبر (مسلم فرض شده و اثبات شده در جای خود) می‌باشد ،به گونه‌ای که بتوان به لحاظ منطقی ،در صورت اذعان به درستی و حقانیت این مبانی ،بیان تجویزی آن مطالب را درباره تربیت امری مدلل و مستدل دانست. به بیان دیگر ،انتخاب این مبانی (از بین تعداد قابل توجهی از گزاره‌های بیانگر جهان‌بینی و نظام ارزشی اسالم) با عنایت به نقش و جایگاهی است که قبول آنها می‌تواند در تبیین مدلل چیستی ،چرائی و چگونگی تربیت براساس دیدگاه اسالمی داشته باشد و پذیرش آنها نیز (همچون دیگر مبانی تربیت) به صورت اصل موضوعیو با تکیه بر دالیل و شواهد معتبری است که در جای خود مطرح شده‌اند .بنابراین مسئله اصلی در باب مبانی اساسی تربیت ،نه تعداد و نحوه بیان و دسته‌بندی آنها و نه چگونگی استدالل درباره حقانیت آنهاست ،بلکه پرسش اساسی در این زمینه آن است که« :به فرض پذیرش این گزاره‌ها ،آیا بر این اساس ،تبیین مناسبی از تربیت و ویژگی‌های اساسی آن (غایت ،هدف کلی ،اصول و انواع تربیت و )....صورت گرفته است؟ آیا این تبیین با مبانی موردنظر هماهنگی و سازگاری دارد و می‌توان -بهتر از سایر تبیین‌های انجام یافته -در جهت‌دهی و ساماندهی جریان تربیت و انواع آن بر چنین تبیینی تکیه کرد؟» ‏ -1 مبانی هستی‌شناختی -2 مبانی انسان‌شناختی -3 مبانی معرفت‌شناختی -4 مبانی ارزش‌شناختی -5 مبانی دین‌شناختی  مقصود از مبانی هستی شناختی تربیت در این مجموعه" ،بخشی از مهمترین گزاره‌های توصیفی -تبیینی درباره حقیقت وجود و احکام کلی آن است که در مباحث جهان‌بینی اسالمی یا حوزه وجود شناسی فلسفه اسالمی -بطور مدلل و مبرهن مطرح شده یا مفروض قرار گرفته‌اند". ‏ )1-1-1جهان هستی واقعیت دارد ‏ وجود جهان مفروض است ،یعنی جهان هستی مجموعه‌ای است به هم پیوسته از واقعیت‌های بس گوناگون که هیچ شک و تردیدی در اصل وجود آن راه ندارد .در آیات قرآن پذیرش این مبنا کامًال مشخص و برجسته است و لذا در تعالیم اسالمی از انسان خواسته شده تا در شناخت خود و محیط خویش فارغ از پندارها و ذهنیات ،هر چیز را همانطور که هست ،با همه خصوصیات واقعیش ،با همه بعدهای مختلف و پیوستگی‌ها و وابستگی‌هایش بشناسد. ‏ )1-1-2هستی به طبیعت منحصر نیست. ‏ جهان آفرینش عظیم ،گسترده و بیکران است و آنچه از آن تاکنون شناخته شده ذره‌ای کوچک از جهان‌ بی‌نهایت است .در ورای طبیعت و هستی مادی (عالم طبیعت) -که علیرغم گستردگی اعجاب‌انگیز ظاهری آن دارای محدودیت‌های فراوان (به لحاظ پایان‌پذیری و ناپایداری ،وابستگی و )...می‌باشد -سطح باالتری از هستی و عوالم دیگری (عالم مثال و عالم عقل ،عالم ملکوت و جبروت و یا عالم عرش و کرسی) و موجوداتی غیرمحسوس (نظیر روح ،مالئکه ،جن و شیطان) نیز وجود دارد .براین اساس جهان هستی ،مجموعه‌ای از عالم غیب و عالم شهادت است که جهان شهود مرتبه نازله‌ای از واقعیت‌های عالم غیب است .لذا تصویر طبیعت‌گرایانه و صرفًا مادی از هستی مردود است. ‏ )1-1-3خداوند مبدا و منشا جهان هستی و مالک ،مدبر و رب حقیقی همه موجودات عالم است. ‏ حقیقت هستی در ذات خود ،همان واجب‌الوجود است .اصل تمام موجودات و مقوم آنها خداوندی است که از هر کمال ،باالترین مرتبه‌اش را دارد و از هر گونه عیب و نقص و فقر و نیاز ،پیراسته است .او موجودی است فراتر از زمان و مکان ،دانا و توانای مطلق ،بخشنده‌ی پرمهر و در عین حال دادگری سخت کیفر لذا هستی تمام موجودات -اعم از مادی و غیرمادی -در ارتباط با واجب‌الوجود و در ظل وجود او واقعیت پیدا می‌کند .همه موجودات معلول واجب‌الوجودند ،از این رو هویتی مستقل از علت خویش ندارند؛ بنابراین موجودات جهان نباید به منزله واقعیت‌های منفصل و مستقل از ذات واجب‌الوجود تلقی شوند بکله وجود آنها عین صدور از واجب‌الوجود و عین ربط به اوست در واقع همه موجودات صرفا به مثابه آیات حقیقت وجود -خدای متعال -به شمار می‌آیند .یعنی موجوات هستی تطورات و شئون حقیقت وجودند که در ذات خویش نمود و نشانه اویند .اعتراف به این حقیقت که آنچه هست ،صرفا نمود و آیه‌ای از خداوند است و مالکیت حقیقی و تدبیر و اداره همه موجودات عالم منحصر به اوست توحید نام دارد. ‏ )1-1-4آفرینش هستی غایتمند بوده و خداوند غایت همه موجودات است. ‏ جهان هستی به حق و عدل وجود یافته و بیهوده آفریده نشده است و از آفرینش هستی ،غایت و غرضی حکیمانه در کار بوده است .خدا خود غایت هستی است. ‏ بنابراین جهان ،افزون بر این که ماهیت "از اویی" دارد ،به سوی "او" نیز در حرکت است و غایت تمام مراتب وجود اوست. ‏ )1-1-5خداوند خیر بنیادین هستی است و همه موجودات عالم را به سوی کمال شایسته آنها هدایت می‌کند. ‏ هر بهره وجودی که موجودات از آن برخوردارند ،از خدا نشات یافته و خداوند عالوه بر آن که خیر و کمال محض است ،منبع هر خیر و کمال نیز است ،از این رو ن هستی از هدایت الهی برای حرکت خیر امری وجودی و مطلق می‌باشد ،اما شر امری عدمی و نسبی است که در صورت عدم تجلی ،تعین می‌یابد .همه پدیده‌های جها ‌ به سوی مقصد و غایت آفرینش برخوردارند یعنی خداوند به هر موجودی آنچه نیاز او شایسته و بایسته او بوده اعطا کرده و مقصدی مشخص برای او در نظر گرفته و او را برای رسیدن به مقصد بطور کامل تجهیز نموده است (هدایت تکوینی عام همه موجودات عالم بصورت طبیعی و یا غریزی)  )1-1-6در جهان هستی در عین وحدت ،کثرت وجود دارد( .وحدت در کثرت و کثرت در وحدت) ‏ در جهان هستی ،به عنوان یک حقیقت واحد ،از طریق کمال و نقص یا شدت و ضعف مراتب هستی ،تمایز حاصل می‌گردد و کثرت به وجود می‌آید .یعنی ،در خارج اساسًا یک حقیقت واحد داریم ،که از آن به حقیقت وجود تعبیر می‌گردد ،ولی در این حقیقت از طریق کمال و نقص و شدت و ضعف و از طریق تفاضل ،تمایز به وجود آمده و بدین گونه حقایق وجودی و واقعیات خارجی متکثر و گوناگونی حاصل شده‌اند. لذا حکمت الهی اقتضاد کرده بین موجودات عالم از نظر کمال و نقص و وجدان مراتب وجود و فقدان آن ،و قابلیت رسیدن به آن مراتب و محرومیت از آن اختالف باشد بنابراین وجود یک حقیقت شخصی واحد صاحب مراتب (امری تشکیکی) است که به اطوار گوناگون و مراتب متفاضل تجلی می‌کند .اختالف مراتب وجود ناشی از شدت و ضعف (کمال و نقص /غنی و فقر) و یا تقدم و تاخر در وجود است .برخی مراتب وجود بر بعضی مراتب دیگر متقدمند .اصل حقیقت وجود که از هر جهت واحد است در تمام مراتب وجودات امکانی ،ظهور و تجلی دارد و از تجلیات پی در پی حقیقت وجود ،عالم پدیدار گشته است .هر چند مراتب وجود -بخاطر حدود و نقایصی که دارند و متضمن صفاتی هستند که وجود واحد حقیقی از آنها منزه است -با حقیقت واحد وجود متفاوتند .در نتیجه اختالف موجودات در صفات و کماالت ،به اختالف مراتب وجودی آنها بازگشت می‌کند. ‏ )1-1-7بر هستی ،نظام علت و معلول و سبب و مسبب ،حاکم است. ‏ جهان در کل ،معلول فعل حق تعالی است ،در عین حال رابطه‌ای علی بین پدیده‌ها و اجزای جهان برقرار است .بر این اساس می‌توان گفت که هستی یک کل است که اجزای آن در تعامل با یکدیگر هستند .به بیان دیگر جهان دارای نظام متقن سبب و مسببی است و فیض الهی و قضا و قدر حق تعالی از مسیر اسباب و علل ،در جهان ساری و جاری می‌شود بنابراین در نظام تدبیر جهان هر چند هیچ کس و هیچ چیز بطور مستقل از تدابیر و اراده الهی دخالتی ندارد (ال موثر فی الوجود اال هللا) اما خداوند خود چنین مقرر فرموده که در نظام تکوین و تشریع ،برخی موجودات محسوس (علل و عوامل طبیعی و انسانی) و یا نامحسوس (فرشتگان ،شیاطین و جن) بنابر اذن خداوند و در چهارچوب اراده او دخیل باشند ،البته همین نظام نیرومند سبب و مسبب و علت و معلول نیز مقهور اراده و مشیت خداوند و همان خدای سبب‌ساز می‌تواند سبب سوز نیز باشد( .امکان وقوع معجزه و کرامت توسط انبیاء و اولیاء و یا تغییر در تقدیر موجودات به اذن الهی از طریق اسبابی غیرطبیعی و معنوی نظیر صدقه ،دعا ،توسل و شفاعت) ‏ )1-1-8جهان طبیعت در شدن و دگرگونی و حرکت مداوم است. ‏ جهان طبیعت ،برخالف ظاهر ثابت آن ،واقعیتی ساکن ،جامد و الیتغیر نیست .بلکه موجودات جهان ما اموری پیوسته متغیر ،متحول و ناپایدار می‌باشند و همواره در حال شدن و صیرورت (دگرگونی) -حرکت مدام به سوی خدا -هستند .این دگرگونی دائمی جهان طبیعت هم در ذات و هم در عرض آن رخ می‌دهد (نظریه حرکت جوهری) .بنابراین تمامی اجزای هستی مادی در سطوح و مراتب مختلف وجود ،در ذات خود در حرکت می‌باشند و سیر تکاملی خود را طی می‌کنند. ‏ )1-1-9هستی دارای نظام احسن می‌باشد و اراده و سنن الهی بر جهان حاکم است. ‏ جهان هستی که نظام احسن است ،براساس اراده و سنن الهی اداره می‌شود ،خواست او بر همه جهان حکومت و تسلط دارد (قضا)؛ دیگران ،هر چه و هر که باشند فقط در چهارچوب و محدوده‌ای حرکت می‌کنند که خداوند به عنوان قلمرو کار و اراده آنها معین کرده است چرا که او برای هر چیز ،محدوده‌ای معین کرده است (قدر) .آزادی و اختیار انسان نیز به همین سبب ،در حدودی است که مشیت خدا بر آن قرار گرفته است .بنابراین تاثیر اراده و مشیت انسان در عالم و هستی خویش و دیگران نیز به هر حال محدود است و نه انسان و نه هیچ موجود دیگر نمی‌تواند و نباید خود را فرمانروای مطلق و بی‌منازع ،حتی در منطقه‌ای محدود بدانند. ‏ )1-1-10جهان طبیعت و همه واقعیت‌های آن (دنیا) اموری محدود ،پایان‌پذیر و فناشدنی هستند. ‏ تمام پدیده‌های عالم طبیعت و همه اشخاص و اشیائی که در این جهان هستند سرانجام زائل و فانی می‌شوند و حیات همه موجودات عالم طبیعت دارای اجل بوده و به مرگ و فنا منتهی می‌شود تا زمینه رستاخیز عظیم (آخرت) فراهم شود .ماهیت و حقیقت دنیا برای آخرت است و عمر دنیا در برابر آخرت روز یا ساعتی بیش نیست .کیفیت حیات دنیا نیز در مقابل حیات آخرت امری قابل مقایسه و درک برای انسان نمی‌باشد بنابراین عالوه بر انسان و امور انسانی ،عمر دنیا و امور طبیعی نیز در زمان مشخص پایان خواهد پذیرفت.  مراد از مبانی انسان شناختی ،در ذیل مبانی اساسی تربیت ،آن دسته از گزاره‌های توصیفی -تبیینی مدلل درباره واقعیت وجود انسان است که از متون معتبر اسالمی یا معارف اصیل اسالمی و یا از مباحث فلسفه اسالمی (علم‌النفس فلسفی) استخراج شده‌اند و باید آنها را به لحاظ نقش محورِی تبیین و ترسیم سیمای انسان در هر نظریه فلسفی تربیت ،سنگ بنای اصلی هر گونه تبیین و تجویزی از چیستی حقیقی تربیت ،براساس رویکرد اسالمی دانست. ‏ )1-2-1انسان موجودی مرکب از جسم وروح (به عنوان دو حیثیت در هم تنیده وبا هم مرتبط) است. ‏ وجود انسان عالوه بر داشتن جنبه‌ای مادی (جسم یا بدن) ،دارای وجهی غیرمادی (روح) می‌باشد .روح از بدن بیگانه نیست و انسان از دو حقیقت بیگانه ترکیب نشده است ،بلکه به رغم تفاوت‌های اساسی ،ارتباطی وثیق (تاثیر متقابل) میان این دو جنبه برقرار است .رابطه روح و بدن رابطه‌ای بنیادین ،عمیق و در اصل هستی است (نظریه جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء) به این معنا که ماده جسمانی بر پایه حرکت اشتدادی وجود در ذات و جوهر خود کامل می‌گردد و دارای درجه‌ای از وجود می‌شود که به حسب آن درجه غیر مادی و غیر جسمانی شده و آثار و خواص روحی از قبیل اندیشه ،اراده ،عواطف و انفعاالت مربوط به آن درجه و مرتبه از وجود است .لذا در حقیقت بدن و روح مراتب یک وجود شخصی واحد و متصل به هم می‌باشند که این دو وجه و جنبه وجود انسان دارای تاثیر و تاثر مداوم و متقابل بر یکدیگر می‌باشند. ‏ )1-2-2حقیقت انسان ،روح او و کمال و جاودانگی آدمی نیز به کمال و بقای آن مربوط است. ‏ حقیقت انسان -از آن جهت که انسان است -همان روح او است که امری غیرمادی (مجرد از خصوصیات ماده) و موضعی باقی (فنا ناپذیر) می‌باشد .مخاطب خداوند ،روح و نفس انسان است که از امر خداوند نشأت گرفته و حیاتش پس از مرگ در عالم برزخ و عالم آخرت تداوم می‌یابد .از این رو کمال حقیقی بشر (نیز از آن حیث که انسان است) ،به تکامل همین جنبه از وجودش باز می‌گردد. ‏ )1-2-3انسان دارای فطرت الهی است که قابل فعلیت یافتن ،شکوفایی و یا فراموشی می‌باشد. ‏ انسان دارای فطرت (خلقت خاص) ربوی است فطرت ،سرشتی الهی در وجود آدمی است یعنی آدمی معرفت و گرایش اصیل (غیراکتسابی) نسبت به مبداء عامل هستی دارد این فطرت قابلیت بر انگیختن و بسط داشته و همچنین می‌تواند به فراموشی سپرده شود .فطرت در جنبه معرفتی آن ،معرفت حضوری انسان به خداست و در بعد گرایش میل به پرستش ،حقیقت‌جویی ،فضیلت‌خواهی و زیبایی دوستی از اهم گرایش‌های فطری انسان است .فطرت مفهومی است که معموًال در برابر جنبه طبیعی بشر به کار گرفته می‌شود در حالی که طبیعت انسان ناظر به نیازها و تمایالت مربوط به ویژگی‌ها و تطورات جسمانی او است ،فطرت که در هر حال شامل شناخت‌ها و گرایش‌های متعالی (و غیر اکتسابی) است همواره در انتظار تحقق خارجی و ظهور و توسعه (شکوفایی) می‌ماند .آزادی -به عنوان دیگر ویژگی‌ خداداد نفس ناطقه انسان -سبب می‌شود پس از الهام فجور و تقوی ،این بنیاد مشترک هویت آدمی ،فعلیت یابد .پس انسان فطرت الهی را یا تثبیت می‌کند و توسعه می‌دهد یا به فراموشی می‌سپرد ،اما فطرت هیچگاه قابل از بین رفتن نیست بلکه وجود فطرت الهی در انسان زمینه بسیار مساعدی است که می‌تواند به همه شناخت‌ها ،گرایش‌ها و اعمال وی جهت واالی الهی دهد و در صیرورت اختیاری آدمی به موجودی واال ،ممتاز ،هدفدار و جهت‌دار نقش اصلی را ایفاد کند. ‏ )1-2-4انسان در نظام آفرینش دارای کرامت و ارزش ذاتی است. ‏ انسان دارای دو نوع کرامت ذاتی یا هستی شناختی و کرامت اکتسابی یا ارزش شناختی است .مقصود از کرامت ذاتی آن است که خداوند انسان را به گونه‌ای آفریده است که در مقایسه با بسیاری از موجودات دیگر از لحاظ وجودی از امکانات و مزایای بیشتری برخوردار است .این نوع کرامت ،حاکی از عنایت ویژه خداوند به نوع انسان است و به همین دلیل هم خود آدمی و هم دیگران باید پاسدار این سرمایه الهی و ارزشمند باشند .اما کرامت اکتسابی در پرتو ایمان و عمل صالح و تقوا (و در حقیقت با صیانت از همان کرامت ذاتی و خداداد) به دست می‌آید و از آنجا که محصول سعی و تالش آدمی می‌باشد ،معیارهایی ارزش انسان و مالک تقرب او در پیشگاه خداوند است. ‏ ‏ )1-2-5انسان موجودی آزاد و صاحب اختیار است ،که این آزادی را خدا به او داده است. ‏ ذات نامتعین انسان ،به او امکان صیروت در جهات مختلف هدایت و ضاللت را می‌دهد .این امر نشانگر آزادی آدمی و حرکت اختیاری اوست .لذا در گستره زندگی با فراهم آمدن تجربه‌های علمی مختلف و افزایش قدرت ارزیابی ،می‌توان از انسان به عنوان موجودی آزاد (دارای قدرت انتخاب و اختیار) سخن گفت به گونه‌ای که علم و عقل نیز از مبادی آزادی و اختیار انسان محسوب می‌شوند .قرآن بر آزادی انسان تصریح دارد و بر انتخابگری او تاکید می‌نماید .