صفحه 1:
سلامت الکتر ونیک
صفحه 2:
سلامت الکترونیک (6-1160110) یک زمینه توظهور از برخورد انفورماتیک: پزشکی. بهداشت عمومی و تجار
که از طریق شبکه جهانی وب (۷/۵[0 world wide و تکنولوژی های مرتبط با آن ارتقا و تکامل می یابد.
acer oe clea ler hat lle غفسوان عالض روحن طرر فك وتيك رت
عمو جهاتى من توان توصيف es توسيف وإزه ملامت الكترويت بايد ازافتازرى اطلرعات Del sal اش
ts nformation Communication Technology) سلامت بهره يرد. اطلاعات
ديجيتالى در بخش سلامت و بهداشت براى مقاصذ بالينى و آموزشى و مديريتى از طريسق الكترونيكى, انتقال
ذخیره و بازیابی می شود,
شلامت الكترونيكى يك زميتة خديد و ووه مد ازغلاقي اطلاع 'رشانى لزكبي متسلايت نوی ومیادلات
تجارى امك كد بع خدمات و اطلاعات سلامت ارانه شده و با تفویت شم از طریق اینترنت و فناوری های وایس ند
اطلاق می گردد, در مفهومی وسیع تر این واژه نه تنها به توسعه قناوری اشاره می کند یلکه زمینه ای جامع یرای
ارتقای مخلی - منطقه ای و بین المللی مراقبت بهداشتی با استفاده از فتاوری اطلاعات و ارتباطات اسر
صفحه 3:
تار یخجه بروندهی بیلامت الکترونیک (قبل از انقلاب ابلامی تاکنون)
قبل از انقلاب: از سابقهاستفاده از راینه در مراکز پزشکی و بهداشتی- درمانی کشور در پیش از انقلاب سال ۰۵۷ اطلاعات چنسدانی
در دست نیست. احتمالً چنین سابهای اصلاً وجود ندارد. جرا كه به كار كيرى IBM cS ,5 (Main Frame) sy gWsUl,
در ابران که از اواسظ دهه ۴۰ در ایران شروع میشود؛ محدود به دستگاهها و نهادهای کلان کشوری بوده که بهداشت و درمان کشور
را شامل نمیشد. ظاهرا در سالهای پابانی نظام پیشین؛ مطالعانی برای استفاده از امکاناترابانهای برای ساماندهی اطلاعات امسور
درمان در سازمان تأمین اجتماعی و وزارت بهداری وقت» تحت بروزهاى با عنسوان Electronic Data Exchange انجام
مى كيرد كه با وقوغانقلابناتمام میماند.
آزمایشاههای بزشکی اولین مراکزی بودند که در ابران از ابانه استفاده کردند آزمایشگاههای ایران برای نخستین بار در
سالهای اول انقلاب موفق به جاپ نتايج آزمايشهاى ببوشيمى» بر فرمهای رایانهای شسدند. در عین حال میتوانسستند نتسایج
آزمایشهای بیماران را با استفاده از فلابی دیسکهای ۵.۲۵ اینج بایگانی کنند. که نخستین تجربه پرونده الکترونیک بیمار کشسسور
محسوب میشون
دهه ۶۰:دهه ۱۳۶۰ با تجربه کاربری سیستمهای مکانیزه در آزمایشگاههای تشخیص پزشکی )و به ندرت بسرخی از رادیولوژیها و
مطبها( در حوزه سلامت همراه بود .از ویژگیهای مهم این دوره؛ پذیرش فهرست صورت حساب رابانهای آزمابشسگاهها توسسط
سازمان بیعه خدمات درمانی و حتی تأیید کنبی موضوع توسط ادارهاسناد پزشکی بیمه مذکور است که در دستگاههای اداری کشسوره
يك تحول تلقی مىشد و به تغيبر جدى در تقاضاى نرم افزار توسط آزمايشكادهاى كشور انجاميد.