آزادی مقتضای ناتمامی و عدم تعین هویت آدمی است .مقام نامعلوم انسان در سلسله مراتب وجود ،عرض عریضی برای حرکت او فراهم آورده و سبب گشته تطورات آدمی در همه مراتب وجودی موجودات امکانات تحقق داشته باشد ،البته انسان در عین حالی که محکوم جبر مطلق نیست ،در نظام هستی ،آزاد مطلق (رها از هر گونه قانون و قاعده و تکلیف) نیز نمی‌باشد زیرا آزادی به معنای نفی کامل تاثیر علل و عوامل بیرونی و درونی و نفی قانون علیت بر اعمال آدمی و آثار آن نبوده ،بلکه آزادی ،مبنای اختیار و اساس هر گونه تکلیف و مسئولیت‌پذیری انسان است؛ چرا که بدون فرض این عنصر ،سخن از پاداش و عقاب بی‌معنا است و اصوًال هر گونه تکاملی که برای انسان حاصل شود در اثر اعمال اختیاری و آزادانه آدمی است. ‏ )1-2-6آفرینش انسان هدفمند و در هماهنگی کامل با غایت هستی است. ‏ چون انسان آفریده خداست پس غایت زیست انسانی نمی‌تواند فارغ از غایت آفرینش باشد و غایت آفرینش انسان ،باید با غایت آفرینش جهان هماهنگ باشد .زیرا زیست آدمی در جهان و وابسته به آن است .او در خال بسر نمی‌برد و لذا هر گونه داعیه استقالل و انفکاک بشر به عنوان ادعایی سبک‌سرانه محکوم به شکست می‌باشد .بودن در جهان به معنی همراهی و توافق با هستی و از قانون سراسری آن و حرکت عمومی آن بازنماندن و به سوی مقصد انتهایی آن ره پیمودن است .از این رو قرآن کریم هم درباره جهان و هم درباره انسان تعبیر «الی هللا المصیر» را بکار می‌برد دستیابی به غایت هستی هدف اساسی آدمی می‌باشد ،اما رسیدن به این هدف ،با توجه به نیروی اراده و اختیار در آدمی؛ مستلزم حرکت تعالی‌جویانه و اختیاری انسان از مراتب فرودین زندگانی به سوی حق متعال (خدا) می‌باشد ،این حرکت ،نیازمند تالش و کوشش مستمر و تعهد نسبت به ارزش‌های متعالی است و الزمه تداوم آن ایمان و عمل است .کسب معارف و حقایق و اعمال فاضله انسانی ،موجب اشتداد وجود آدمی شده و او را در رسیدن به غایت هستی یاری می‌دهد. ‏ )1-2-7وجود انسان همواره در حال شدن ،حرکت و دگرگونی است. ‏ انسان موجودی همواره در حال حرکت و صیروت می‌باشد منظور از این حرکت ،تغییر پیوسته نفس -به مثابه یک وجود واحد دارای مراتب -و خروج دائمی آن از قوه (استعدادهای بالقوه) به فعلیت می‌باشد .آدمی در ضمن این تغییر مستمر ،می‌تواند اشتداد وجودی یابد .با این که حرکت نفس از الگوی تعریف شده‌ای برای تغییرات در مراتب نفس نباتی و حیوانی تبعیت می‌کند و حرکت نفس در مرتبه انسانی ،امری از پیش تعریف شده نیست بلکه وابسته به اراده و انتخاب وی و از این رو موضوعی نامتعین است .منظور از نامتعین بودن حرکت نفس انسانی ،بی‌جهتی آن نیست ،بلکه مقصود این است که جهت این حرکت گرچه در مراتب پایین معین و اجباری است ولی در مراتب انسانی آن ،موضوعی اجباری ،از پیش تعریف شده و معین نیست. ‏ )1-2-8انسان موجودی دارای استعدادهای طبیعی متنوع و قابل رشد و تعالی مداوم است. ‏ با توجه به حرکت اختیاری و همیشگی نفس آدمی از یکسو و وجود توانائی‌های طبیعی خداداد و بالقوه گوناگون در افراد بشر از سوی دیگر ،هر شخص می‌تواند این استعدادها را فعلیت بخشیده و (در صورت همسوئی آنها با غایت حقیقی زندگی) به کماالتی دست یابد .اگرچه حرکت نفس بر اساس آزادی ذاتی انسان ،متوجه جهتی متعین و از پیش تعریف شده نیست و ادبار و اقبال‌های فراوانی دارد .بنابراین می‌توان گفت استعدادهای طبیعی و سرشار انسان در همه ابعاد و همواره ،قابلیت فعلیت یافتن و رشد و تعالی را دارد .اما این قابلیت مداوم آدمی باید در جهت هدف غائی زندگی انسان و کمال او جهت‌دهی شود .توجه به این امر تاکید بر لزوم هدایت و جهت‌دهی حرکت اختیاری آدمی در طول عمر است .هدایت ویژه آدمی توسط خداوند (بعثت انبیاء و ارسال کتاب برای هدایت بشر) نیز از جمله برای کشف و رشد متعادل استعدادهای طبیعی آدمی (و پیشگیری از انحراف آنها از این مسیر) بوده و ضرورت این راهنمائی خاص نیز با فرض پویایی و بالندگی مداوم او در فعلیت بخشیدن به این استعدادها ،قابل درک است. ‏ )1-2-9انسان بر حسب فطرت و آفرینش ،جویای همه مراتب کمال (تا حد بی‌نهایت) است. ‏ انسان نه تنها خود را دوست دارد ،بلکه در درون خویش شوق و میلی فطری به سوی کمال و تعالی خود می‌یابد (حب کماالت از شوون حب ذات است) .انسان به دلیل آنکه کمالش را دوست دارد ،اراده می‌کند تا هر عملی را انجام دهد که به نظرش در تکامل او نقشی مثبت داشته باشد .لذا این اراده ،در واقع تبلور یافته همان حب ذاتی آدمی به خود و اشتیاق نسبت به تعالی مداوم آن است .یکی از ویژگی‌های این میل و شوق فطری نیز ،نامتناهی بودن آن است یعنی آدمی خواهان کمال مطلق است .البته کمال طلبی آدمی دارای مراتبی است که حرکت در این مسیر ،از کماالت طبیعی آغاز می‌گردد و به سوی مراتب باالتر به پیش می‌رود .بنابراین هم توجه به کماالت طبیعی (نظیر نیازهای جسمانی و تالش جهت برآورده کردن آنها به صورت معقول) ضرورت می‌یابد و هم توقف در این مرتبه امری ناسازگار با فطرت بی‌نهایت طلب انسان می‌باشد. ‏ )1-2-10انسان موجودی اجتماعی است و شخصیت و زندگی او تا حدی قابل توجه ،متاثر از شرایط اجتماع می‌باشد. ‏ انسان به دلیل نیازمندی و یا کمال‌جویی ونیز به لحاظ ساختار آفرینش ،موجودی اجتماعی است .هویت و ساختار شخصیت او تا حد قابل توجهی (به خصوص در آغاز زندگی) در عرصه زندگی اجتماعی ساخته و پرداخته می‌شود .یعنی بینش و منش انسان از نظام فرهنگی ،اقتصادی و سیاسی اجتماع تاثیر می‌پذیرد ،هر چند این تاثیر هرگز بدان پایه نیست که او را به صورت تابعی مطلق از وضع محیط اجتماعی درآورد ،بلکه آدمی می‌تواند با شناخت جامعه و قوانین حاکم بر تحوالت اجتماعی و عمل مناسب ،بر محیط و نظام جامعه تاثیر گذارد .در این باره قرآن کریم در آیات متعدد ضمن اشاره به واقعیت تاثیرپذیری بسیاری از انسان‌ها از محیط اجتماعی ،با توجه به وجود اختیار و اراده در انسان ،بر مسئولیت آدمی در برابر اجتماع تاکید نموده و در برخی آیات به تغییر شرایط حاکم بر هر جامعه در صورت تحول افراد آن ،به مثابه سنت الهی تصریح کرده است. ‏ )1-2-11انسان در تکوین و تحول هویت ناتمام و پویای خود ،نقش اساسی دارد. ‏ انسان با داشتن فطرت الهی به عنوان زمینه و سرمایه اولیه و با برخورداری از استعدادهای طبیعی و با تاثیرپذیری نسبی از عوامل محیطی و اجتماعی ،در اثر تجربه (یعنی مواجهه اختیاری با موقعیت‌های مختلف) به تدریج واقعیتی شخصی و سیال می‌یابد که از آن با عنوان هویت (شاکله در تعبیر قرآن) یاد می‌شود .هویت ،واقعیتی تدریجی، انعطاف‌پذیر و ناتمام است که با صیرورت اشتدادی انسان و حضور فعال او در صحنه‌های گوناگون شخصی و اجتماعی زندگی و در طول حیات دنیوی تکوین و تحول و در حیات اخروی تداوم می‌یابد .بنابراین تحقق و تحول هویت بیش از هر چیز به جریان منحصر به فرد زندگی هر شخص و اراده و اعمال اختیاری خود او وابسته است .یعنی هر شخص در صورت‌بندی یا تعیین و تغییر هویت خویش بطور نسبی -نه مطلق -از آزادی (تکوینی) برخوردار است و لذا می‌تواند هویت خویش را چنانکه می‌خواهد (در جهت غایت حقیقی زندگی انسان یا برخالف آن جهت) شکل دهد و متحول سازد ،البته تکوین و تحول هویت تاثیرات پیش رونده‌ای بر اعمال و کوشش‌های فرد در آینده دارد  )1-2-11انسان در تکوین و تحول هویت ناتمام و پویای خود ،نقش اساسی دارد. ‏ انسان با داشتن فطرت الهی به عنوان زمینه و سرمایه اولیه و با برخورداری از استعدادهای طبیعی و با تاثیرپذیری نسبی از عوامل محیطی و اجتماعی ،در اثر تجربه (یعنی مواجهه اختیاری با موقعیت‌های مختلف) به تدریج واقعیتی شخصی و سیال می‌یابد که از آن با عنوان هویت (شاکله در تعبیر قرآن) یاد می‌شود .هویت ،واقعیتی تدریجی ،انعطاف‌پذیر و ناتمام است که با صیرورت اشتدادی انسان و حضور فعال او در صحنه‌های گوناگون شخصی و اجتماعی زندگی و در طول حیات دنیوی تکوین و تحول و در حیات اخروی تداوم می‌یابد .بنابراین تحقق و تحول هویت بیش از هر چیز به جریان منحصر به فرد زندگی هر شخص و اراده و اعمال اختیاری خود او وابسته است .یعنی هر شخص در صورت‌بندی یا تعیین و تغییر هویت خویش بطور نسبی -نه مطلق -از آزادی (تکوینی) برخوردار است و لذا می‌تواند هویت خویش را چنانکه می‌خواهد (در جهت غایت حقیقی زندگی انسان یا برخالف آن جهت) شکل دهد و متحول سازد ،البته تکوین و تحول هویت تاثیرات پیش رونده‌ای بر اعمال و کوشش‌های فرد در آینده دارد ‏ )1-2-12هویت آدمی در دو وجه فردی و جمعی و در انواع و جنبه‌های مختلف قابل تحقق می‌باشد. ‏ هویت آدمی ،دو وجه فردی و جمعی دارد .وجه فردی ناظر به بعد اختصاصی وجود انسان (شخصیت منحصر بفرد او) و وجه جمعی ناظر به بعد مشترک زندگی انسان با دیگر انسان‌هاست .وجه فردی ،به دلیل برخورداری انسان از عقل و فطرت و اراده و اختیار ،او را از مقهور شدن و مستحیل شدن در جمع دور می‌کند و وجه جمعی ،او را در جریان پیوند و داد و ستد با دیگران و احساس هم‌هویتی با آنان قرار می‌دهد .ولی این داد و ستد ،به نحوی است که اراده آدمی از او سلب نمی‌گردد .بر این اساس ،تبیین صرفا فردگرایانه از هویت و یا تحلیل جامعه‌شناختی محض از روند تکوین و تحول هویت مورد تایید نیست .همچنین هویت دارای انواع و الیه‌های مختلف می‌باشد که این انواع در شخص واحد در عین تمایز نسبی ،هم‌پوشی نیز دارند .مهمترین انواع هویت در وجه جمعی آن ،عبارتند از: ‏ هویت انسانی (جهانی) ،هویت دینی/مذهبی ،هویت ملی ،هویت قومی ،هویت خانوادگی ،هویت جنسی /جنسیتی و هویت حرفه‌ای. ‏ تحقق هویت از دیگر سو ،امری دارای ابعاد و جنبه‌های مختلف با توجه به شئون گوناگون حیات انسان است .گرچه این جنبه‌ها استقالل ذاتی از همدیگر ندارند و در جریان تکوین و تعالی ،در تعامل با یکدیگر می‌توانند موجودیتی یکپارچه و وحدت‌یافته را تشکیل دهند .به سخن دیگر هویت ،حقیقت واحدی در عین کثرت است .البته در میان این جنبه‌ها ،هویت دینی/مذهبی (ناظر به معرفت حق تعالی و ایمان -انتخاب آگاهانه و آزادانه نظام معیار الهی -و برقراری ارتباط با او در همه شئون زندگی) می‌تواند نقش محوری داشته و وحدت‌بخش تمامی جنبه‌های هویت باشد. ‏ )1-2-13معرفت،میل،باور ،اراده و عمل مداوم ،عناصر اصلی تکوین و تحول هویتی می‌باشند. ‏ هویت به طور کلی برآیند مجموعه‌ای از بینش‌ها ،باورها ،گرایش‌ها و اعمال و صفات می‌باشد و از این رو نه تنها امری ثابت و از پیش تعریف شده نیست بلکه حاصل تالش و توفیق شخص و البته تا حدودی متأثر از شرایط اجتماعی است .انسان به عنوان موجودی در نظر گرفته می‌شود که می‌تواند با تکیه بر فطرت و استعدادهای طبیعی خود و با استفاده از عقل و نیروی اختیار و اراده خویش ،به معرفت و بینش دست یابد ،معرفت ایجاد شده می‌تواند زمینه میل و گرایش را در فرد فراهم سازد ،بینش و گرایش درونی ،زمینه باور (ایمان) و تکوین اراده (تصمیم معطوف به عمل) را در آدمی فراهم می‌آورد و با عمل و تکرار آن ،بتدریج هویت فرد شکل می‌گیرد .همین امور نیز در هر گونه تحول هویت -پس از تکوین اولیه آن -نقش آفرین است. ‏ )1-2-14انسان همواره در موقعیت می‌باشد و می‌تواند آن را درک کرده و تغییر دهد. ‏ انسان در طی زندگی خود همواره در موقعیت خاصی بسر می‌برد .منظور از موقعیت ،وضعیت و نسبت مشخص و پویایی است که درک و تغییر آن حاصل تعامل پیوسته فرد به عنوان عنصری آگاه ،آزاد ،فعال و قابل اعتماد ،با گستره‌ای از جهان هستی (واقعیت‌های ماوراء طبیعت ،طبیعت و جامعه) در محضر حق متعال -به عنوان مبداء و منتهای هستی و حقیقتی برتر (فرا موقعیت) -می‌باشد .اگر این گونه تعامل ناظر به وجه اختصاصی و منحصر به فرد وجود آدمی باشد ،می‌توان از درک و تغییر موقعیت ویژه فرد سخن گفت که به تکوین و تحول وجه فردی هویت می‌انجامد و در صورت تعلق این تعامل به جنبه مشترک وجود فرد (با دیگران) ،درک و تغییر موقعیت مشترک به تکوین و تحول وجه جمعی هویت منجر می‌گردد .لذا این تعامل از سویی موجب تغییر مداوم مرتبه وجودی آدمی و در نتیجه تکوین و تحول پیوسته هویت فرد گشته و از دیگر سو به خلق مداوم موقعیت‌های جدید می‌انجامد .البته با توجه به آزادی و اختیار آدمی ،ممکن است که درک و تغییر موقعیت به صورت شایسته انجام پذیرد (یعنی به وجهی که موجب تکوین و تعالی هویت انسان و تحقق غایت حقیقی زندگی -قرب الهی -شود) که در این صورت باید از "درک درست موقعیت خویش و عمل مداوم برای بهبود آن" سخن گفت که مستلزم معرفت خود و اعتماد به نفس -به عنوان شناسنده و اصالح کننده موقعیت -و نیز معرفت و باور به خداوند -به مثابه حقیقت برتر فرا موقعیت -و کشف و برقراری نسبت عناصر موقعیت با خداوند متعال به مثابه مبدا و مقصد هستی می‌باشد .ولی در عین حال امکان دارد که انسان موقعیت واقعی خود (نسبت خویش با عناصر مختلف هستی در محضر حق متعال) را به درستی درک نکند یا در تغییر مناسب آن (متناسب با غایت حقیقی زندگی) تالش شایسته به عمل نیاورد. ‏ )1-2-15انسان "به منزله موجودی عامل" ،با عمل (آگاهانه و اختیاری) خود ،در درک و تغییر موقعیت و تکوین و تحول هویت خویش تاثیرگذار است. ‏ در دیدگاه قرآن ،انسان به عنوان موجودی در نظر گرفته شده که خود منشأ عمل (یعنی هر گونه فعل اختیاری -جوارحی یا جوانحی -برخاسته از معرفت ،میل ،اراده ،طراحی و عزم) خویش است و با همین عمل‌ها هویت خود را رقم می‌زند" .انسان به منزله عامل" صورت‌بندی وسیع و فراگیری است که انسان را فراتر از طبقه‌بندی‌ها خرد موردنظر قرار می‌دهد؛ خواه طبقه‌بندی آئینی همچون مومن /مشرک یا طبقه‌بندی جنسی زن /مرد یا نژادی و نظیر آن .به عبارت دیگر ،باالترین افقی که قرآن ،ما را به نگریستن از آن به انسان فرا می‌خواند ،این است که انسان را به منزله عامل در نظر بگیریم .مومن یا مشرک ،زن یا مرد ،سفید یا سیاه ،همه موجوداتی به منزله عامل‌اند که هر چند هر یک متناسب با عمل خویش ،هویت معینی را برای خود رقم می‌زند ،اما همه منشأ عمل‌اند و با عمل خود ،هویت خود را می‌سازند« .عمل» ،فقط به آن دسته از افعال آدمی اطالق می‌شود که از مبادی معینی نشأت یافته باشد ،حداقل مبادی الزم برای تحقق عمل عبارتند از :سه مبدا «معرفت»« ،میل»« ،اراده» .البته ،می‌توان از دو مبدا دیگر برای عمل تحت عنوان «طراحی» و «عزم و خ عمل‌های بشری و انواع هویت‌هایی که بر حسب آنها فراهم می‌آید ،در قرآن از دو نوع عمل سخن به میان آمده است :عمل رهایی بخش و عمل اسارت آفرین. تصمیم» سخن گفت .البته با نظر به سن ‌  )1-2-16انسان برای نقش‌آفرینی درروند تکوین و تحول هویت خویش نیازمند هدایت است. ‏ فرآیند درک موقعیت و عمل برای بهبود مداوم آن به منظور تکوین و تحول مداوم هویت آدمی ،چنانچه گذشت به سبب حضور اختیار و آزادی در همه عناصر اصلی این فرآیند ،حرکتی یک سویه و خودکار نیست بلکه این روند می‌تواند (به شرط تکیه بر فطرت و شکوفاسازی آن و رشد همه جانبه و متعادل استعدادهای طبیعی در راستای غایت زندگی ،و در پرتو تعقل) به شکل‌گیری هویتی یکپارچه و پویا در وجود انسان و تعالی پیوسته آن متناسب با غایت مطلوب زندگی بیانجامد .