دهه ۷۰: در اوایل دهه ۱۳۷۰ با مطرح شدن » نظام نوين در اداره بيمارستانهاى كشور: تجديد نظر در روالهاى جارى ثبت و ضبط
اطلاعات و اسناد در بيمارستانها به عنوان يك ضرورت احساس مىشد. در فعاليتهاى مرتبط با توليد و اجراى سيستوهاى مكاتيزه در
مزاكز يزشكى كشور به ويزه سيستوهاى مكانيزه ببمارستانى؛ شركتهاى زبادى در بخش خصوصى كمى كردفد
صفحه 4:
۵ تشکیل مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات و ایجاد مدیریت تحقیق و توسعه در سال
۶موحب شد مطالعات قبلی در خصوص پرونده الکترونیک سلامت با سازماندهی
جدید پیگیری شود
2 پس از تغیبراتی که در تیم سلامت الکترونیک به وجود آمدء موضوع سلامت الکترونیک
در دو شاخه کارت هوشمند سلامت و پرونده سلامت الکترونیک در کشور دنبال شد.
موضوع اول در شرکت توسته سلامت الکترونیک هدی پیگیری شد و موضسوع دوم در
وزارت بهداشت به کار خود ادامه داد.
۵ از اسفندماه ۱۳۸۶ حدود ۲۵۰ هزار بیمه شده مراجعه و اطلاعات و مدارک خسود را
تکمیل کردند که از این تعداد تاکنون پرونده حدود ۱۱۰ هزار نفر توسط سازمان تأیید
شده و کارتهای آنها تولید و توزیع شده است
¥ شرکت توسعه سلامت الکترونیک هدی )وابسته به سازمان تأمین اجتماعی )
صفحه 5:
جمع بندی نظام الکترونیک سلامت ملی
7 فراهم کردن یک ساختار ارتباطی یکبارچه مؤثرء کارا و با پشتوانه برای تمام افراد در گیر
در ارائه و دریافت خدمات سلامت
تسهیل ارتباط بین افراد مشار کت کننده در ارائه خدمات سلامت
اطمینان از این که خدمات مورد اعتماد» سریع و مطابق با اهداف هستند
ایجاد زیربنایی برای انعطافپذیری و استفاده از فن آوری اطلاعات برای تمام کاربران
اطمینان از امنیت ساختار و ایجاد دسترسی برای کاربران مجوز دار با اطمینان از حفسظ
حریم
شخصی و اعتماد افراد
2 اطمینان از ساززگاری ساختار با اسستانداردهای ملی و بینالمللی فنآوری ارتباطضات و
اطلاعات
goood
8
2 اطمينان از سودبخش بودن تغييرات براى كاربران از راه برنامههاى پژوهشی و آموزشی
صفحه 6:
تعامل اخلاقی و پزشکی در فضای مجازی
3 یکی از موانع اصلی در راه تونعه صنعت سلامت از رام دور. فقدان استاندارهها و خط مشیهای پذیرفته شده بین آلمللی در خدمات AS
شده از را دور میباشد.بدون استاندادها ا خط مشیهای مشترک. هر نوع ارتباط مشورتی با ععلی بین شبکههای مستقل موجود با در
داخل شبکههای در حال رشد. بسياز يرهزينة و گاهی غیر معکن خواهدبود.ارتباطات: عملیات: ماس ها امئیت و رازدازی در هر سک از
این شبکههاوابستگی شندیدی به استانداردها و خط مشیهای مورد قبول همگانی خواهند داشت. از سوی دیگر شبکههایی که از عاشسین
خودپرداز ستفاده میکنند, نمی توند به احتی با یکدیگر ارتباطبرقرر کنند. ب علاوه. تسل gate ابا آلات قادر به ارتباط و گفتگ و با
نسل قدیمی همان وسایل نیستند.