اما برای تحقق این امکان ،ضروری است تا با توجه به نقش آزادی و اختیار در عناصر اصلی (معرفت ،گرایش ،اراده و عمل مداوم) موثر بر این روند ،آدمی از راهنمائی و هدایتی خاص (عالوه بر هدایت تکوینی عام الهی نسبت به همه موجودات) برای جهت‌دهی به این حرکت پیچیده بهره‌مند شود .انتخاب پیامبران الهی و جانشینان ایشان که از سوی خداوند مسئولیت راهنمایی همه مردم به صراط مستقیم را بر عهده دارند پاسخی الهی است به این نیاز ضروری که زمینه شکوفائی فطرت و بهره‌مندی از نیروی عقل آدمی را بخوبی فراهم آورده است ،چنانچه کمک فرشتگان الهی از طریق الهام نیز زمینه‌ای برای راهیابی به مسیر حق و سعادت می‌باشد. ‏ )1-2-17انسان موجودی مکلف است و نسبت به انجام تکالیف خود ،نخست در برابر خداوند و سپس دیگران مسئولیت دارد. ‏ آدمی با توجه به آزادی و قدرت انتخابی که برای حرکت در مسیرهای مختلف زندگی یافته است ،تکلیف دارد تا پیوسته و بطور آزادانه و آگاهانه در جهت حق و کمال بکوشد .لذا نسبت به انجام درست تکالیف فردی و اجتماعی خویش مسئولیت داشته و باید پاسخگو باشد. الزام به این تکالیف و وظایف فردی یا جمعی نسبت به خداوند ،خویشتن ،خلق (انسان‌های دیگر) و خلقت (سایر موجودات زنده ،محیط زیست ،طبیعت و حتی موجودات ماوراء طبیعی) متناسب با توانائی و وسع مکلفین و با رعایت شرائط عمومی تکلیف (عقل ،بلوغ ،علم، قدرت و اختیار و آزادی) از سوی خداوند -به عنوان رب و صاحب اختیار مطلق امور انسان -و صرفا در جهت خیر و کمال بندگان صورت می‌پذیرد .عقل نیز امتثال این تکالیف و اطاعت از موالی حقیقی را بر بنده الزم شمرده و نافرمانی از این الزام را ظلم و مستوجب عقاب و مجازات عادالنه می‌داند .لذا مسئولیت آدمی در بینش توحیدی فقط در مقابل خداوند متعال اصالت دارد .اما در بسیاری از موارد در نظام معیار دینی ،اداء برخی وظایف نسبت به افرادی مشخص ،مالزم یا مساوق با رعایت حقوق آنها قرار گرفته و از آن‌ها با تعبیر "حقوق‌الناس" یاد شده و حتی به خاطر تاکید نسبت به اهمیت رعایت این گونه تکالیف ،رعایت این حقوق بر اداء "حقوق خداوند" مقدم دانسته شده است .بدیهی است در این موارد انسان باید در خصوص انجام تکلیف خود نسبت به صاحبان این حقوق نیز پاسخگو باشد .اما با توجه به این توضیح مشخص می‌شود که این گونه پاسخگویی و مسئولیت انسان نسبت به دیگران ،صرفا در پرتو مسئولیت در برابر خداوند متعال شکل می‌گیرد. ‏ )1-2-18انسان در عین برخورداری از استعدادهای فراوان ،دارای انواع محدودیت‌ها است. ‏ انسان عالوه بر برخورداری از استعدادهای خدادادی مختلف ،که رشد مناسب آنها می‌تواند منجر به تعامل سازنده با شرایط بیرونی و تحول در زمینه‌های پیش‌روی آدمی گردد ،با محدودیت‌های مختلفی نیز روبه‌رو است .این محدودیت‌ها عمدتًا به نوع انسان تعلق دارند ولی از حیث دامنه مانند هم نیستند ،برخی از آنها دامنه‌ای کوتاه دارد و تنها در مقطع معینی از زندگی مطرح است و برخی دامنه‌ای بلند دارد و ممکن است به درجاتی تا پایان عمر نیز باقی بماند ،همچنین در حالی که برخی از محدودیت‌ها ،به صورت بالفعل در انسان حضور دارد ،برخی دیگر بالقوه است و در شرایط معینی آشکار می‌گردد .از جمله محدودیت‌های عموم انسان‌ها می‌توان به ضعف ،حرص ،ستمکاری و ناسپاسی ،نادانی ،شتابزدگی و فراموش کاری اشاره داشت که تن دادن به این گونه محدودیت‌ها و تداوم و تشدید اختیاری آنها حتی باعث می‌شود آدمیزاده به نازلترین مرتبه هستی (همانند چهارپایان بلکه پست‌تر از آنان) سقوط کرده و به مثابه "بدترین جنبدگان" محسوب شود. ‏ )1-2-19سنت‌های الهی بر زندگی انسان حاکم است. ‏ عالوه بر سنت عام هدایت فطری و تشریعی ،خداوند برای تحول و حرکت مناسب آدمی به سوی کمال ،سنت‌هایی همچون ابتال و امتحان ،استدراج و امهال بر گستره زندگی انسان حاکم نموده است .در این میان قوانین و سنت‌های اجتماعی نیز ،بخشی از طرح خلقت و سنن الهی در زندگی آدمی است .آگاهی نسبت به سنن تاریخی و تیزبینی در شناخت بافت جوامع و تفسیر حوادث تاریخ و آشنایی با سرگذشت پیشینیان و روشن‌بینی نسبی به نهادها و گرایش‌ها و سنن اجتماعی و عوامل شکل‌دهنده هر جامعه ،برای آدمی باعث می‌شود تا با اقدام‌های متناسب و به موقع ،بتواند در تحوالت اجتماعی ثمربخش باشد .ولی در هر حال اراده آدمی تنها در چهارچوب تقدیر خداوند و با پذیرش سنن الهی ،قدرت تاثیرگذاری بر این دگرگونی‌ها را دارد. ‏ )1-2-20انسان حیاتی بی‌پایان دارد و سرنوشت هر کس در زندگی جاودان ،با انتخاب و عمل او در همین دنیا رقم می‌خورد. ‏ آغاز زندگی هر انسان از هنگام (انعقاد نطفه و تکوین و رشد جنین او در رحم مادر تا زمان) تولد او در دنیا است ولی ادامه و استمرار حیات او راپایانی نیست و تا بی‌نهایت خواهد رفت .سیر او به پروردگارش منتهی می‌شودو همان‌طور که سرچشمه وجودش خداوند بوده به سوی او نیز باز می‌گردد .قرآن این زندگی بی‌پایان را در سه مرحله کلی معرفی کرده است :دنیا ،برزخ و معاد .حیات انسان در این سه مرحله ویژگی‌ خاص خود را دارد که ادامه حیات آدمی براساس نحوه زندگی در مرحله دنیا شکل می‌گیرد .خدای دادگر در جهان دیگر پاداش نیکوکار و کیفر تبهکار را در چهارچوب نظام متقن "عمل و عکس‌العمل" مقرر ساخته است ،در آن جهان هر کس آن ِدَر َو د که در این جهان کشته و خود را با آن هویت و کتاب (= نامه عمل) ،می‌یابد که در این سرا ،برای خود ساخته و پرداخته است .هر تلخ و شیرینی که در آن جهان به او رسد فرآورده عمل (فردی و جمعی) این جهانی خود اوست که تمام و کمال و بی‌هیچ ستمی به او رسیده است. ‏ )1-2-21همه انسان‌ها برحسب آفرینش برابر بوده و از حقوق و تکالیف عادالنه برخوردارند. ‏ همه افراد بشر از یک اصل (آدم و حوا) نشأت گرفته‌اند؛ لذا انسانی بر انسان دیگر به لحاظ اصل آفرینش فزونی و برتری ندارد .تفاوت‌های طبیعی (نژادی ،قومی ،جنسی ،وراثتی و )...موجود بین انسا‌ن‌ها ،بر مبنای حکمت الهی و صرفًا برای شناسایی آدمیان است که نمی‌تواند بخودی خود معیار هیچ گونه برتری باشد .به سخن رسول گرامی اسالم (ص) همه انسان‌ها مانند دندانه‌های شانه با هم برابرند .البته برابری انسان‌ها در برابر قانون به معنای آن است که همه انسان‌ها صاحب حقوق و تکالیفی عادالنه (بر حسب توانائیها و میزان سعی و تالش خویش) هستند. ‏ )1-2-22افراد انسانی عالوه بر طبیعت و فطرت مشترک ،دارای خصوصیات متفاوت هستند. ‏ خداوند انسان‌ها را با وجود اشتراکات بسیار ،متفاوت آفریده است .براساس این تفاوت‌ها ،چگونگی و میزان مسئولیت و نیز گستره زمینه‌ها ،امکانات و فرصت‌های تکامل یا تنزل در انسان ،گوناگون است .البته این گونه اختالف‌ها تابع حکمت الهی و نظام علت و معلولی حاکم بر جهان بوده و سبب می‌شود تا انسان‌ها بر حسب وسعهای متفاوت ،با تکالیف متنوعی مواجه باشند .این تفاوت قابل توجه ،هم بین افراد و اصناف بشر وجود دارد و هم در طول زندگی یک فرد و بر حسب شرایط و مقتضیات مراحل رشد رخ می‌نماید .لذا پذیرش فطرت و طبیعت مشترک نباید موجب نادیده گرفتن انواع تفاوت‌های موجود بین انسان‌ها و در مراحل زندگی شود؛ یعنی علی رغم لزوم توجه به حقیقت مشترک انسانی و وحدت بنیادی فطرت و طبیعت آدمی ،نباید این نوع اختالف‌ها را نادیده گرفت. ‏ )1-2-23آدمی موجودی است در معرض انواع مخاطرات و تهدید‌های بیرونی و درونی. ‏ انسان با وجوِد داشتن فطرت الهی ،عقل و استعدادهای طبیعی خداداد که می‌تواند او را در مسیر کمال کمک نماید ،هم‌چنین در معرض انواع مخاطرات و تهدیدها می‌باشد .از سویی انسان از همان آغاز زندگی خود گرفتار دشمنی سرسخت ،نیرومند و قسم خورده بنام ابلیس گشت که تنها پاک‌ترین پاکان و بندگان مخلص الهی از شر او در امانند .ابلیس پس از مهلتی که تا روز برانگیخته شدن انسان از خدا گرفت ،سوگند یاد کرد که همواره بر سر راه او بنشیند و از همه سو (پیش ،پهلو و پشت سر) او را اغوا و وسوسه کند و از راه خدا به انحراف کشاند .به این ترتیب ،ابلیس که خداوند او را شیطان نامیده است ،از جهل‌ها ،ضعف‌ها و کشش‌های درونی نفس انسان استفاده کرده و با تزیین امور باطل و ایجاد وسوسه در فکر و اراده آدمی می‌کوشد تا او را از مسیر بندگی خدا دور کرده و به سوی بیراهه و کفر و فحشاء دعوت کند .از سوی دیگر نفس اماره انسان که انسان را به بدی فرمان می‌دهد با برخورداری از کشش‌ها و تمایالت طغیانگری که نتیجه استفاده بی‌حد و مرز از نیروی شهوت و غضب است ،زمینه پیروی از وساوس شیطان را فراهم می‌نماید .همچنین برخی انسان‌ها که با سوء استفاده از قدرت اختیار و آزادی خدادادی از مسیر حق و نیکی و عدالت منحرف شده‌اند نیز در قالب طاغوت ،مستکبران ،رهبران کفر و ضاللت و شیاطین انس و جن می‌کوشند تا دیگران را از حرکت در صراط مستقیم منصرف سازند.  منظور از مبانی معرفت‌شناختی در این مجموعه "بخشی از مهم‌ترین گزاره‌های توصیفی و تبیینی درباره شناخت آدمی و حدود و ثغور آن است که بنابر سنت متعارف در مباحث فلسفی معاصر ،و با توجه به اهمیت بسیار عرصه معرفت‌شناسی در تبیین فلسفه تربیت ،مبانی مربوط به این عرصه از مبانی عام انسان‌شناختی متمایز گشته است"( .هر چند در متون رایج فلسفه اسالمی با وجود پرداختن به بسیاری از مباحث این عرصه مهم ،چنین تمایزی وجود ندارد). ‏ )1-3-1انسان توانایی شناخت هستی و درک موقعیت خویش در آن را دارد. ‏ جهان هستی قابل شناسایی است و انسان توانایی شناخت آن را دارد .خداوند این توانایی را به انسان عطا کرده است .دعوت حق به شناخت ،با اشاره به پدیده‌های آفاقی و انفسی ،نشان از قدرت بشر برای شناخت ابعاد مختلف هستی دارد .همچنین اشاره قرآن به علم انسان و تعلیم بشر توسط خدا ،داللت بر این امکان دارد و همین علم انسان زمینه انتخابگری و مسئولیت و کرامت آدمی و در نتیجه سجود و خضوع فرشتگان در برابر انسان را فراهم آورده است .در سراسر قرآن بارها با مفاهیم مختلفی چون تفکر ،تدبر ،نظم ،علم ،بصر و لب ،بر وجود این توانایی در انسان تاکید شده است .براساس این آیات ،خداوند به انسان نیرویی عطا کرده است که به واسطه آن می‌تواند از هستی و موقعیت خویش در آن آگاهی یابد. ‏ )1-3-2علم دارای اقسام حقیقی و اقسام اعتباری است. ‏ با توجه به سطوح مختلف واقعیت ،می‌توان به مساله تقسیم علوم دست یافت .در باالترین یا فراگیرترین سطح واقعیت؛ کل هستی با همه موجودات آن ،خواه محسوس یا نامحسوس ،مخلوق و آیت خدا محسوب می‌شوند .در این سطح ،تفاوتی میان موجودات نیست ،آنها همه واقعیتی آیه‌ای یا نمادین دارند .در این سطح ،نمی‌توان اقسامی برای علوم قائل شد ،بلکه از ویژگی یگانگی برخوردار است .در سطحی پایین‌تر ،که موجودات از حیث نوع موجودیت یا ویژگی‌های خاص وجودی ،مورد توجه قرار می‌گیرند ،علوم نه تنها موضوعات مختلف دارند ،بلکه به تبع آن ،چه بسا روش‌های مختلفی برای تحقیق و مطالعه خواهند داشت .البته نمی‌توان همواره در سطح کثرت علوم باقی ماند ،بلکه پس از بهره‌وری از نتایج آن (مایه ور شدن علوم مختلف) ،باید به وحدت بازگشت .این بازگشت در حکم رجوع به واقعیت اساسی‌تر موجودات است. ‏ از سوی دیگر براساس قصد و غرض آدمی ،می‌توان گفت که علم دارای قسم و یا اقسام اعتباری است .در معرفت‌شناسی اسالمی ،به دلیل اهمیتی که برای واقعیت معلوم در نظر گرفته شده ،قسم یا اقسام حقیقی علوم کنار گذاشته نمی‌شود ،اما عالوه بر آن ،امکان تقسیم اعتباری علم نیز بر حسب مقاصد و نیازهای خاص آدمی وجود دارد .از این نظر ،علم متناظر با نیازهای آدمی و میزان سودمندی آن قابل تقسیم است .سودمندی علم در پاسخگوئی به نیازهای واقعی انسان مشخص می‌شود .هر علمی که به نیازهای اساسی‌تر پاسخ گوید ،از سودمندی بیشتری برخوردار است .نیازهای اساسی بشر شامل نیازهای حیاتی و نیازهای متعالی هستند که رفع نیازهای دسته اول اولویت زمانی دارد ولی پاسخگویی به دسته دوم از اولویت رتبی برخوردار است. ‏ )1-3-3منابع شناخت آدمی متعدد و علم انسان دارای مراتب و سطوح مختلف است. ‏ انسان برای دستیابی به معرفت ،راه‌ها و منابع گوناگونی شامل :حواس (ظاهری و باطنی) ،استدالل ،شهود و مکاشفه و تکیه بر آراء و اخبار معتبر در اختیار دارد .حس فراگیرترین ابزار معرفت است ،اما شناخت‌های برآمده از حواس ظاهری ،حصولی و جزئی‌اند و دارای محدودیت زمانی و مکانی هستند .درک برخی از معانی و صورت‌های ذهنی ،ساخت صورت‌های تازه و آفرینشگری‌های هنری و شعری ،تعریف و استدالل ،یادآوری معلومات گذشته و گاه فراموش شده؛ از کارکردها یا شوون حواس باطنی است .در شهود یا مکاشفه ،واقعیتی بدون واسطه و به شکل حضوری به ادراک انسان درمی‌آید .از جمله شناخت‌های شهودی همگانی می‌توان به مواردی نظیر معرفت به خود ،معرفت به توانائی‌های درونی خود (اعم از ادراکی و تحریکی) ،معرفت به حالت‌های روانی و معرفت به آفریننده خود اشاره نمود .شناخت‌های شهودِی ویژه (وحی) ،محصول ارتباط خاصی است که برخی انسان‌های برگزیده (پیامبران الهی) بر اثر آن ،قسمت‌هایی از واقعیان جهان را به مقدار سعه وجودی خود ،به روشنی مشاهده می‌کنند و پاره‌ای از حقایق جهان غیب برایشان منکشف می‌گردد. ‏ همچنین حقیقت تشکیکی علم در یک تقسیم کلی شامل دو مرتبه علم حضوری و علم حصولی است که از حیث تجرد و واقع‌نمایی ،علم حضوری برتر از علم حصولی است چون فارغ از وساطت صورت‌ها و مفاهیم ،به طور مستقیم و با شهود خود واقعیت حاصل می‌گردد .علم حصولی شامل سه مرتبه حسی ،خیالی و عقلی است .مراتب علم با یکدیگر نسبت و رابطه دارند ولی مراتب حسی ،خیالی و عقلی به یکدیگر تبدیل نمی‌شوند .مبدا تمام ادراکات حتی بدیهیات ،حس است .اما ادراکات حسی هرگز به تنهایی نمی‌تواند معرفتی را پدید آورد ،زیرا ادراک حسی ،علم یا معرفت کلی به بار نمی‌آورد مگر به ضمیمه وساطت تعقل به نتیجه کلی منتهی شود .به هر حال علم نسبت به سطوح معینی از واقعیت ممکن است ،صورت پذیرد و با دست یافتن به هر سطحی از واقعیت کافی است که به آن نام علم بنهیم؛ لذا علم انسان امری ذومراتب است و سطوح آن تابعی از ابزارها ،روش‌ها ،مهارت‌ها و محدودیت‌های شناختی آدمی است.  )1-3-4انسان توانایی تعقل (عقل ورزی) درمقام نظر و عمل را دارد. ‏ یکی از وجوه امتیاز آدمی عقل اوست .عقل‌ ورزی ،ممیز نفس انسانی از نفس حیوانی و نباتی است .