۵ . افراد دخیل در سیستمهای بهداشت از راء دوز بهجای ایجاداستاندردهای جدید تکنیکی برای کازبردپزشکی از ره دور, ast اقندام ينه
پذیرش اشتانداردها و خط فشیهای عمومی موجود کرده و آن را با یازهای خود لفیق دهاند. سل اخلاقی و حقوقی که بنه دنبال
کاربرد سیستمهای اطلاعانی و پزشکی از ره دور در سلامت و مراقبتهای بهداشتی بروزمینمایند. حاصل تعاصل ۴ حسوزه مختلسف ولی
مرتبط است: اخلاق. حفوق. طب زيستى و كامييوتر. با در نظر گرفتن ماهبت مسائل و مشکلات حقوقی و اخلاقى. تعاملات زيز مورد توجه
قرار مى كيرند: حافوق مدنى و كيفرى. اخلاق زيستى. اخلاق رايانه اى. رابانه بزشكى و يزشكى قانونى.
3 در زمينه تعامل اخلاق و بزشكى مى توان به راز دارى اشاره كرد كه يك از بارزترين جلودهاى اين تعامل در فضاى مجازى و
دور است.
نشسکی از را
صفحه 7:
مسلماً عدم ارائه تفسیری نسوین از نام مسئولیت
پزشکی سنتی با نیازهای امروز جامعه و عدم تصوبب
قوانیتی که راقع مسائل ناشی از مسئولیت اشباء و
فر آوردههای جدید و تکنیکهای نوین زیست پزشکی
باشد. عوارض جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشست
که ورود خونهای آلوده به ایدز و هپاتیت و تزریق آن
به بیماران مبتلا به هسوفیلی و همجنین شیوع این
بیماریهای واگیردار و مهلک از حمله انهاست.
صفحه 8:
بسلامت الکترونیک و تئوریهای مسئولیت پزشکی
لتابرادن قبل ارا بزدا حكن يه مستوليت تم پرستی ور اعمال جرا سر اكه قاس سم
به پزشکی از راه دور نیز است لازم است تئوریهای مسئولیت پزشکی را مسورد
مطالعه قرار دهیم که عبار تند از:
تئوری مصونیت خیرخواهانه
تثوری مسئولیت مشترک
تئوری مسئولیت کارفرما
تئوری مسئولیت ناخدای کشتی
تئوری مسئولیت قانونی
ند
صفحه 9:
تئوری مسئولیت کارفرما
مفهوم این تئوری این است که کارفرما مسئول اعمال کارکنان خویش اسست. در
اینجا مسئولیت کارفرما تقریباً یک مسئولیت غیر ارادی است و بر این فرض
استوار است که همواره دفاع کار کنان بیمارستان, به نفع بیمارستان است. در
هیچ یک از دیگر زمینههای حقوقی, به اندازه پرسنل درمانی و پرستاران این
نظریه کاربرد نیافته است.
2 با گسترش بیمههای خدمات درمانی و عبور بیمارستانها از خضط نامرتی ارائه
مراقبتهای خیریه به سوی یک موسسه تجاری به تدریج در زمينه دعاوی
حقوقی مطرح شد و با تفکیک اعمال پرسنل درمانی بسه اداری و پزشکی, این
فرضیه مطرح شد که چنانچه پرسنل درمانی عملی انجام داده باشند که جزو
معیارهای پزشکی قرار بگیرد. مسئولیت آن متوجه پزشک و اگر بتسوان عمل را
اداری تلقی کرد. مسئولیت آن بر عهده بیمارستان خواهد بود.
صفحه 10:
تئوری ناخدای کشتی
0 تئوری ناخدای کشتی, هر گونه فعل کارکنان بیمارستان را مادامی که تحت نظارت جراح
کار میکنند از بیمارستان سلب میکند؛بر لساس نظر دادگاههاء این کاررکنان نیمارستان.
(کارکنان فرضی) پزشک محسوب میشوند.
0 پزشک حق دارد تصور کند که کارکنان بیمارستان صلاحیت پیگیری فرامین منطقه وی
را دارا هستند. زیرا نمیتوان از پزشک انتظار داشت تا پیوسته بر بالین بیمار حاضر باشد
و از او مراقبت کند.
امروزه با توجه به ارتفاء نقش و مسئولیت پرستاران و دیگر کادر درمانی در نظام ارائه
خدمات درمانی. و تکامل تثوری مسئولیت قانونی تسسک به تثوریهای قبلی در انطباق
با تعیین میزان مسئولیت همکاران جراح در تیم پزشکی کم رنسگ شسده که بازتاب
دقیق تری از وضعیت کنونی مسئولیت را به نمایش میگذارد.
صفحه 11:
تئوری مسئولیت قانونی
۵ مستولیت قانونی با مستقیم بدین معنی است که شخص حقوقی جدا از وظيفه كه به عنسوان كارفرما
دارد موظف است تا مطمتن باشد که بیماران از مراقبتهای مناسب برخوردار میشوند.
فرضیه اصلی تئوری مسئولیت قانونی بر این اندیشه استوار است کسه هر فرد از مستولیت قسانونی
برخوردار است و تمامی کارکنان گروهی پزشکی در قبال اعمال خود از یسک سطح اولیسه مسئولیت
برخوردارند. چه این فرد حرفه ای باشد یا غیر حرفه ای. اگر فردی که جسزو کارکنسان اسست فاقد
صلاحیت باشد و سرپرست نیز مشکل را به درستی حل و فصل نکنسد. علاوه بسر مسئولیت کارمنسد.
مسئولیت غیر مستقیم نتیجه عملکرد وی نیز متوجه او خواهد بود.
با توجه به تئوریهای ارائه شده میتوان نتیجه كرفت كه وقتی سخن از تیم پزشسکی است. طبیعتاً
اولین مطلبی که به ذهن متبادر میگردد این است که یک نفر به عنوان سرپرست تیم پزشکی. همچون
ناخدای یک کشتی, آن را هدایت و رهبری میکند. همین وضعیت در تشسخیض مسئولیت افراد در
سلامت الکترونیکی نیز ساری و جاری است.
صفحه 12:
اجزای سلامت الکترونیک
استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در بهداشت و درمان وبهطور کلی علسوم زیستی باعث
بهوجود آمدن موضوعات جدیدی در این دو حوزه از علم شده است. در اینجا ما واژه سسسلامت
الکترونیکی را به عنوان واژهای به کار میبریم که زاده شده ارتباط این دو حوزه علمی است.
۵ از آنجایی که فناوری اطلاعات بر پاپه رباضیات است و حوزه بهداشت و درمان از دیر باز بر تجربه
استوار بوده است. این دو به نظر ناهمگون میآبند. با پیشرفت علسوم زیسستی و ایجاد بسستر
زیاضیانی میان آن دو تقلیل یافت و مسیر برای عجین شدن این دو خوزه فراهم شد.
در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات. ما با اطلاعات و روشهای ذخیره سازی: انتقال. بازخوانی.
پردازش و مدیریت اطلاعات سروکار داریم. حال اگر این اطلاغات در حوزه علسوم زیستی باشد
روشها تخصصی تر شده و عناوین خاضی به خود میگیرد.
صفحه 13:
عناصر اولیه
عناصر اولیه مجموعه. اعمال اساسی است که بر روی دادهها و
اطلاعات انجام می گیرد و شامل موارد زیر است:
ذخیره اطلاعات
بازیابی اطلاعات
انتقال اطلاعات
پردازش و تحلیل اطلاعات
صفحه 14:
ذخیره اطلاعات
این مستله اهمیت زبادی دارد که اطلاعات به گونهای ذخیره گردند که
بازخوانی آنها به سادگی و در حداقل زمان صسورت گسیرد. تمام این
مباحث تحت عنسوان سیستمهای مسدیریت بانکهای اطلاعاتی
(حصماعو5 اصمصه20صع]۱۷ »ععطعع(1) آورده میشود.