نفس انسانی عالوه بر انجام اعمال و تکالیف نفس نباتی و نفس حیوانی در حوزه تدبیر بدن ،دارای امتیازی ویژه یعنی عقل می‌باشد. عقل ،قابلیتی در نوع بشر است که به وسیله آن ،افزون بر اینکه می‌تواند در مقام شناخت واقعیت‌های هستی با ادراک مفاهیم کلی و استنتاج گزاره‌های توصیفی از بدیهیات و یقینیات با روش استدالل و برهان ،برخی از آنها را به صورت یقینی درک کند و قضایای صادق را از کاذب تشخیص دهد (عقل نظری و استکشافی) و در مقام تبیین علی یا پیش‌بینی وقایع مشاهده‌پذیر ،با ابداع مفاهیم و سازه‌ها و فرضیه‌پردازی‌ و آزمون تجربی آنها ،نظریه‌های ظنی معتبر ارائه کند و یا در مقام مداخله و مهار واقعیت‌های طبیعی و اجتماعی و رسیدن به اهدافی مشخص ،ابزارها ،برنامه‌ها و روش‌ های مناسب را به اتکاء قدرت تخیل ،خالقیت و ابتکار خویش ابداع نموده و بکار گیرد (عقل تجربی ،مولد و ابزاری)؛ لذا تعقل مهم‌ترین فعالیت آدمی است و در تمام فعالیت‌های شنیدن ،دیدن ،مشاهدات قلبی ،همچنین تولید مفاهیم و گزاره‌ها ،استنتاج‌ها ،ارزیابی‌ها و تعمیم‌ها ،ارجاع‌ها ،اصالحات و بازنگری‌های مکرر و یقین و عمل حضور اساسی دارد. تعقل (در معنای جامع آن) مشتمل بر رمزگشایی از ذات واقعیت و رمزگذاری واقعیت (بیان آن در قالب‌های جدید) می‌ باشد .رمزگشایی از عالم نمادین و آیات آفاقی و انفسی که سراسر نمود واقعیتند در فرآیند پیوسته یا مکرر تعقل ،ممکن می‌باشد .تعقل طی چهار مرحله صورت می‌گیرد که عبارتند از :ترسیم واقعیت؛ مفهوم‌سازی و برهان‌پردازی برای واقعیت؛ باور به واقعیت و باالخره بیان واقعیت در قالب الفاظ و گزاره‌ها ،اعمال و صفات .همچنین با تعقل می‌توان در مقام درک حقائق و ارزش‌ها (باید‌ ها و نبایدهای مربوط به عمل اختیاری انسان) صالح و فساد ،حق و باطل ،درست و نادرست و خوب و بد را از هم تمیز داد و در مقام عمل اختیاری نیز به لوازم فهم و درک خویش ملتزم ماند (عقل عملی) .لذا عقل قادر است هم در دو حوزه ادراکات نظری (یعنی شناخت واقعیت‌ها و هست‌ ها) و ادراکات عملی (یعنی شناخت خوب و بدها ،یا باید و نبایدها) و هم در مقام التزام عملی (ارده و عمل) به لوزام ادراکات نظری و عملی خود وارد شود. ‏ )1-3-5تعقل در شناخت حقیقت هستی و کسب سعادت جاوید نقش اساسی دارد. ‏ فعالیت عقل در عین محدود و مخاطره‌ آمیز بودن ،امکان دست یافتن آدمی به برخی حقایق فراتاریخی و یقینی در مورد واقعیت هستی آدمی در آن را فراهم می‌آورد .آنگاه در پرتو فهم و تفسیر درستی که به این ترتیب از هستی و موقعیت شایسته انسان فراهم آمده ،عقل‌ورزی ،لوازم عمل بایسته به این درک و فهم را در زندگی فرد را مشخص می‌ کند و تعهد نسبت به آنها (و در نتیجه تحقق عملی این لوازم) را از طریق تاکید بر انسجام نظر و عمل موجب می‌شود .براین اساس قرآن دستیابی به سعادت جاودانه را به ایمان و عمل مشروط می‌کند که هر دو مبتنی بر تعقل می‌باشند .بنابراین تنها در صورتی که از توانایی عقل‌ورزی خود بطور کامل بهره گیریم -یعنی نخست مجموعه واقعیت‌ها و حقائق عالم را در مراحل ابتدایی تعقل در ذهن ترسیم و برهان‌ پردازی نموده و سپس آنها را در مراحل عالی تعقل باور کنیم (تعقل نظری) ،آنگاه لوازم عملی این درک و باور را بطور آگاهانه و اختیاری انتخاب و به تدریج در خویشتن با عمل اختیاری مداوم تثبیت نماییم (عقل ورزی عملی) -به هستی جاودانه و آسایش همیشگی دست می‌یابیم. ‏ )1-3-6علم در عین کاشفیت ازواقع (ازمنظر معلوم)،محصول ابداع نفسانی (از منظر عالم) است. ‏ خداوند نفس را به گونه‌ای آفریده که بر ایجاد صورت‌های مجرد تواناست و همان‌طور که تمام مخلوقات خدا برای او حاصلند ،صورت‌های ابداعی نفس نیز برای آن حاصل می‌باشند و حصول صورت (در فرض مطابقت آن با واقع) برای نفس ،مناط عالمیت نفس (در علم حصولی) است .بدین ترتیب ،نفس متصف به علم نیست و علم در نفس حلول نمی‌کند یا در آن منعکس نمی‌شود بلکه نفس فاعل شناسا ،مبدع علم است. ‏ )1-3-7معیار اعتبار علم ،مطابقت با مراتب گوناگون واقعیت (نفس‌االمر) است. ‏ مطابقت گزاره‌ های معرفتی با نفس االمر ،مالک علم معتبر است .نفس االمر فراتر از عالم مادی است؛ نفس االمر در قضایای تجربی ،همان واقعیات مادی است ولی در وجدانیات ،واقعیات نفسانی و در قضایای منطقی ،ذهن می‌باشد. بنابراین براساس تفسیرپذیری نفس االمر ،زمینه‌های اعتبار بخش دانش گسترده می‌شود .شاخص‌ های اعتبار دانش نیز شامل :مطابقت با شواهد عینی ،سودمندی نتایج ،سازگاری با منظومه معرفتی معتبر و معقول و اعتبار مرجع می‌گردد. ‏ )1-3-8علم در عین ثبات (از منظر معلوم) ،دارای ویژگی پویایی است. ‏ هنگامی که علم را با نظر به عالم مورد توجه قرار می‌دهیم؛ ویژگی تحول و پویایی آن آشکار می‌شود ،که نشات گرفته از علم‌ورزی عالمان در زمینه‌های مختلف است .قرار داشتن عالمان در زمینه‌های مختلف اجتماعی ،آنان را در فضاهای متفاوتی قرار دهد .سوال‌های مختلف منجر به پی‌جویی‌های مختلف ،حتی در خصوص یک پدیده خواهد شد و علمی که از این پی‌جویی‌ها حاصل می‌شود ،متنوع خواهد بود .بنابراین می‌تواند در عین ثبات علم (از منظر معلوم و مطابقت آن با نفس االمر) ،به پویایی علم اعتقاد داشت؛ مشروط بر آن که به نسبیت‌ گرایی منجر نگردد .پذیرش ثبات و پویایی در علم با ظهور دوگونه تغییر در آن قابل جمع است ،گونه نخست تغییر ،این است که معرفت‌های دیگری بر علم پیشین افزوده شود .گونه دوم این است که علم پیشین با قرار گرفتن در عرصه منظومه معرفتی معین ،قدر معرفتی متفاوت بیابد. ‏ )1-3-9شناخت آدمی با موانع و محدودیت‌هایی همراه است. ‏ هر چند انسان قادر است به کمک قوای شناختی ،شناخت خود را از واقعیات و حقائق محسوس و نامحسوس هستی گسترش دهد و هر دو الیه هستی (شهود و غیب) را بشناسد ،در عین حال محدودیت‌هایی برای این توانایی بشر متصور است :از یک سو این شناخت به قدر طاقت فرد صورت می‌گیرد و هر انسانی به قدر توان و استعداد خود از این معارف بی‌کران بهره می‌گیرد .از سوی دیگر ،عقل بشر قادر نیست که به بسیاری از حقائق هستی (نظیر درک کنه ذات اقدس الهی) پی ببرد .همچنین موانع فراوانی در مسیر شناخت انسان (نظیر لجاجت ،سطحی‌نگری ،پندارگرائی ،شخصیت‌ گرائی ،تقلید کورکورانه ،غرور و استبداد رای) وجود دارد که با وجود امکان رفع اکثر این موانع ،احتمال وجود برخی از این موانع باعث می‌ شود که نتوانیم به صورت قطعی بر اکثر معلومات خود و دیگران اعتماد کنیم و لذا باید همواره دانش انسانی را در معرض نقد و ارزیابی قرار دهیم.  مقصود از مبانی ارزش شناختی در این نوشتار" ،مباحثی درباره ماهیت ارزش‌ها و نحوه درک و اعتباربخشی آنها و نیز بخشی از گزاره‌های مربوط به بیان مصادیق مهم‌ترین ارزش‌های معتبر و چگونگی تحقق آنها براساس نظام معیار معتبر و مقبول در جامعه اسالمی (مبانی و ارزش‌های مبتنی بر دین حق و یا سازگار با آن) است که عمومًا از حوزه فلسفه اخالق و حکمت عملی با رویکرد اسالمی یا از سایر منابع بیانگر نظام ارزشی و اعتقادی اسالم ،به عنوان اصول موضوعه اخذ شده‌اند". ‏ )1-4-1ارزش‌های حقیقی (معتبر) مفاهیم و گزاره‌هایی‌اند که با تکیه بر واقعیت‌های مربوط به عمل آدمی و نتایج آن ارزشگذاری شده‌اند. ‏ ارزش‌ها مفاهیمی اعتباری هستند که انسان‌ها به نوعی در مقام عمل به آنها ملتزم و پایبند می‌باشند و به مفاد آنها یا براساس آنها اقدام و رفتار می‌کنند .این اعتبارات تنها در ارتباط با مفاهیم حقیقی و با تکیه بر آنها قابل اعتنا و طرح می‌باشند و در غیر این صورت از خود وجود مستقلی ندارند .بایدها و نبایدها ارزشی بیانگر رابطه ضروری خاصی است که بر حسب علیت و سببیت ما بین عمل اختیاری فرد و نتیجه مترتب بر آن وجود دارد .در واقع ورای اعتبار مفاهیم ارزشی و مقدم بر آن ،واقعیتی (رابطه‌ای واقعی میان عمل اختیاری و نتیجه آن) وجود دارد که خود در زمره مفاهیم ارزشی نمی‌گنجد ،اما ثبات و اعتبار ارزش‌ها به آن بستگی دارد .بنابراین برخی از ارزشها را می‌توان به تبع مبانی منشأ انتزاع خویش از امور حقیقی به شمار آورد .بنابراین اگر گزاره‌های ارزشی بدون نظر به واقعیات عینی اعتبار شوند، اعتباراتی صرف خواهند بود که به احساسات ،عواطف ،سلیقه‌ها ،امیال و خواهش‌های افراد ،مستند هستند و نمی‌توان بر آنها احکام و آثاری مترتب نمود. ‏ )1-4-2 ‏ امکان انتخاب در ذیل فرآیند ارزش‌گذاری فراهم می‌شود .پایه‌ریزی حرکت نفس بر اراده ،ضرورت انتخاب و حضور مالک را به همراه می‌آورد .حضور مالک برای انتخاب‌های نفس ،امری ضروری است زیرا حرکت نفس در مراتب عالی ،از نوع حرکت مبتنی بر اراده، مسبوق به انتخاب و در نتیجه مشروط به ترجیح می‌باشد که مستلزم شناسایی و التزام به مالک‌هایی مناسب جهت ترجیح یا ارزش‌گذاری است .لذا برای حسن استفاده از حرکت آزاد و اختیاری انسان نخست باید به انتخاب و التزام آگاهانه و ارادی نظام معیار معتبری دست یازید. حرکت آزاد آدمی و انتخاب او همواره در پرتو ارزش‌گذاری محقق می‌گردد. ‏ )1-4-3ارزش‌ها ،دارای انواع و مراتب مختلف هستند. ‏ ارزش‌ها به جهت‌های مختلفی قابل تقسیم می‌باشند .در یک تقسیم اولیه ارزش‌ها به دو قسم ارزش‌های غایی و ابزاری تقسیم می‌شوند .ارزش‌های ابزاری اموری هستند که نتایج مطلوب به ارمغان می‌آورند و یا این که برای نیل به یک ارزش دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرند. ارزش غایی امری است که به سبب رابطه‌ای حقیقی با واقعیت در خود آن ،مطلوب واقع گردد. ‏ )1-4-4ارزش‌ها دو دسته ثابت (مطلق) و غیرثابت (مشروط و متغیر) دارند. ‏ طبقه‌بندی دیگر در مورد ارزش‌ها ،مطلق یا نسبی بودن آنهاست؛ مطلق یا نسبی بودن ارزش‌ها ،با ثبات یا تغییرپذیری ارزش‌ها در ارتباط است .مطلق بودن ارزش‌ها ،ثبات کامل آنها را در موقعیت‌های مختلف به دنبال دارد .یعنی حداقل برخی از ارزشها می‌توانند به طور مطلق و بدون هیچ قید و شرطی معتبر باشند و به طور مطلق با ارزش تلقی می‌گردند ،یعنی همیشه و در همه جا با ارزش هستند و پاره‌ای از ارزش‌ها با توجه به شرایط و موقعیت‌ها ،ممکن است مطلوب واقع گردند .در سلسله مراتب ارزش‌ها می‌توان به ارزش‌های دینی ،اخالقی، فرهنگی ،زیبایی شناختی -هنری و اقتصادی اشاره کرد .از آنجا که خداوند از حیث وجودی ،خیر بنیادین و بنیاد هر خیر می‌باشد ،قرب به خداوند نیز دارای ارزشمندی مطلق است .به تبع قرب الهی همه امور و افعالی که در مسیر قرب خدا و رضوان الهی قرار گیرند (نظیر ایمان به خدا ،معاد و رسالت پیامبران الهی ،اعمال صالح واخالق الهی) نیز از ارزشمندی مطلق برخوردار است .با توجه به وجود سلسله مراتب ارزشها باید این رتبه‌بندی را در ارزشگذاری امور و موضوعات در نظر گرفت ،چنانکه غیر مطلق بودن ارزش‌ها ،محدود بودن به موقعیت‌ها و در نتیجه تغییرپذیری را به دنبال خواهد داشت .در حیطه ارزش‌های غیرمطلق ،نیز دو نوع ارزش متفاوت در نظام ارزشی شامل ارزش‌های مشروط و ارزش‌های متغیر مطرح می‌باشد .ارزش‌های مشروط ،محدود و مقید به حدود خاصی هستند و تنها در چهارچوب ارزشهای مطلق ارزشگذاری می‌شوند .این ارزش‌ها در محدوده حدود خود صادقند و بیرون از آن محدوده ،برقرار نخواهند بود .اما ارزشگذاری به ارزش‌های متغیر ،صرفًا با توجه به این می‌باشد که در زمان و مکانی دگرگون می‌شوند و لذا اعتبار آنها تاریخی و یا جغرافیایی وابسته به موقعیت است .لذا افعال خوب و بدی که به قیود و شرایط ویژه مقیدند ،نسبی می‌باشند و خوبی و بدی آنها تابع خوبی و بدی افعال دسته اول است. ‏ )1-4-5عدالت اساسی‌ترین ارزش اجتماعی است. ‏ در آموزه‌های اسالمی ،عدالت اساسی‌ترین ارزش اجتماعی محسوب می‌گردد .هر چند عدالت چون امری ارزشی ،دارای جنبه اعتباری است اما این ارزشگذاری ،امری ثابت و پایدار است زیرا مالیمت و تناسب اعمال عادالنه با استواری و سعادت انسان و جامعه ،همواره ثابت است .معیار عدالت ،رعایت حق و حقوق افراد است .اما حق افراد مختلف ،می‌تواند یکسان و برابر یا متفاوت و نابرابر باشد .در مواردی که حق افراد یکسان باشد (با توجه به خصوصیت مشترک بین آنها) در این صورت ،عدالت به معنای برقراری میان افراد است .البته برابری فقط به معنای میزان برخورداری مشابه افراد (در شرایط یکسان) نمی‌باشد ،بلکه در صورت نابرابری شرایط و وجود بی‌عدالتی میان افراد (دارای حقوق یکسان) ،تحقق عدالت و برابری فرصت‌های اجتماعی ،مستلزم دسترسی به مزایا و بهره‌مندی‌های مختلف باشد ،در این صورت عدالت با نابرابری همراه است اما این گونه نابرابری هرگز به معنای ظلم نیست بلکه با عدالت قابل جمع است یعنی هر کس متناسب با وسع و حاصل تالش خود ،باید از حق و پاداش یا جزای مناسب برخوردار گردد. ‏ )1-4-6رأفت و احسان متمم عدالت است. ‏ اگر عدالت را در معنای بسیار عام آن ،یعنی قرار دادن هر چیزی در جای خود بدانیم ،در این صورت شامل رأفت و احسان نیز خواهد بود .اما عدالت در معنای خاص بر حسابگری ،دقت اعطا و حرمان مناسب حق هر کس و هر چیز استوار است .در حالی که رأفت و احسان ،فراتر از رفتن از این نوع مواجهه دقیق و عادالنه و اعطا و بخشش باالتر از حق و افزون بر حساب و کتاب است .به هرحال تکمیل و اتمام روند تکوین و تعالی فرد و جامعه ،در گرو آن است که عالوه بر عدالت ،رأفت و احسان نیز در روابط بشری وارد گردد چنانکه در رابطه بین خدا و انسان نیز رحمت و لطف واسعه الهی مبنای رشد آدمی است. ‏ )1-4-7 ‏ اساسًا اسالم عالوه بر رسمیت شناختن آزادی تکوینی انسان (که برای همه افراد بشر بنا بر حکمت الهی و به عنوان مقدمه اختیار و اراده آنها ،فعلیت دارد) ،او را به مرتبه‌ای برتر یعنی کسب آزادی حقیقی (یا به تعبیر رساتر آزادگی) دعوت کرده و نخستین مرحله این نوع آزادی را در رهایی اراده آدمی از وابستگی به شهوات و تمایالت نفسانی دانسته است (آزادگی اخالقی) ،به طوری که اگر انسان‌ها از بند هواهای نفسانی رهایی نیابند ،قادر نخواهند بود از چنگ طواغیت و حکام ظلم‌ رهایی یابند ،رهایی از هر گونه ستم سیاسی و اقتصادی و دست‌یابی به انواع آزادی‌های فردی و اجتماعی و به ویژه آزادی از تقلید کورکورانه از افکار غلط و هنجارهای غالب (آزادی فکری و فرهنگی) مصادیق دیگری از آزادی حقیقی انسان هستند که پیامبران الهی ما را به کسب آن فرا خوانده‌اند .در واقع ،آزادی حقیقی آدمی یعنی نفی اطاعت هر آنچه غیرخداست و بندگی و خضوع فقط در برابر خالق هستی و نظام آفرینش .به تعبیر دیگر ،آزادی در معنای متعالی و تجویزی آن یعنی رفع همه موانع درونی و بیرونی تکامل و تعالی انسان و تجلی استعدادها و شخصیت انسانی او. ‏ آزادی حقیقی انسان ،در رهایی از وابستگی به شهوات و تمایالت نفسانی ،رفع همه موانع (درونی و بیرونی) تعالی انسان و نفی اطاعت غیر خداست.  )1-4-8ارزش زیباشناختی،هم ناظربه واقعیت‌های عینی است وهم وابسته به ادراک فرد. ‏ ارزش زیباشناختی با دو معیار عینی و ذهنی در متون اسالمی مطرح گردیده است .مقصود از عنصر عینی در زیبایی این است که امر زیبا ،خود از خصایصی واقعی برخوردار است که آن را زیبا می‌گرداند. عنصر ذهنی در زیبایی نیز ،سهم و نقش ادراک و ادراک کننده را در آن نشان می‌دهد .