همچنین ذخیره سازی باید در حداقل فضای فیزپکی مورد نیاز انجام
شود. بنسابراین سیسستمهای کدگذاری در این مبحث خود را نشان
میدهند. علاوه بر آن این گونه سیستمها بانکهای اطلاعاتی را ساختار
یافته تر و استاندارد میسازند.
صفحه 15:
بازخوانی اطلاعات
این گروه با گروه ذخیره اطلاعات همپوشانی زبادی دارند.
بهطوری که میتوان آنها را یک گروه کلی در نظر گرفت.
اگر ذخیره سازی به صورت صحیحی انجام شود بازخوانی
آسان میگردد و برای طراحی صحیح ذخیره سازی حتماً
باید بازخوانی مدنظر باشد. مباحثی چون پرس و جو از
بانکهای اطلاعاتی در این مقوله قرار دارند.
صفحه 16:
انتقال اطلاعات
۵ انتقال اطلاعات نیازمند وجود شبکه ارتباطی «(Communication Network)
واز آنجایی که هر ار تباط نیازمند حداقل دو بخش مجزا هستند که با هم ارتباط برقرار میکننسد.
باید روشها و استانداردهای خاصی تعریف گردد.(استانداردها و پروتکلها)
زیر گروه شبکه ارتباطی خود میتواند موارد زیر را شامل شبکه ار تباطی رایانهای, سیار و تلفنی
باشد. همچتین میتوان هز کدام از زیر کروهها را جزتی تر کرد. به عنوان مثال شبكه ارتباطى
رابانهای میتواند شامل Internet 5 LAN.WAN باشد.
0 استانداردهای هر شبکه ارتباطی دارای سسطح خاصسی است. بسه عنسوان مثسال پروتکلهای
۴ و af FTP هر دو در حوزه شبکه ارتباطی رایانهای ولی در دو سطح متفاوت قرار
دارنسد. معصداقهای عملی اسستانداردها و پروتکلها شامل 11,7۰ ,۱۷۲۷۲1 ,,]261۷1
tab... 3 DICOM. EDI.CDA.ISO
صفحه 17:
پردازش و تحلیل اطلاعات
7 در این گروه. روشها و الگوریتمهایی برای پردازش اطلاعات و دادههای موجود در حوزه سلامت وجود دارد
که با استقاده از آن دادهها پردازش شده و به نتایج علمی با اطلاعاتی به منظور کمک در تصسمیمگیریها
Sees see)
در این گروه بسته به اینکه دادههای اولیه مربوط به چه حوزهای باشد. عنوان خاصی به خود میگسیرد. در
سالهای اخیر با پیشرفت در علوم زیستی, اطلاعات بسیار زیادی در مورد پروتئینها و ژنهای مولد آنها
بهدست آمده است. پروژه نینالمللی ژنوم انسانی (661 ۳۵ عحصمصهج) 00ا3) اين پیشرفت را
تسریع کرد و انبوهی از اطلاعات بیولوژیک بهوجود آمد که پردازش آنها منجر به تحولی عظیم در شناخت
و درمان بیماریهاء ساخت دارو و ... خواهد شد. از اینرو. پردازش این اطلاعات شاخه جدیسدی با عنسوان
110100165 بهوجود آورده است. از طرف دیگر پردازش اطلاعات موجود در علسوم پزشکی
خود باعث تسریع در امر تشخیص و درمان میشود.( 1۳۶0:0۵05 ۷1603621) این دادهها میتواند
تصاویری باشب که از بیماران گرفته میشود (۳۲00655100 Solon Go JUS by (image
بدن بيماران EEG. ECG) ait و ..) که مورد پردازش قرار میگیرد (0 ۳۵665510 لهصوز6).
+ روشها و الگوریتمهای مختلفی برای پسردازش این گونسه دادهها وجود دارد کسه میتسوان بسه روشهای
Algorithm , Neural Network 666136 اشاره کرد.