عالوه بر دو معیار عینی و ذهنی در امر زیبایی ،توجه به غایت نیز مطرح می‌باشد و در هر حال زیبایی‌ها با توجه به غایت هستی و یا هدف زندگی آدمی تعیین می‌شود .گرایش به زیبایی و جمال را خداوند به طور فطری در وجود انسان خلق کرده است به طوری که قسمت مهمی از زندگی آدمی را توجه به امور زیبای ظاهر و باطن تشکیل می‌دهد. ‏ )1-4-9طبیعت دارای ارزش ابزاری و آیه‌ای به صورت توأمان است. ‏ طبیعت به ویژه زمین از آن حیث که وسایل و امکاناتی برای زندگی آدمی در آن وجود دارد ،حکم ابزاری مناسب را برای تحقق غایت آفرینش انسان دارد .اما در کنار ارزش ابزاری طبیعت باید دو نکته را مورد نظر قرار داد :نخست آنکه تعبیر ابزاری بودن طبیعت ،ناظر به مفهومی غایت‌گرایانه است .بنابراین طبیعت ،ابزاری برای استفاده بهینه در زندگی آدمی است و لذا تصرف آگاهانه و روشمند در شرایط طبیعی محیط زندگی به منظور توسعه زندگی انسانی ،نباید به جدال با طبیعت و تخریب آن منجر شود .نکته دوم این است که طبیعت ،محدود به جنبه ابزاری نیست ،بلکه جنبه‌ای نمادین نیز دارد .از این حیث، طبیعت و پدیده‌های آن ،نشانه و نمادی از اقتدار ،حکمت ،لطف و رحمت الهی است و آیه‌ای از آیات الهی است ،که درک و فهم آن و نگرش آیه‌ای به آن نیز عالوه بر تصرف باید مورد نظر قرار گیرد. ‏ )1-4-10اعتبار ارزش‌ها از طریق عقل و فطرت انسانی یا از طریق دین معلوم می‌گردد. ‏ معیار ارزش ،حسن و قبح عقلی است یعنی عقل می‌تواند مالک اصلی خوبی و بدی افعال اختیاری آدمی را بشناسد .بنابراین حکم به خوبی و بدی بعضی از افعال ،مانند خوبی عدل و بدی ظلم ،مورد پذیرش همه عقال است .بنابراین ارزش افعالی که ریشه در فطرت انسانی دارند و بدون هیچ قید و شرطی با هدف اصلی و مطلوب نهایی آدمی یعنی کمال او ارتباط دارند ،تغییر ناپذیرند و عقل نیز توانایی درک آنها را دارا است و قادر است رابطه بین فعل و نتیجه مطلوبش را کشف کند .اما در مواردی عقل آدمی نمی‌تواند مصادیق معیارهای حسن و قبح و موضوعات احکام ارزشی را به دلیل عدم رابطه واقعی میان اعمال اختیاری و آثار آنها تشخیص دهد (لذا به خودی خود حکمی نمی‌کند) در این موارد وحی و تعالیم دین ،بشر را با آن حقائق (وجود رابطه حقیقی بین عمل فرد و نتایج غیر مشهود یا اخروی آنها) آشنا می‌سازد و در نتیجه حکم ارزشی (باید و نباید) آن‌ها را بیان می‌کند .بنابراین برای فهم و التزام به این گونه ارزشها باید راه تعبد به احکام شرعی را در پیش گرفت ،هر چند این گونه تعبد اساسا امری عقالئی محسوب می‌شود (با مالحظه عقالنی بودن اصل دین و دینداری و این واقعیت که همه احکام شرعی مبتنی بر مصالح و مفاسد واقعی‌اند) .از اینجا نقش وحی و راهنمایی پیامبران برای تشخیص مصادیق خوبی و بدی روشن می‌گردد. لذا در این موارد بیانات شرع در تشخیص مصادیق ارزشها نقش آفرین است و عقل ما را به پیروی از حکم دین دعوت می‌کند بنابراین ،دین و عقل و فطرت در صدور احکام ارزشی مبتنی بر کشف رابطه ضروری بین انواع اعمال اختیاری و آثار مترتب بر آنها موید همدیگرند و هیچگاه در مقابل هم قرار نمی‌گیرند. ‏ )1-4-11تاثیر کامل التزام به ارزش‌ها ،عالوه بر حسن فعلی ،تابع حسن فاعلی است. ‏ در مقام التزام عملی به ارزش‌ها و اجتناب از ضد ارزشها ،هر عمل اختیاری فرد ،هم باید فی حد نفسه عمل صالح باشد (یعنی به لحاظ انطباق محتوا و شکل انجام آن با نظام ارزشی معیار ،لیاقت و شأنیت این را داشته باشد که انسان را به کمال برساند) و هم باید بر مبادی مناسبی (نظیر آگاهی ،ایمان و نیت صحیح) استوار باشد تا موجب کمال نفسانی گردد .پس ،حسن فعلی و حسن فاعلی هر دو مالک است ،هر چند حسن فعلی در طول حسن فاعلی است زیرا روح افعال اختیاری ،نیت و انگیزه نفس برای انجام عمل (کیفیت ارده و اختیار) است که از معرفت ،میل ،باور نفس و دیگر مبادی عمل سرچشمه می‌گیرد .ولی هر نیت با نوعی از افعال سنخیت دارد (یعنی شکل عمل و حجم و کمیت و کیفیت آن باید متناسب با آن نیت باشد و نمی‌توان با نیت خیر هر گونه عملی را انجام داد) ،پس هر چند اصالت با حسن فاعلی است اما حسن فعلی را هم باید مورد نظر قرار داد. ‏ )1-4-12سلسله مراتب ارزشها با غایت زندگی ارتباط دارند. ‏ غایت زندگی در واقع همان ارزش نهایی است که منشا تمامی ارزشهای دیگر است .یعنی ارزشها از غایت زندگی معنا کسب می‌کنند و از ارزش‌ نهایی پدید می‌آیند و می‌توانند بر مبنای میزان ارتباط با این ارزش نهایی ،نسبت‌های خاصی با یکدیگر به صورت عرضی و طولی برقرار کنند. ‏ بنابراین تنها با توجه به غایت زندگی است که می‌توان فهرست ارزشهای معتبر را مشخص کرد و میزان ثبات ،دوام و اطالق هر یک از ارزشها را تعیین نمود؛ چنانچه باید براساس همین معیار نهائی ،رابطه ارزشها با یکدیگر را در سلسله مراتب ارزش‌ها معلوم کرد و نسبت ارزشها با شرایط و اقتضائات محیطی (اعم از محیط طبیعی و اجتماعی و شرایط مکانی و زمانی) و شرایط شخصی را شناسائی نمود.  )1-4-13همه انسان‌ها به دنبال کسب سعادت جاوید ،به عنوان غایت زندگی ،هستند. ‏ هدف اساسی زندگی انسانی دستیابی به آسایش و جاودانگی است .اختالف دیدگاه‌ها مربوط به اهمیت و تاثیر جاودانگی یا آسایش جاودانه نیست بلکه اختالف دیدگاه‌ها به تشخیص مصادیق یا تبیین شرایط و تجویز راه‌های نیل به سعادت یا آسایش جاودانه معطوف می‌باشد .تفکر اسالمی نیز بر دستیابی به آسایش جاودانه همچون آرمان زندگی تاکید دارد .تعبیر «بهشت» که حاوی معنایی گسترده از آسایش ،جاودانگی و لذت است ،در نگرش اسالمی همچون عموم ادیان ابراهیمی اهمیت و جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده و از نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در تبیین آینده عالم و آدم و همچنین هدایت زندگی شخصی و عمومی مردمان برخوردار می‌باشد. ‏ )1-4-14قرب الی هللا ،مصداق حقیقی غایت زندگی انسان می‌باشد. ‏ قرآن کریم مصداق کمال نهایی انسان را نزدیکی به خدا می‌داند که همه کماالت جسمی و روحی مقدمه رسیدن به آن است و انسانیت انسان در گروه رسیدن به مراتب آن است .به سخن دیگر ،قرب الی هللا ،جامع کماالت نظری و عملی انسان است که تعابیر قرآنی معرفه هللا و لقاء هللا ناظر به بعد نظری قرب و رسیدن به مقام عبودیت ناظر به بعد عملی آن است .البته مراد از قرب ،نزدیکی زمانی و مکانی نیست ،بلکه مقصود از آن رابطه‌ای حقیقی و اختیاری است بین انسان و خدا که در عالم واقع حاصل می‌شود به این ترتیب که روح انسان در اثر ایمان و اعمال صالح رابطه وجودی خاصی با خدای متعال برقرار کرده و آن را تشدید می‌نماید و این امر .در اثر این رابطه -که واقعیتی تکوینی ولی اکتسابی است -جوهر نفس انسان کامل‌تر می‌شود و هر قدر کمال نفس بیشتر شود لذائذش نیز بیشتر خواهد شد .البته قرب به خدا امری ذو مراتب است یعنی هر یک از انسان‌ها براساس میزان و کیفیت اعمال خویش در پیشگاه خداوند دارای درجه یا درجاتی است و هر فرد یا گروهی در درجه و مرتبه‌ای قرار دارد. ‏ به بیان دیگر دستیابی به آسایش جاوید در گروه هستی متعالی و پایدار انسانی می‌باشد و این نوع هستی متعالی تنها در صورت تقرب به ذات هستی و تشدید نسبت و رابطه با او حاصل می‌گردد .زیرا هستی هر کسی عبارت است از نسبتش با ذات هستی و در نتیجه تشدید نسبت هر کسی با ذات هستی می‌تواند هستی متعالی و پایداری برای او به ارمغان آورد .تشدید نسبت هر کسی با ذات هستی نیز وابسته به خروج از اوهام خود پرداخته و پندارهای خود بافته و شناخت حقیقت هستی ،یعنی معرفت و باور به حقیقت ذات یگانه خدای متعال می‌باشد .لذا هر آنچه معرفت و ایمان به حق متعال و تشدید رابطه اختیاری با او را به تاخیر اندازد ،امکان راهیابی به سعادت ابدی یا هستی جاودانه و متعالی انسان را کاهش می‌دهد .بنابراین ،تمام دستاوردهای انسان از مفاهیم اعتباری و قوانین و آداب زندگی گرفته تا مظاهر آشکار فرهنگ و تمدن بشر یعنی هنر ،علم و فناوری ،همه و همه تنها در صورتی که مایه قرب الی هللا باشند ،هستی ما را تعالی و دوام می‌بخشند. ‏ )1-4-15شرط اصلی قرب الی هللا ،اثبات توحیددر همه مراتب و ابعاد زندگی انسان است. ‏ چون ذات هستی ،همانا وجود خداوند یگانه و متعال است ،پس در سراسر عالم ،توحید محقق است .اما آدمی به رغم دیگر موجودات راه پر پیچ و خمی به سوی اثبات توحید در پیش رو دارد .او بر سر دو راهی انتخاب قرار دارد و می‌تواند توحید را پذیرا شود یا آن را انکار کند .اما تحقق هستی متعالی و پایدار انسانی برای وصول به آسایش جاودانه ،در گروه اثبات توحید توسط انسان می‌باشد .از این رو انبیاء تنها انسان را به اثبات توحید فرا می‌خوانند و آن را شرط یا علت تامه سعادت و فالح معرفی می‌کنند «قولوا ال اله اال هللا تفلحوا»؛ هر چند این اثبات به تبیین فلسفی و فکری تقلیل نمی‌یابد ،بلکه باید در اندیشه ،باور ،میل ،اراده و عمل آدمی تا حد شکل‌گیری صفات شخصیتی و باالخره تکوین هویت یکپارچه (توحیدی) در تمام ابعاد فردی و اجتماعی حیات آدمی ظهور نماید .اثبات توحید با قلب ،زبان و عمل چنان است که فرد پس از شناخت خدا به عنوان رب یگانه جهان و انسان ،تنها او را به مثابه رب خود برگزیند و در مقام عمل نیز فقط به ربوبیت او تن دهد یعنی بکوشد تا تمام مراتب و ابعاد حیات فردی و جمعی ،صرفًا براساس معیارهای ربوبی سامان یابد .بنابراین می‌توان ارزش نهایی و غایت حرکت انسانی را اثبات توحید ربوبی در همه مراتب و ابعاد زندگی دانست. ‏ )1-4-16تحقق حیات طیبه ،براساس ایمان (انتخاب و التزام آگاهانه و آزادانه نظام معیار) تنها راه قرب الی هللا می‌باشد. ‏ حیات طیبه وضع مطلوب زندگی بشر در همه ابعاد و مراتب ،براساس مبانی و معیارهای الهی است که تحقق آن باعث دستیابی به غایت زندگی یعنی قرب الی هللا خواهد شد .تحقق این گونه زندگانی مستلزم ارتباط آگاهانه و اختیاری با حقیقت هستی (خداوند متعال) و تشدید رابطه با او در همه شئون فردی و اجتماعی زندگی براساس ایمان -انتخاب و التزام آگاهانه و آزادانه نظام معیار متناسب با غایت زندگی انسان و آئین زندگی الهی (دین حق) -است .بر این اساس یکی از مشخصات اصلی حیات طیبه ،تکیه بر ارزش غایی زندگی (قرب الی هللا) و نظام معیار متناسب با آن (یعنی مبانی و ارزش‌های مبتنی بر دین حق -اسالم -و یا سازگار با آن) می‌باشد .زیرا با توجه به لزوم پذیرش ربوبیت خداوند متعال ،به عنوان یگانه رب حقیقی جهان و انسان ،این معیار ،جهت اساسی نحوه تحقق حیات طیبه را در همه مراتب و ابعاد آن مشخص می‌نماید .لذا ایمان (انتخاب و التزام آگاهانه و آزادانه نظام معیار دینی) و انطباق تمام مراتب و ابعاد زندگی با این نظام معیار ،وجه تمایز اساسی حیات طیبه از زندگی غیردینی (زندگی سکوالر رایج) محسوب می‌شود. ‏ )1-4-17تحقق حیات طیبه را می‌توان مصداق قابل وصولی از غایت زندگی انسان دانست. ‏ تحقق حیات طیبه را نه تنها باید به مثابه مقدمه ضروری برای دستیابی به هر یک از مفاهیم غایی آفرینش انسان در دیدگاه دینی به شمار آورد (مواردی نظیر فالح ،فوز ،کمال و سعادت ،عبودیت ،جانشینی خدا ،رضوان الهی و قرب الی هللا که در متون دینی به فراوانی قابل مشاهده هستند و حتی می‌توان همه آنها را تعابیر متفاوتی از یک حقیقت واحد دانست)؛ بلکه با توجه به شمول مراتب حیات طیبه و گستردگی ابعاد آن و نیز با عنایت به قابلیت تحقق عینی جلوه‌های آن در زندگی روزمره بشر ،می‌توانیم حیات طیبه را مصداق قابل تحقق همه مفاهیم ناظر به غایت زندگی برای هر انسان طبیعی ،سالم ،خردمند و باقی بر اصل فطرت (ولو افراد غیرمتدین به دین حق) بدانیم .بنابراین از سویی این گونه مفاهیم ،کانون و هسته اصلی حیات طیبه به شمار می‌آیند و از سوی دیگر تحقق حیات طیبه ،از منظر دینی غایت قابل وصولی برای همه اعمال فردی و جمعی آدمیان می‌باشد که می‌توان دستیابی به مراتبی از آن را -با عنایت به عالقه ذاتی همه انسان‌ها نسبت به تداوم و توسعه زندگی پاکیزه ،گوارا و متوازن -مطلوب فطری همه انسان‌ها داشت و از این رو باید همه افراد جامعه را به سوی تحقق حیات طیبه فرا خواند. ‏ البته هر چند تحقق حیات طیبه در شکل کامل آن همراه با رسیدن به همه آرمان‌ها و ارزشهای مطلوب انسانی است ،اما بدون شک این امر در زندگی آدمی ،با توجه به تزاحم علل و عوامل مختلف و محدودیت‌های طبیعی حیات دنیا ،یک‌باره و بطور کامل رخ نخواهد داد؛ بلکه بنابر اراده و سنن الهی ،تحقق حیات طیبه در این دنیا برای مومنان و نیکوکاران با برخی کاستی‌ها و دشواری‌ها همراه می‌باشد که صبر و ایستادگی و مبارزه با مشکالت و گذشتن از بعضی ارزش‌ها در برابر ارزش‌های واالتر (براساس نظام معیار) را می‌طلبد. ‏ )1-4-18تحقق حیات طیبه همه ابعاد فردی و جمعی زندگی انسان را در برمی‌گیرد ‏ با توجه به شمول نظام معیار دینی نسبت به همه ابعاد فردی و اجتماعی زندگی انسان ،حیات طیبه نیز دارای ابعاد مختلف فردی و جمعی است به گونه‌ای که نمی‌توان آن را به برخی از جنبه‌های زندگی (جسمی ،فکری ،اعتقادی ،میلی ،ارادی ،عملی و اخالقی) فرو کاست .لذا وجود آدمی در حیات طیبه به لحاظ فردی ،آراسته به مصادیق خیر ،زیبایی و فضیلت (قوت ،سالمت ،عزت ،علم و حکمت ،ایمان ،عمل صالح ،حلم ،عدالت ،تقوی ،عفت ،شجاعت و صبر و )...گشته و از هر گونه پلیدی و کاستی (ضعف و سستی ،جهل ،ذلت ،ظلم ،کفر ،نفاق ،تکبر و )...پیراسته خواهد شد .بعد اجتماعی حیات طیبه نیز ناظر به مفاهیمی مانند :تعاون و نیکوکاریاحسان و رأفت ،اخوتاقامه قسط ،رعایت حقوق مردم ظلم‌ستیزیتواصی به حق (امر به معروف و نهی از منکرتولی و تبری ،استقالل ،شورا/عقل جمعی ،تضارب آراء ،امنیت ،اتحاد اجتماعی (در پرتو اعتصام به حبل الهیدفاع و جهادعزت ،نصرت ،صلحعمران ،نظم و انضباط اجتماعی ،حسن معیشت ،انفاق ،ایثار ،مدارا و رفاه اجتماعی است .یعنی این نوع زندگانی در حقیقت حاصل ارتقاء و استعالی حیات طبیعی و متعارف آدمی با صبغه الهی بخشیدن به آن می‌باشد که با پذیرش حاکمیت نظام معیار الهی (مبانی و ارزش‌های دینی) بر شئون مختلف ‏ زندگی آدمی و انتخاب و التزام آگاهانه و آزادانه این نظام معیار تحقق می‌یابد.  الف -شأن دینی و اخالقی؛ ناظر به خودشناسی ،معرفت نسبت به خداوند متعال و معاد ،نبوت و سایر عقائد و ارزش‌های دینی ،ایمان (انتخاب و التزام آگاهانه و آزادانه دین حق به عنوان آئین زندگی و نظام معیار) ،تقلید عملی و احکام ،مناسک و ارزش‌های دینی و رعایت اصول و آداب اخالقی در زندگی روزمره (در همه ابعاد فردی و اجتماعی) و تالش پیوسته برای خودسازی براساس نظام معیار (مهار غرائز طبیعی ،تعدیل عواطف و خویشتن‌داری، حفظ کرامت و عزت نفس ،کسب صفات و فضائل اخالقی و پیشگیری از تکوین صفات و رذائل اخالقی) ‏ ب -شأن زیستی و بدنی؛ ناظر به حفظ و ارتقاء سالمت و رعایت بهداشت جسمی و روانی خود و دیگران ،تقویت قوای جسمی و روانی، مبارزه با عوامل ضعف و بیماری ،حفاظت از محیط زیست و احترام به طبیعت. ‏ ج -شأن اجتماعی و سیاسی؛ ناظر به ارتباط مناسب با دیگران (اعضای خانواده ،خویشاوندان ،دوستان ،همسایگان ،همکاران و ،)...تعامل شایسته با نهاد دولت و سایر نهادهای مدنی و سیاسی (رعایت قانون ،مسئولیت‌پذیری ،مشارکت اجتماعی و سیاسی ،پاسداشت ارزش‌های اجتماعی) ،کسب دانش و اخالق اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی (بردباری ،وفاق و همدلی ،درک و فهم اجتماعی ،مسالمت‌جویی ،درک و فهم سیاسی ،عدالت اجتماعی ،درک و تعامل میان فرهنگی ،تفاهم بین‌المللی ،حفظ وحدت و تفاهم ملی). ‏ د -شأن اقتصادی و حرفه‌ای؛ ناظر به رشد توانائی آدمی در تدبیر امر معاش و تالش اقتصادی حرفه‌ای (درک و فهم مسائل اقتصادی ،درک و مهارت حرفه‌ای ،التزام به اخالق حرفه‌ای ،توان کار آفرینی ،پرهیز از بطالت و بیکاری ،رعایت بهره‌وری ،تالش جهت حفظ و توسعه ثروت ،اهتمام به بسط عدالت اقتصادی ،مراعات قوانین کسب و کار و احکام معامالت و التزام به اخالق و ارزش‌ها در روابط اقتصادی). ‏ ه -شأن علمی و فناوری؛ ناظر به رشد توانمندی افراد جامعه در شناخت ،بهره‌گیری و توسعه نتایج تجارب متراکم بشری در حوزه علم و فناوری (فهم و درک دانش‌های پایه و عمومی ،کسب مهارت دانش‌افزایی ،بکارگیری شیوه تفکر علمی و منطقی ،توان تفکر انتقادی ،آمادگی جهت بروز خالقیت و نوآوری ،کسب دانش ،بینش و تفکر فناورانه برای بهبود کیفیت زندگی). ‏ و -شأن هنری و زیبایی شناختی؛ ناظر به رشد قوه خیال و پرورش عواطف ،احساسات و ذوق زیبایی شناختی (توان درک موضوعات و افعال دارای زیبایی -مادی یا معنوی ،-توان خلق آثار هنری و قدردانی از آثار و ارزش‌های هنری).  این دسته مبانی صرفًا به مباحثی درباره دین (چیستی و چرایی دین ،جایگاه دین در زندگی و نسبتی که انسان با آن دارد ،نحوه فهم دین ،قلمرو دین و ارتباط آن با سایر معارف و )...می‌پردازند که در حیطه دانش فلسفی مضاف «فلسفه دین» یا بعضا در حوزه مباحث «کالم جدید» قرار می‌گیرند. ‏ )1-5-1دین حق ازسوی خداوند و برای هدایت آدمیان به سوی کمال وسعادت نازل شده است. ‏ وحی نبوی ناظر به ربوبیت تشریعی خداوند برای هدایت خاص انسان‌ها به سوی سعادت و کمال جاوید است که پیامبران تحقق آن را بر عهده دارند .وحی تشریعی شهود ویژه‌ای است که تنها برای پیامبران الهی رخ می‌دهد و در پرتو آن مشاهده عیان حقیقت بی‌هیچ تردید و وسوسه‌ای صورت می‌پذیرد .عصمت پیامبران در تلقی ،حفظ و تبلیغ محتوای وحی ،از ویژگی‌های اساسی دین وحیانی در این معنای خاص می‌باشد .لذا دین (به معنای دین حق) عبارت است از "نظامی از عقاید و قوانین و ارزش‌های متناسب با آن عقائد که از سوی خالق یگانه هستی برای هدایت آدمیان به سوی کمال شایسته ایشان ،توسط پیامبران نازل و ابالغ شده است ".دین با قواعد ،مقررات ،ارزشها و چشم‌اندازی که از هستی و انسان ترسیم می‌کند ،راهی به زندگی می‌گشاید و سبکی برای زیستن (حیات طیبه) پیشنهاد می‌کند. ‏ )1-5-2دین،حقیقت واحدی است که شرایع توحیدی مصادیق متکامل آن محسوب می‌شوند. ‏ باور به خداوند یگانه ،معاد و نبوت عامه ،هسته اعتقادی مشترک همه شرایع توحیدی و ابراهیمی می‌باشد ،چنانچه لزوم عبادت و اطاعت خداوند ،رعایت تقوای الهی و پاسداشت اصول و ارزش‌های اخالقی و انسانی نیز در همه آنها مورد تاکید است .دین حق (به معنای اخص) در دوران حاضر همانا اسالم به معنای خاص آن است که با دو خصوصیت جهانی بودن و جاودانگی ،خاتم همه شرایع توحیدی به شمار می‌آید .اسالم دین خاتم (اتم و اکمل) است .این دین دربردارنده یک قانون اساسی فرا زمان و فرا مکان است .چنین قانونی "سنن جاوید الهی" و "قوانین ثابت طبیعت" و "فطرت پاک انسانی" استوار می‌باشد .بیان قرآن در مورد حقایق اعتقادی ،اصول اخالقی و قوانین کلی زندگی آدمی ،تمام و کامل است و اعتبار و صحت آن به وقت و مخاطب معینی یا محیط و شرایط خاص ،محدود نیست. ‏ )1-5-3دین حق ،جهت هدایت آدمی به سوی تحقق مراتب حیات طیبه در همه ابعاد ،نظام معیار مورد نیاز را ارائه می‌کند. ‏ دین حق ،ارزش‌های عام و عقالنی انسانی (مبتنی بر فطرت الهی) را تایید و در تداوم آنها نظام ارزشی خاصی را تاسیس می‌کند .لذا انتظار از دین حق آن است که نظام معیار مورد نیاز (مجموعه مبانی و ارزش‌های مبتنی بر تعالیم دین الهی و یا سازگار با آنها) برای زندگی شایسته براساس دین (یعنی حیات طیبه) را ارائه کند .این نظام معیار دینی ناظر به همه ابعاد زندگی انسان می‌باشد ،زیرا دین حق (اسالم) به همه عرصه‌های امور اجتماعی و فردی ،دنیوی و اخروی ،مادی و معنوی زندگی بشر پرداخته است (نفی سکوالریسم) ،هر چند نسبت به پاره‌ای از این عرصه‌ها ،به عرضه‌ی کلیات اکتفا نموده و نسبت به بخشی دیگر ،جزئیات را نیز ذکر کرده است ،اما در عین حال با توجه به توانائی عقل د تجربه بشری ،دین هرگز دردد پاسخگویی به همه نیازهای انسانبدون تکیه بر این توانایی نبوده و نقش مکمل (و نه جایگزین) را برای عقل و تجربه بشر ایفا می‌نماید .لذا جامعیت دین در همه امور مربوط به هدایت آدمی به ساحت ربوبی است ،نه به معنای پاسخ دین به همه پرسش‌های معرفتی بشر (تلقی دائره المعارفی از جامعیت دین و انتظار حداکثری از آن) در همه عرصه‌ها. ‏ )1-5-4دین برای تحقق حیات طیبه در همه ابعاد ،ما را عالوه بر استفاده از تجارب متراکم بشری ،به خالقیت و ابداع و فعلیت بخشیدن به همه ظرفیت‌های خویش ،فرا می‌خواند. ‏ دین نه تنها در عرصه علم و معرفت و فهم واقعیت‌های هستی و یا تصرف هدفمند در عالم طبیعت ،ما را به خالقیت و ابداع و استفاده از همه ظرفیت‌های فکری بشر و تکیه بر تجارب متراکم انسان دعوت می‌کند ،بلکه در حوزه اداره جامعه و هدایت شئون مختلف حیات بشری ،دین با اکتفا به بیان اصول و کلیات (ثوابت دین) برای تعیین مرزهای غیرقابل تخطی و واگذاری شناخت تفصیلی احکام شرعی بر عهده اجتهاد (متناسب با مقتضیات زمان و مکان) ،مالحظه عرف جوامع و رای و اجماع عقال در غیر احکام عبادی و به رسمیت شناختن منطقه‌ای وسیع به نام مباحات (منطقه الفراغ) و مجاز شمردن تقنین و تشریع در این منطقه در چهارچوب معیارهای ثابت دینی و حتی اجازه محدود ساختن موقت احکام اولیه و ثانویه شرعی بر حسب مصالح جامعه اسالمی (توسط ولی امر مسلمین) و تاکید بر استفاده حاکمیت اسالمی از ساز و کار عقالئی شورا (خرد جمعی) و نتایج تحقیقات علمی و نظرات کارشناسان با تجربه ،هم بر بهره‌مندی مناسب و کامل از نتایج خردورزی و تجربه متراکم بشری و هم به ابداع و نوآوری (البته به شرط سازگاری آنها با نظام معیار) اصرار دارد. ‏ )1-5-5حوزه رهنمود دین ،همه انسان‌ها در هر زمان و مکان ،و زبان آن جهانی است. ‏ زبان دین ،زبان همگان ،هماهنگ و برای همه انسان‌ها فهم پذیر است و مطالب آن جهان‌شمول و قابل فهم برای همه زمان‌ها و مکان‌ها است به این معنا که سخن گفتن قرآن براساس فرهنگ مشترک مردم یعنی همان فرهنگ مبتنی بر فطرت پایدار و تغییرناپذیر است. مخاطب اصلی قرآن فطرت انسان‌هاست و رسالت اصیل آن نیز شکوفا کردن همین فطرت‌هاست .اسالم دین تمام مردم است چرا که با انواع برگزیدگی و تبعیض‌های قومی و طبقاتی و جنسی به مقابله برخاسته و از هر گونه خواص‌پروری تبعیض‌آمیز و نخبه‌گرایی محدود کننده ،روی برتافته است. ‏ )1-5-6معارف دینی ،مجموعه‌ای است نظام‌مند ،پایا و پویا ،با تلقی منظومه‌ای از حیات انسان ،بر پایه احکام عقل نظری و هماهنگ با احکام عقل عملی ،متکی بر اجتهاد ،هدایت کننده عقل ابزاری بشر و پذیرای نتایج آن. ‏ ن در نسبت با یکدیگر و تبیین کل زندگی به عنوان یک مجموعه هدفمند- معارف دین ،مجموعه است نظام‌مند ،جامع‌نگر (نسبت به همه امور مربوط به هدایت آدمی) ،با تلقی منظومه‌ای از حیات بشری -یعنی تجزیه و تحلیل همه مولفه‌ها و اجزای حیات فردی و جمعی انسا ‌ متکی بر اجتهاد (فهم روشمند از منابع معتبر دینی -کتاب ،سنت و عقل ،که نه تنها استنباط گزاره‌های تکلیفی در حوزه فقه و اخالق فردی و جمعی ،بلکه شناخت و تبیین نظام معارف دینی در شئون اصلی حیات بشر را بر عهده دارد) ،پایا (دارای عناصری ثابت و جاودان) و در عین حال پویا (قابل تحول براساس تکامل‌پذیری روش‌شناسی اجتهاد) ،هماهنگ با فطرت (معرفت و گرایش ربوبی سرشته در وجود انسان) و متکی بر احکام قاطع و روشن عقل نظری و عقل عملی (به عنوان حجت باطنی) ،بهره‌مند از عقل استکشافی (در مقام استخراج و استنباط روشمند از منابع وحیانی) ،هدایت‌کننده عقل ابزاری (به عنوان قوه‌ای برای یافتن شیوه‌های بندگی خداوند و توسعه آن به زوایای زندگی بشر)؛ که با پذیرش نتایج دستاوردهای عقل ابزاری (یعنی یافته‌های نظری یا کاربردی انواع علوم طبیعی و علوم انسانی -اجتماعی و فناوری‌های مبتنی بر آنها و آداب ،هنجارها قوانین و نهادهای مدنی محصول خرد جمعی و تجربه و خالقیت بشر در طی زمان) -البته در صورتی که با نظام معیار مبتنی بر معارف دینی سازگار باشند -دین و معرفت دینی را به مثابه جایگزین و یا رقیب آنها به شمار نمی‌آورد .به سخن دیگر ،اصول معارف دین بر عقل و فطرت مشترک انسانی و اساس تعالیم آن بر جهل‌ستیزی ،عقل‌گرایی ،تقلیدسوزی و دانش‌پروری استوار است .اسالم در ذات خود همبستگی عقل و وحی و وجود این دو گونه معرفت را در راستای کمال انسان ضروری می‌داند و اال بدون عقل‌ورزی ،پیام وحی نیز به بار نمی‌نشست .عقل و وحی در اسالم متضامن یکدیگرند و بر روی هم متضمن کمال انسانی هستند .لذا تعالیم دین اسالم با عقل ،عرف و مصالح انسانی تالئم دارد و همین عامل ،سازگاری آن را با شرایط زمانی و مکانی افزایش داده است.  )1-5-7در دین حق ،تفکیک دنیا از آخرت ،فرد از اجتماع ،جسم از روح و امور مادی از ارزش‌های معنوی معنا ندارد و تحقق کامل دین ،مستلزم توسعه همه جانبه بر بنیاد نظام معیار دینی است. ‏ دین حق ،هیچ‌گاه دنیا و آخرت را فدای یکدیگر نکرده است و فراموشی دنیا برای آخرت یا نادیده گرفتن آخرت برای دنیا را جایز نمی‌داند .نیل به سعادت جاوید اخروی تنها از مسیر ایمان و عمل صالح در همین زندگی دنیا میسر است و تحقق حیات طیبه باید از همین سرا ،آغاز گردد .اسالم عالوه بر توجه تام به جنبه‌های فردی ،اساسًا دینی اجتماعی است و احکام و قوانین اجتماعی ،سیاسی ،اقتصادی و حقوقی دارد .این قوانین با رعایت اصولی نظیر "احکام والیی"" ،شریعت سهله و سمحه" و "تقدم حق جامعه بر حق فرد" (در مقام تزاحم) و "ال ضرر وال ضرار" تنظیم شده‌اند تا سعادت کامل انسان در دنیا و آخرت (حیات طیبه در همه مراتب و ابعاد) در پرتو عمل به آنها به دست آید .لذا مقوله توسعه و پیشرفت در شکل جامع آن نه تنها از دید حق مغفول نمانده بلکه بخشی از رسالت انبیا و اولیای الهی است که در عصر غیبت باید با رهبری عالمان دینی و تالش امت اسالمی ادامه یابد .براین اساس ،در نگاه دینی شاخص‌های مادی و معنوی توسعه و پیشرفت جامعه کامال در هم تنیده‌اند و لذا نه تنها جمع التزام به نظام معیار دینی و حرکت به سوی توسعه و پیشرفت همه جانبه امری ممکن می‌باشد ،بلکه تحقق دین و ارزش‌های دینی در صحنه واقعیت عینی ،مستلزم توسعه همه جانبه جامعه بر بنیاد معیار دینی است .بدیهی است این نوع توسعه دارای اهداف و الگوی متمایزی از مدل توسعه غربی براساس مدرنیته بوده و بنابراین برای تحقق توسعه مطلوب جامعه دینی در دوران معاصر باید عالوه بر داشتن طرحی روشن از آن -با پردازش الگوهای کاربردی منطبق با نظام معیار -با تاسیس نهادها و ساز و کارهای متناسب با این طرح ،مسیری متمایز با راه طی شده برای توسعه توسط جوامع مدرن غربی را بپیمائیم. ‏ )1-5-8 ‏ جاودانگی و ابدبیت متن اصلی وحی در بستر زمان از یک سو و ظهور حاجات جدید در عرصه حیات فردی و جمعی از سوی دیگر ،حضور مفسران آگاه و آشنا به اسرار و ژرفای وحی را در کنار متن مکتوب وحی برای همه زمان‌ها ضرورت می‌بخشد که این ضرورت در پیوند همیشگی و ناگسستنی عترت با قرآن تحقق می‌یابد .از این رو برای پاسخ‌گویی به نیازهای انسان در هر زمان و مکان ،ائمه معصومین (ع) مفسر و بیانگر اصلی مقصود و مراد واقعی از آیات قرآن کریم هستند ،چنانکه باور به قرآن و عمل به تعالیم وحیانی آن ،مستلزم پذیرش والیت پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) می‌باشد .لذا همان گونه که اصل نبوت از ارکان ضروری شکل‌گیری بنای دین است ،اصل امامت نیز از ارکان ثبات و استمرار فهم معتبر دین به شمار می‌آید. شناخت دین حق ،عالوه بر فهم و تفسیر کتاب الهی و تبیین پیامبر (ص) ،نیازمند تبیین و تفسیر امام معصوم (ع) می‌باشد. ‏ )1-5-9دین با ویژگی‌ توامان ثبات و پویایی ،پاسخ‌گوی همه نیازهای فرد و جامعه در زمینه هدایت انسان به سوی ساحت ربوبی است. ‏ دین ،امری واحد و ثابت است که اصول و احکام ثابت آن ناظر به نیازهای ثابت و همیشگی بشر و جنبه‌های ثابت هویت آدمی بوده و لذا این اصول و احکام هرگز در معرض تغییراتی که در عرصه‌های دیگر حیات انسان رخ می‌دهد ،قرار نمی‌گیرند .احکام فرعی دین نیز در این چهارچوب ثابت پاسخگوی احتیاجات و مقتضیات متغیر انسان در بستر زمان و مکان نمی‌باشند و از این رو برخی از آنها موضوعاتی قابل تغییر هستند .لذا مقتضیات زمان و مکان می‌تواند موجب تغییر موضوعات یا احکام مربوط به فروع دین (البته در چهارچوب اصول و قوانین ثابت دین) شود. ‏ )1-5-10اجتهاد ،ساز و کار حرکت در چارچوب اصول ثابت و متناسب با مقتضیات زمان و مکان است. ‏ در اسالم به عنوان دین خاتم برای حرکت دین‌مدارانه در چارچوب اصول ثابت دین و متناسب با مقتضیات زمان و مکان ،ساز و کار اجتهاد (فهم روشمند از منابع معتبر دینی -کتاب ،سنت و عقل -که نه تنها استنباط گزاره‌های تکلیفی در حوزه فقه و اخالق فردی و جمعی ،بلکه شناخت و تبیین نظام معارف دینی در شئون اصلی حیات بشر را بر عهده دارد) تعبیه شده که همواره باب آن برای پاسخگویی به مسائل جدید یا کشف تغییر احکام شرعی به سبب تغییر موضوعات آنها مفتوح است .التزام به اجتهاد موجب حفظ خردورزانه اصول و معیارهای ثابت دین خواهد گشت ،یعنی هم از تحجر (یعنی غفلت از واقعیت‌های متغیر به گونه‌ای که زمینه‌ساز تقویت شبهه ناتوانی دین از پاسخگویی به مسائل بشر معاصر گردد) پیشگیری می‌کند و هم مانع در غلطیدن به ورطه التقاط و بدعت‌گذاری در امور دینی و یا تحیر عموم مردم در مقام عمل براساس دین می‌شود .لذا این ساز وکار ،نه تنها اصول و کلیات ثابت دین را دگرگون نمی‌کند ،بلکه با اتخاذ رویکردهای مختلف بدنبال پاسخگویی به مسائل متغیر از سوی نصوص دینی ثابت و برقراری ارتباط اسالم با مقتضیات زمان است .رویکرد کشف و استنطاق متون دینی در جهت پاسخگویی به احکام مسائل نوپیدای جهان امروز از طریق تفریع ،کشف روح قوانین شرعی ،تاکید بر خصوصیات مشترک قوانین دینی ثابت و نیازهای متغیر و استفاده از نکات مورد توجه در ارتکازات عقالیی دوران شارع ،و رویکرد پاسخگویی به اصول و مبانی و اهداف اساسی موضوعات جدید بر اساس نگرش دینی و واگذاری بسیاری از جزئیات و حوزه‌های مستحدث اجتماعی به تجربه و علوم بشری (با تاکید بر تعدیل و بازسازی تجارب و دیدگاه‌های بشری در محدوده اصول دینی) ،دو نمونه از رویکردهای مطرح شده براساس ساز و کار اجتهاد برای پاسخگویی مناسب دین به مسائل متغیر اجتماعی می‌باشند. ‏ )1-5-11دین حق ،نوید بخش آینده‌ای روشن برای انسان است که مستلزم تالش جامعه دینی جهت تاسیس تمدن نوین اسالمی براساس نظام معیار می‌باشد. ‏ دین اسالم در ادامه رسالت تاریخی پیامبران ،طرح مستقلی برای زندگی بشر و ساختن آینده‌ای روشن و متعالی را ارائه داده است .اما این طرح نه در گذشته اسالم به طور کامل تحقق یافته است و نه بر الگوهای مادی مدرن تطبیق می‌کند؛ بلکه با تالش مسلمانان در طول تاریخ به منصه ظهور می‌رسد و تحقق کامل آن را باید در آینده موعود (جامعه آرمانی جهانی ،بر پایه عدل مهدوی) انتظار کشید .قرآن خالفت زمین از سوی صالحان و امامت آنان بر سراسر گیتی را نوید می‌دهد و متون اسالمی تصویر جهانی را فراروی جامعه جهانی ترسیم می‌کند که در آن ،رفاه ،امنیت ،آرامش ،صلح ،علم و دیگر مظاهر سعادت مادی و معنوی یکجا و همزمان قابل دستیابی است .جامعه‌ای که چنین آینده‌ای را فراروی خویش می‌بیند و خود را به فرموده قرآن مسئول و متعهد به تغییر سرنوشت خویش می‌شناسد ،با چشم دوختن به چنان مقصدی ،رسالت تاریخی خویش را تالش برای ساختن مرحله‌ای از آن تمدن نورانی و باشکوه می‌داند و در این مسیر همه ظرفیت‌ها و تالش‌های خود را بکار می‌گیرد. ‏ )1-5-12حکومت براساس معیارهای دینی ،راهکار اصلی تحقق کامل نظام معیار و مهمترین زمینه اجتماعی و سیاسی برای عینیت یافتن حیات طیبه می‌باشد. ‏ اصلی‌ترین فلسفه اعتقاد به امامت ،تشکیل حکومت الهی و وحدت رهبری سیاسی و رهبری دینی در جامعه اسالمی برای جلوگیری از تفکیک دین و سیاست می‌باشد .لذا ضرورت همراهی عترت با قرآن پس از پیامبر (ص) تنها در تبیین حقائق وحی خالصه نمی‌شود بلکه اداره جامعه مطابقه با موازین الهی توسط امامان معصوم (ع) و والیت بر امور اجتماعی نیز از علل مهم آن به شمار می‌آید .لذا در اندیشه دینی ،پیامبران الهی وجانشینان معصوم ایشان براساس نصب الهی مسئولیت رهبری و والیت بر جامعه را بر عهده دارند که تحقق عینی این مسئلولیت از جمله منوط به پذیرش عموم افراد جامعه و خواست ایشان برای حاکمیت معیارهای دینی بر شئون اجتماعی است (بیعت) .ایشان به موازات ماموریت دریافت ،تبیین ،تفسیر و تبلیغ پیام وحی؛ باید رسالت اجرای احکام و حدود الهی را نیز (در صورت وجود شرایط) ایفا کنند .در عصر غیبت امام معصوم علیه‌السالم ،والیت امر (به معنای اداره امور جامعه اسالمی) بر عهده فقیهان جامع الشرایط نهاده شده تا در چارچوب قوانین شرعی (احکام اولیه و ثانویه) و با استفاده از اختیاراتی که اسالم برای مواجهه با موضوعات جدید اجتماعی به حاکم اسالمی تفویض کرده است (احکام والئی) نسبت به برپائی حکومت دینی و استقرار آن -براساس پذیرش و اقبال عموم مردم دیندار -اهتمام ورزند .از آنجا که این رسالت (رهبری و والیت سیاسی) در راستای مسئولیت اصلی رهبران الهی -یعنی هدایت مردم در مسیر قرب الی هللا و رفع موانع آن -می‌باشد ،حکومت دینی وظیفه دارد برای کمک به حرکت آزادانه و آگاهانه مردم در مسیر قرب الی هللا و رفع موانع تحقق حیات طیبه ،تمام امکانات و اختیارات خود را برای زمینه‌سازی هدایت آحاد مردم بکار گیرد. ‏ )1-5-13تدین ،پاسخ مثبت آدمی است به دعوت الهی و پویش مستمر او برای تحقق مراتب حیات طیبه در همه ابعاد براساس ایمان و عمل صالح. ‏ انسان پس از توجه به هدایت الهی و شناخت مضمون دعوت پیامبران برای حرکت اختیاری و به سوی کمال شایسته خویش (قرب الی هللا) ،در صورتی که به مقتضای فطرت پاک الهی خویش همچنان بر اصول ارزشهای انسانی (نظیر حق‌طلبی ،انصاف ،شکرگزاری و )...باقی باشد ،می‌تواند با خردورزی به این دعوت پاسخ مثبت داده و با ایمان -انتخاب آگاهانه و آزادانه نظام معیار (مبانی و ارزش‌های مبتنی بر دین حق) و تصمیم و عزم جدی برای تعهد به این نظام معیار -پویشی مداوم را برای تحقق مراتب حیات طیبه در همه ابعاد ،از طریق انجام اعمال صالح فردی و اجتماعی (بر مبنای ایمان به عقائد ،احکام و ارزش‌های دین) و تکرار آنها آغاز نماید .لذا این حرکت پویا و پیوسته ،مستلزم تحقق برخی از ارزشهای اصیل انسانی در آغاز راه (به مثابه پیش‌نیاز حرکت) ،کسب بینش نسبت به نظام معیار الهی (معرفت) ،احساس و عاطفه عمیق نسبت به خداوند و اولیاء او (محبت و تولی) و نیز احساس دشمنی نسبت به دشمنان خدا و دشمنان راه خدا (تبری) ،داشتن تجربه شخصی و معنوی در ارتباط با خداوند (عبادت و پرستش به معنای خاص) و پیروی از همه احکام و ارزش‌های دینی در ابعاد گوناگون فردی و اجتماعی حیات (تقوی ،تسلیم و اطاعت) بوده و موجب تکامل و رشد آداب ،حاالت و صفات اخالقی انسان و تکوین و تعالی هویت او به شکلی یکپارچه (براساس قبول ربوبیت یگانه رب حقیقی انسان و جهان) خواهد شد .چنین پویش مداومی ،تدین (دینداری) نام دارد که با مولفه‌های مختلف (معرفت ،ایمان ،عبادت ،عمل صالح ،محبت ،تولی و تبری ،تقوی ،تسلیم ،اطاعت ،ادب و اخالق) و مراتب متعدد (درجاتی نظیر اسالم ،ایمان ،ورع و یقین) در ابعاد عقیدتی ،مناسکی (عبادی) ،پیامدی (فقهی) ،تجربه شخصی ،اخالقی (عمل ،حاالت و ملکات) و ...قابل تحقق است.  در آموزش و پرورش ارزشها در تمام امور آموزشگاه دخالت دارند و در همه مطالب مورد انتخاب و تصمیم گیری ،اساسی هستند. با استفاده از ارزشها: ‏ )1 ‏ ‏ ‏ ‏  ‏ الف)ارزشها از نظر متفکرین اسالمی منشا تصمیمات و انجام عمل اختیاری در انسان است ،یعنی ارزش موجب می شود که انسان در هنگام عمل چیزی را برگزیند .پس آن چیزی که شکل افعال و کنش ما را می سازد و به آن جهت می دهد ارزشها یست که آنها را پذیرفته ایم . ب) از نظر اسالم همه ارزشها ،از جمله ارزش های اخالقی ،اعتباری ،فرضی و ...تابعه سلیقه افراد نیست ،بلکه یک امر واقعی است که روح انسان در اثر بعضی از اعمال تکامل پیدا میکند . اگر بخواهیم در مورد اعمال تربیت به داوری برخیریم و ارزش یک خطی مشی تربیتی را معین کنیم از «ارزش شناسی» axiologyاستفاده می کنیم که با سه پرسش مهم سرو کار دارد که عبارتند از: ‏  ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ اگر قائل به این باشیم که ارزشهای عینی وجود داشته باشد .به این معنا که ادعا کنیم ارزشها متکی به خود هستند نه ترجیهای انسانی . ارزشهایی نظیر خوبی ،راستی و زیبایی واقعیتهای جهانی هستند و بخشی از ماهیت اشیا به شمار می روند .زیبایی یک منظره و اخالقی بودن یک عمل به دلیل وجود خصوصیاتی که در آنها به عینه وجود دارد .توسط فردی که آنها را ناظر است دارای ارزش است .گروهی از متفکرین مسلمان به نظریه گرایش دارند . برخی اعمال و صفات نیزذاتا نیکو هستند . از این بعد می توانیم تربیت را دارای ارزش عینی وفی النفسه ارزشمند دانست . اگر قائل به این باشیم که ارزشها ذهنی هستند در حکم این ادعا است که آنها ترجیهای (نظرات)شخصی را منعکس میکنند.ارزشمند بودن چیزی عبارتست از اینکه کسی بدان ارزش دهد. مثال اگر کسی بگوید که تربیت دارای ارزش است منظورش اینست که خودش برای تربیت ارزش قائل شده است یا برخی از مردم برای تربیت ارزش قائل هستند .  ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ گروهی استدالل دارند که ارزشهایی هستند که مطلق و ابدی اند .که مانند گذشته معتبرند و در نظر هرکس اعم از هر نژاد وهرطبقه ارزشمند هستند .همچون نوپروری ،نوع دوستی برای همه انسانها که درهمه جا وهرزمان یک کار نیک بوده است . /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// برخی عقیده دارند همه ارزشها به امیال انسانها مربوط می شوند و با تغییر امیال ارزشها نیز تغییر می نمایند .لذا ارزشها در برابر شرایط تاریخی جدید ،ادیان جدید ،اکتشافات جدید علمی ،پیشرفتهای نو در دانش فنی ،پیشرفت درآموزش وپرورش ونظایر اینها تغییر می کند. ******************************************************************** نظر متفکرین اسالمی همچون عالمه طباطبایی در تفسیر المیزان: ارزشها از حیث مفهومی مطلق هستند و حیث مصداق نسبی هستند.عدالت مفهوما مطلق است امام مصادیق آن در طول زمان تغییر و تحول می یابد .انسان هیچ گاه راضی نمی شود صفت عدالت را از وی سلب کرد و ظالمش بنمایند . به بیان دیگر ارزش ها می توانند با ویژگی های اساسی انسان تناسب داشته باشند که این تناسب را عقل تشخیص می دهد  ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ تلقی افراد در قبال ارزشها بستگی به فلسفه عمومی افراد دارد الف) برای افراد معنا گرا: ارزشها سلسله مراتب ثابت دارند (.ارزشهای معنوی برترازارزشهای مادی) چرا؟ زیرا ارزشهای معنوی در تحقق هدف نهایی یعنی یگانگی با معبود به ما کمک می کنند. ب) برای افراد واقع گرا: نیز به سلسله مراتب ارزشها معتقد هستندبا این تفاوت که ارزشهای تعقلی و تجربی را در ردیف باالتر قرار می دهند .چرا؟ از نظر این گروه ارزشهای مزبور در سازگاری با واقیت عینی ،قوانین طبیعت و قواعد منطق به ما کمک می کند. ج) برای افراد عمل گرا: منکر وجود سلسله مراتب ثابتی برای ارزشها هستند . از نظر این گروه هرگاه فعالیتی موجب بر آورده شدن نیاز فوری شود و واجد ارزش ابزاری باشد مانند هر فعالیت دیگری مفید خواهد بود .از نظر وی آزمودن تجربی ارزشها بیش از مطالعه عقالنی آنها دارای اهمیت است .ارزشهای خاص را فقط در حکم ابزاری می دانند برای نیل به ارزشهای بهتر د) نظریه متفکرین اسالمی از جمله عالمه طباطبایی : نظریه ایی مستقل دارد که می توان گفت بین نظریه الف و ب (ذهنی گرا و عین گرا) می باشد . از نظر ایشان قضایای ارزشی (بایدی) از سنخ قضایای اعتباری اجتماعی است که در ظرف عمل تحقق دارد و بشر این مفاهیم را در جهت کمال و سعادت خود می سازد .در این نظریه بین باید و هست تمایزو تفاوت وجود دارد اما چنین نیست که نتوان بین آنها ارتباط برقرار نمود .  ‏ ‏ ‏ در درجه اول :حسن و قبح عقلی است عقل انسان می تواند مالک خوبی و بدی افعال اختیاری آدمی را بشناشد .مثال حکم به خوبی عدل و بدی ظلم مورد پذیرش همه عقالست .لذا اعمالی که ریشه در فطرت انسان دارند تغیر ناپذیرند و عقل انسان نیز درک آنها را دارد. در مرحله دوم :زمانیست که عقل آدمی نمی تواند به درک رابطه واقعی میان اعمال اختیاری و آثار و نتایج اخروی آن نائل شود . که در این موارد وحی و تعالیم دین ،بشر را با حقایق (وجود رابطه حقیقی بین عمل فرد و نتایج غیر مشهود یا اخروی آشنا سازد و در نتیجه حکم ارزشی ( باید و نباید)آنرا بیان کند و دراینجا نقش وحی و راهنمایی پیامبران روشن میگردد (.ضمن اینکه دین و عقل و فطرت و رابطه بین آنها هیچ تعارضی وجود ندارد)  آیا تربیت عموما عملی اخالقی شمرده می شود؟ چه کسانی پیوسته متوجه آن هستند؟ معلم باید چه نوع رفتار اخالقی را در کالس خود تبلغ کند ؟ آیا باید در پی اعتالی رفتاری بر آید که خود بدان ارزش می نهد،یا رفتاری که جامعه آن را ارزشمند می شمارد؟ آیا باید مشوق رشد برخی کیفیات خاص در منش باشد که خود معتقد به مطلوب بودن آنهاست ،یا آنکه باید بگذارد منش کودک در پاسخ به انتظار گروه همدرسان تشکیل شود؟ ‏ پاسخ هر فرد به این پرسشها بستگی به تلقی اخالقی اوست . ‏ ‏ ‏ ‏  ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ باید در پی پاسخ به این پرسشها باشد و نگرشهای خود را توجیه کند .آموختن علم اخالق وی را در انجام دادن این کار کمک خواهد کرد. علم اخالق چیست ؟ عبارت است از مطالعه ارزشها در قلمرو کردار انسانی علم اخالق با مسائل زیر سرو کار دارد : )1زندگی خوب برای همه انسانها چیست؟ )2چه رفتاری شایسته ماست ؟ علم اخالق می خواهد ارزشهای درست را بر اساس مبنایی برای اعمال درست فراهم کند. )1 شهود گرایی () intuitionism عقیده این گروه اینست که انسان ارزشهای اخالقی را به طور مستقیم درک می کند. درستی و نادرستی چیزی را به واسطه نوعی احساس اخالقی و ذاتی درمی یابیم .که فی النفسه درستند .و درستی آنها را نمی توانیم از راه منطقی یا تجربی به اثبات برسانیم . )2 طبیعت گرایی () naturalism عقیده این گروه اینست که ارزش های اخالقی را باید با مطالعه دقیق نتایجی که مطمئنا حاصل آنهاست مشخص کرد. به عبارتی ارزشهای اخالقی را باید با بررسی عینی نتایج عملی هر فعلی از کردار انسانی مبتنی ساخت .  ‏ ‏ ‏ با فرض بر اینکه فضیلتهای اخالقی در وجود هر فردی نهفته است ،معلم می تواند این ارزشها اخالقی را به شعور آگاه دانش آموز منتقل کند . پس می توان گفت امکان تعلیم فضیلت وجود دارد . اما آیا دانش آموز مطابق آنچه یاد گرفته عمل خواهد کرد؟ اگرمنظور ما از تعلیم و تربیت و یادگیری فقط اشاعه و کسب معلومات در باره ماهیت اخالق و تربیت باشد ،در این صورت ارزشها قابل تدریس و قابل امتحان هستند .اما آیا می توان تضمین نمود که با آموزش و تدریس فضیلت دانش آموز به هنگام امتحان دادن تقلب نخواهد کرد . الف) بداند درست و نادرست کدام است . ب) بداند که چرا چنین است . ج) درباره آنچه شایسته است در مقابل دانسته خود عمل کند . معلم پرهیزکارهر چه بیشتر بر «عمل» به فضیلت ناظر باشد ،دانش آموز عامل به فضیلت بیشتری خواهد بود .  خصوصیات تربیت بر اساس دیدگاه اسالمی عبارتند از : ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ تربیت براساس معیاراسالمی حرکتی است: ‏ هدفمند ،پیوسته و تعاملی که مربیان (افرادی نسبتا رشد یافته ،دلسوز و خیر خواهی که به لحاظ کسب شایستگی های فردی و جمعی و تحقق مراتب قابل توجهی از حیاط طیبه در وجود خویش مسئولیت سنگین کمک به هدایت دیگران و زمینه سازی برای رشد و تحول وجودی افراد را بر عهده دارند )تدابیری می اندیشند(تدریجی،سنجیده و هماهنگ) تا بر اساس نظام ومیعار اسالمی موانع موجود را رفع نموده و زمینه ای فراهم سازند تا ضمن شکوفایی فطرت ،رشد همه جانبه استعداد های طبیعی و تنظیم متعادل امیال و عواطف هویت فردی وجمعی تربیت شوندگان به تدریج و به صورت یکپارچه بر مبنای نظام اسالمی شکل گیرد تا جامعه صالح تشکیل گردد و به سوی پیشرفت همه جانبه ومداوم حرکت نماید.  ‏ ‏ )1مشارکت فعال تمامی عوامل اجتماعی سهیم و موثر در آن )2پشتیبانی موثر عناصر اصلی اجتماع و ارکان این فرایند شامل :خانواده ،دولت رسانه و سازمان و نهاد های غیر دولتی در دوران معاصر می باشد .  )1تکیه بر نظامی که معیار آن اسالم است ، ‏ این عناصر و مولفه های آن از قبیل: ‏ الف) هدایت و زمینه سازی جهت تکوین و تعالی هویت ب) شکل گیری وپیشرفت همه جانبه جامعُة ،صالح ج) کسب شایستگی های فردی و جمعی د)درک و بهبود مداوم موقعیت خود و دیگران که همگی برنظام معیار اسالمی است ‏ ‏ ‏ ‏ ‏  )2توجه به مفاهیم اساسی قرآنی ، براساس مفاهیم وتعابیرقرآنی ومتون اسالمی مواردی همچون : ‏ الف)رشد ب) قرب الی هللا ج)اعتدال د)فطرت ه) اراده و اختیار ح) معرفت ‏ می باشند که همگی درجهت فرایند تحول وتکامل وجود آدمی در نظر گرفته شده است . ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ )5 توجه به آزادی و اختیار در امر تربیت ‏ ‏ ‏ ‏ آزادی ویژگی اساسی و ذاتی انسان است . گرچه تکوین وتعالی هویت انسان تحت تاثیرعواملی همچون خانوده ،دولت ،و نهاد های غیردولتی رخ می دهد ،اما عامل نهایی اراده آزاد واختیارکه ریشه درآگاهی آدمی دارد می باشد . بدون وجود آزادی عمل تربیت ازاعمال دیگر متمایز نخواهد شد . با توجه به موارد اشاره شده بهرمندی از روش هایی مانند تحمیل،تقلیدوعادت دادن تنها درمراحل آغازین تربیت مجاز است .و باید متناسب با مراحل رشد متربی اختیارش نیزافزایش یابد . )6 همه جانبه نگری درامر تربیت ‏ ‏ ‏ با توجه به اینکه انسان موجودی چند بعدی است بنابر این : رشد و پیشرفت آدمی در این تعریف مستلزم : تحول درتمامی وجود اوست. شکوفایی فطری و طبیعی شکل گیری وپیشرفت مداوم جامعه وتوجه به همه شئون حیات طیبه درابعاد فردی و اجتماعی )7 اعتدال و توازن در امرتربیت ‏ یکی از مشخصات بارز اندیشه و عمل اسالمی اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط در همه شئون فردی و اجتماعی است . تعبیر قرآن «امت وسط» ‏ دراعتدال و توازن از موارد زیر پرهیز شده است : ‏ )1تاکید بر مربی محوری در برابر متربی مداری )2اصالت جامعه در برابر اصالت فرد )3دنیا گروی در برابر آخرت گرایی ‏ ‏  -1تربیت اعتقادی ،عبادی واخالقی ‏ الف)شامل پذیرش آزادانه و آگاهانه دین اسالم به عنوان آیین زندگی و مبنای نظام معیار ب)تالش مداوم جهت ارتقای ابعاد معنوی وجودی خویش و دیگران از طریق برقرارارتباط با خداوند ج) تالش پیوسته برای خود سازی و اصالح دیگران بر اساس نظام معیار اسالمی از طریق مهار غرایز طبیعی ،تقویت اراده و... د ) تالش پیوسته برای حضور موثر وسازنده دین واخالق درتمام ابعاد فردی واجتماعی زندگی ‏ -2تربیت اجتماعی و سیاسی ‏ الف) بازشناسی ،حفظ واصالح آداب ،رسوم ،هنجار وارزش های جامعه در پرتو نظام اسالمی ب)درک مناسب موقعیت اجتماعی و سیاسی خود و جامعه و مواجهه خردمندانه با تحوالت اجتماعی و سیاسی به منظور ساختن آینده ایی روشن ج)توسعه آزادی ومرتبه وجودی خویش ودیگران در پرتو درک واصالح موقعیت اجتماعی خود و دیگران د)آمادگی جهت تشکیل خانواده وحفظ وتداوم آن به مثابه مهم ترین نهاد تحقق بخش جامعه صالح تعامل شایسته با نهاد دولت و سایر نهاد های مدنی و سیاسی و کسب شایستگی هایی نظیر رعایت قانون ،مسئولیت پذیری و.. بازشناسی فرهنگ و تمدن اسالمی تیالش برای ارتقای ابعاد مشترک(انسانی ،اسالمی ،ایرانی )هویت خویش ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ -3 تربیت زیستی و بدنی ‏ الف)شامل تالش پیوسته جهت حفظ و ارتقای سالمت و بهداشت جسمی و روانی خود و دیگران ب)بصیرت نسبت به سبک زندگی انتخاب شده و ارزیابی پیامد های آن در باره خود ،جامعه و طبیعت ج) تالش جمعی و فردی برای حفظ وارتقای سالمت و ایمنی افراد جامعه در سطح محلی ،ملی و جهانی ‏ -4تربیت زیبایی شناختی و هنری ‏ پرورش حواس و قدرت تخیل برا ی باز خوانی فطرت الهی رمز گشایی و رمز گردانی از پدیده های آشکار و پنهان طبیعت درک زیبایی های جهان آفرینش به منزله مظاهر جمال و کمال الهی زیبا سازی محیط زندگی و پیراستن آن از انواع زشتی ها معنوی ‏ -5تربیت اقتصادی و حرفه ایی -6تربیت علمی و فناوری ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ نظریه دارای دو معنی می باشد : ‏ یک فرضیه یا رشته فرضیه هایی باشد که از راه مشاهده یا آزمایش مورد بازبینی قرار گرفته باشد . مانند ،نظریه جاذبه . بنا به این نظریه تربیت در حال رشد و پیشرفت است . ‏ مترداف اندیشه منتظم یا یک رشته اندیشه های مرتبط دانست . بنا به این نظریه تربیت محصول بسیار فراوانی برداشت نموده است .  این نظریه طالب وفاداری به اصول مطلق هستند . در دنیایی که درآن ،ناپایداری وعدم اطمینان رو به فزونی است ،هیچ چیز سودمندترازپایدار بودن هدف تربیت وثبات دررفتار تربیتی نیست .  هاچینز یک از نظریه پردازان این اصول می گوید : ‏ وظیفه هر فرد یا شهروند ممکن است از جامعه ایی به جامعه دیگر تغییر کند اما وظیفه انسان به عنوان انسان در هرعصرو جامعه ایی یکی است .  انسانها آزادند ،اما باید ،پرورش خرد و بازداشت امیال خود را فرا گیرند در این نظریه می گوید :نباید به کودک اجازه داد تا تعیین کننده تجربه تربیتی خویش باشد ؛ زیرا احتمال دارد آنچه او می خواهد ،آن چیزی نباشد که او باید داشته باشد .  ‏ هاچینز در قیاس معروف خود میگوید : « تربیت مستلزم تعلیم است و تعلیم مستلزم معرفت .معرفت حقیقت است و حقیقت در همه جا یکسان . بنا براین ،تربیت باید در همه جا یکسان باشد .سازگاری با حقیقت ،غایت یادگیری است .  ‏ آموزشگاه برای کودک دارای نظم وترتیبی تصنعی است که وی درآن با ظریفترین میراث فرهنگی خود آشنا می شود . وظیفه او اینست که ارزشهای این میراث را درک کند و با سعی و تالش خود ،بر دستاوردهای آن بیافزاید .  ‏ این دروس شامل زبان ،تاریخ ،ریاضیات ،دانش طبیعی ، فلسفه و هنر می باشد . آدلر از نظر پردازان این گروه می گویید: ‏ تربیت اساسی انسان عبارت است از ایجاد انضباط درنیروهای عقالنی و پروراندن فکراوست . اپین انضباط ازطریق علوم و ادبیات ،هنرهای خواندن ،گوش دادن ،نوشتن ،سخن گفتن و بالضروره اندیشیدن انجام می گیرید ؛ زیر انسان به همان اندازه که موجودی عاقل است ،اجتماعی نیز هست و زندگی فکری او در جامعه انجام می گیرد فقط از طریق ارتباط متقابل انسانها وجود دارد . ‏ برای بدست آوردن جامعه ایی پیشرفته ،مردم باید بدرستی تربیت شده باشند و نه اینکه تعلیم داده شوند. ‏ ‏  دانش آموز با مطالعه و دقت در آن به حقایقی پی می برد که مهم تر از یافته های او به هنگام پیروی ازعالیق خویش یا غور در صحنه معاصر خواهد بود .  لذا تعلیم خود را به صورت نامعقلولی به سنت قدیم «آثار بزرگ » محدود می کند. ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ اما می توانند شهر وند خوب و کارگرانی مولد بار آیند.که در این نظریه لحاظ نشده اند . همچون دانشجویان دانشگاهی به معنی عدم اطالع از تفاوت و شاید آسیب رساندن به رشد شخصی افراد باشد . . گرچه عقل برای پیشرفت انسان ضروری است ،اما جنبه عاطفی و شخصی و یگانه هر شخص بندرت تابع دیگران است .  ‏ ‏ ‏ کیفیت آموزش و پرورش را از طریق بازسازی مداوم تجربه بادید بدست آورد تا از طریق به کار بستن معیارهای ابدی خیر ،حقیقت و زیبایی یکی از صاحب نظران اصلی جان دیویی است که می گوید تعریف فنی آموزش و پرورش عبارتست از :باز سازی یا سازمان دادن مجدد تجربه است که بر معنای تجربه می افزاید و قابلیت هدایت مسیر تجربه بعدی را نیز فزونی می بخشد .  -1آموزش وپرورش باید خود زندگی باشد ،نه آماده شدن برای زندگی ‏ (کودک باید در موقعیتعای یادگیری متناسب با سن خود وارد شود و به سوی تجاربی که در زندگی بزرگسالی ،احتماال درگیر با آنها خواهد بود ،هدایت شود) - 2یادگیری باید با عالیق کودک مستقیما در ارتباط باشد (کودک باید یاد بگیرد بدان سبب که احتیاج دارد و می خواهد ،یاد بگیرد نه لزوما به این علت که شخص دیگری تصور می کند او باید یاد بگیرد .و معلم راهنما و هدایت کار اوست برای درک مفهوم فعالیت های پنهان وی ،چراکه وی دارای رشد کافی برای تشخیص اهداف مهم نیست . ‏ -3یادگیری از طریق حل مساله باید مقدم بر تلقین محتوای درسی باشد . ‏ معلومات عبارت از ابزاری برای راهبرد تجربه .اگر قرار است معلومات واجد معنایی باشند باید بتوانیم به مدد آنها کاری انجام دهیم .بنابراین معلومات باید با تجربه یکی شوند ‏ ‏  -4نقش معلم مدیریت نیست ،بلکه نظر دادن است . ‏ (معلم یادگیری های مربوط را راهنمایی میکند.وی باید هنگامیکه دانش آموزان در بن بست قرار می گیرند بهترین معلومات و تجربه خود را به منظور کمک به ایشان بکار گیرد. -5آموزشگاه باید مشوق همکاری باشد ،نه قابت پیشرفتگرایان معتقدند که مهر ورزی و مشارکت بیش از رقابت و نفع شخصی با آموزش و پرورش متناسبند .الیته رقابتی که درپرورش رشد شخصی موثر باشد مورد قبول است .با این همه تاکید میکند همکاری بیشتر از رقابت ،با واقعیاتهای زیستی و اجتماعی طبیعت انسان متناسب است ‏ -6تنها دموکراسی است که تعامل آزاد افکار و شخصیتها را که شرط الزم رشد حقیقی است فراهم میکند و در واقع تشویق میکند. ‏ برای آنکه مدرسه بتواند دموکراسی را بیاموزد خود باید دموکراتیک باشد .آموزشگاه باید حاکمیت دانش آموز ،بحث آزاد عقاید ،برنامه ریزی مشترک دانش آموز و کارکنان و اشتراک کامل همه در تجربه تربیتی را پیشرفت دهد ‏ ‏     • مفهوم انسان : • آدمی به کمک عقل نظری می تواند ،ماورای محسوسات و مشاهدات خود سیر کرده و به تشکیل معانی و تعاریف جزئیات اقدام نماید .  -1 سائقی ‏ -2اراده مسبوق به کشش ‏ -3اراده سوق به خرد ( سائق عبارت است از فعالیت غرایز و سوق روان بسوی امور خارجی یا داخلی ) کاره های کششی که بدون آگاهی صورت گرفته، منشا آنها قسمت نا آگاه نفس می باشد . مثال سائق :جذب و دفع ،انجام کار،قدرت ، شهرت ،صیانت نفس ،سودمندی ،زندگی  ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ به این مرحله از حیات سائق ثانویه نیز گفته می شود و عبارت از محرکهایی است که از راه تجربه و تربیت کسب می گردند . ----------------------------------------------------------------------------------------کودک در این مرحله وارد اختیارو انتخاب می شود ،به جهان اراده قدم گذاشته و از روی قصد و اختیار کارانجام می دهد . ----------------------------------------------------------------------------------------کارمهم آموزش و پرورش در این مرحله فراهم کردن درک ارزش و تحصیل رغبت است ،رغبتی که نتیجه اش درک ارزش است . ------------------------------------------------------------------------------------------ ‏ در این دوره آنچه کودک را تهدید می کند عبارتند از : ‏ سوق به دروغگویی ،در پی کسب قدرت بوده ،متوقع می باشد و میل میان دو قطب خود پرستی وحرص که محرک این اراده ارزشهای مشروط (خوراک و پوشش و)...است و مجری آن من فرد می باشد . ----------------------------------------------------------------------------------------وظیفه مربی در این قسمت پرورش استعداد از طریق تکرار و تمرین و تقویت فکر ، حافظه تخیل در موقع خواندن ،نوشتن و آشنایی طفل به اداب ،شرافت و راستگویی و اعمال اصل سندیت ،اعتبار ،حریت در مورد کودکان می باشد . ‏ ‏ • به این مرحله از حیات اراده تحت فرمان عقل قرار می گیرد،افراد سالم از نظر روحی ازآزادی برخوردار می باشند ومحرک اراده ارزشهای مطلق هستند . • ارزشهایی همچون(دین ،راستی ،زیبایی،عدالت ) که پایه واساس تمدن بشری می باشد.ومجری این اراده من اندیشمند می باشد . • در این مرحله خرد انسانی و فضایل اوست که ،حیوانیت او را به بند می کشد و آنرا نرم ،قابل انعطاف می کند .     ‏ ‏ الف) مشاهده امور درطرح وزمینه وسیع ب) ارتباط مسائل حاضر به هدفهای دور( آخر بینی) کامل مشاهده تمام موارد و به استقرایی ج) کاربرد قوه تعمیم ‏ ناقص خالق ‏ ‏ یک قضیه رسیدن) مشاهده تعداد زیادی موارد و به یک قضیه رسیدن (مشاهده چند مورد و تعمیم به سایر موارد) د) توجه به جنیه های نظری ( بکار بردن قوه ابتکار و خالقیت و خود را صرفا محکوم امور محسوس نساختن ) مثال فشارمعلم به شاگردی که در درس قرائت فارسی ضعیف است . -2تعمق • الف) مورد سئوال قرار دادن آنچه دیگران آنرا بدیهی فرض کرده اند. • ب) کشف امور اساسی و بیان آنها درهر موقعیت • • (علت ننوشتن تکلیف بررسی شود نه از کالس اخراج شود) ------------------------------------------------------------------------------------------- • ج) توجه به اشارات وامورمربوط به جنبه های اساسی درهر موقعیت • • ( بی میلی شاگرد معلول تنبلی نیست ،باید علت بررسی شود ) ------------------------------------------------------------------------------------------- • د) قضاوت بر روش فرضیه ای ،قیاسی • ( معلم دارای طرز تفکر فلسفی ،منتظرعکس العمل مشروط شاگردان در مقابل روش تدریس خود نمی ماند ،بلکه از روش حل مساله بهترین راه حل را انتخاب می کند. -3قابلیت انعطاف • الف) عوامل جمود روانی از نظر دکتر اسمیت شامل : -1تازگی شرایط -2عکس العمل های شرطی -3هیجانات شدید عاطفی --------------------------------------------------------------------------------------------------- • از نظر وی چهار عامل سبب پیدایش افکار و نظرات در ذهن می شود: • )1زمینه شخصی )2شرایط اجتماعی – روانی )3تداعی افکار در ذهن )4ربط منطقی --------------------------------------------------------------------------------------------------ب) تقسیم امور به من و غیرمن در مورد امور متضاد صحیح نمی باشد ،افراد دارای طرز فکر فلسفی ابتدا امور متضاد و متناقض را جدا می سازند بعدا فرضیه هایی جهت حل مسائل طرح می کنند . • راسل می گوید کار فلسفه آموختن این نکته است که چگونه در وضع و حالت عدم اطمینان زندگی کنیم و در عین حال از اظهار نظر و اقدام خوداری ننماییم . • • • • • • • • • -1 تعلیم و تربیت به معنای آمادگی ‏ آمادگی جهت بدست آوردن حقوق و اخذ مسئولیت در دوره سالمندی ‏ نظر دیویی در مورد تعلیم و تربیت ‏ آینده به اندازه حال اهمیت دارد و پایه زمان حال در گذشته بچه قرار دارد ،پس باید احتیاجات فعلی کودک را در نظر گرفت تا کودک در آینده که نتیجه حال است بهتر بتواند زندگی کند .  ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ -2تعلیم وتربیت به معنای آشکارکردن استعداد ها رشد به عنوان امری محدود به طرف هدف معین و کامل است ،نه یک جریان دائمی -3تعلیم وتربیت به معنای پرورش قوای ذهنی ادامه تعاریفی از تعلیم و تربیت • • -4تعلیم وتربیت به عنوان تکرار و توجه به گذشته زیست شناسی ( تکرار مراحل تحول) دو جنبه دارد : فرهنگی( تجدید تاریخ انسانی ) دیویی این نظریه را مورد نقد قرار داده است . • ا وال :توجه به گذشته بد وبی توجهی به حال بی معنی است و اینکه اثر محیط در مقابل اثر وراثت بسیار ناچیز است را قبول ندارد ،چراکه محیط مناسب استعداد ها را ظاهر می سازد . • ثانیا :وظیفه مربی تنها انتقال فرهنگ گذشته به افراد نبوده ،بلکه منشاء و علل پیدایش مسائل مفید و قابل بررسی می باشد . • • -5تعلیم وتربیت به عنوان دوباره سازی • • تفاوت تعلیم و تربیت قدیم و جدید • تفاوت تعلیم و تربیت قدیم و جدید

49,000 تومان