صفحه 18:
عناصر ثانويه
عناصر ثانويه از تركيب عناصر اوليه بدوجود مى آيد. عناصر اوليه همچون رنگهای اصلی میمانشد کسه ترکیب
آنها روى بوم نقاشى باعث بهوجود آمدن رنكهاى جديدى مى شود (عناصر ثانويه). به عبارت ديكر عناصر
اولیه زیر ساخت عناصر انویه میباشد. عناصر ثانویه میتوانند از ترکیب زیر گروه با از ترکیب كرودها و زير
گروههای مختلفی از عناصر اولیه به وجود آیند. عناصر ثانویه شامل موارد زیر میباشند.
+ نظام اطلاعاتی (690] 95 طمنام0۳گ10. این عنصر انویه خود از ترکیب سه عنصر اولیه ذخیره.
بازیابی و انتقال اطلاعات تشکیل شده و عمل ذخیره سازی, با خوانی و انتقال و مدیریت را در یک سیسستم
اطلاعاتی انجام میدهد.
7 این عنصر ثانویه (پزشکی از راه دور) میتواند از تمام عناصر اولیه کمک بگیرد. ولی تنها شرط آن وجود زیر
گروهی از عنصر اولیه انتقال اطلاعات یعنی شبکه ارتباطی میباشد.
ل از تلفیق سیستمهای مشاوره از دور و پایش از دور میتوان 086 110126 را ایجاد کرد کسه در مسورد
بسیاری از بیماریها کاربرد خاص دارد.
صفحه 19:
عناصر ثالثه
2" تمام اصطلاحاتی که در بالا آورده شد. بر پایه چهار عنصر اولیه و زیر گروههای آنها ساخته
میشوند. هر عنصر ثانویه به میزان مشخصی از هر عنصر اولیه استفاده میکنشد. به عنسوان
مثال تفاوتی که پزشکی از راه دور با نظام اطلاعاتی دارد این است که شبکه ارتباطی در
مورد پزشکی از دور شرط لازم است در صورتی که در مورد نظام اطلاعاتی چنین نیسست. از
آنجایی که منشأً اولیه این سیستمها. اطلاعات است و عناصر اولیه بر پایه آن شکل گرفتهاند
و از طرف دیگر اطلاعاتی که در این حوزه وجود دارند با هم ارتباط تنگاتنگی دارند. به نظر
میرسد سیر توسعه و پیشرفت به سمت یکپارچگی آنها میباشد. با این وجود ظساهر
ناهمگون این اطلاعات از یک طرف و حجم زیاد آن از طرف دیگر توسعه آن را با مشسکل
رویرو کرده است. در واقع عناصر تلائه از بکپارچهسازی سایر عناصر و خصوصاً سیستمهای
اطلاعاتی برای توسعه و کارایی بیشتر به وجود میآیند.
عناصر ثلاثه شامل نظام اطلاعا. ارستانی (۴1]5) و نظام یکپارچه اطلاعات سلامت
ob... Integrated Health Care Information System
صفحه 20:
فواید پرونده ی الکترونیک سلامت
سهولت دسترسی به اطلاغات سلامت:
89 - افزايس JAAS Soule gee
as SLs gly Seng Gens 0 يه أطلامات eg IC te Mea Sl GILG در al Sane ha Desh اک
تون از لاعات aja Malle GIy ole goal ah DL LS تظارت: و يوهي al نمود.
9 - بهبوة وسترسي مناطاق دوز افتاده وزوستایل له مراقبت های سامت
٠ 53 يالرائه خورا يؤشكى و خدمات ديكر يرونده الكتروليكى سلامت. تطح كيفيت مراقبتهاى بهداشتئ و درمائى در مناطق دورافتاده و روستاها به ملور يجحستسكيرى افایش
ely
صرفه جوبی در زمان بیماران و برستل سلامت
9 يرونده الكتزونيكي لانت با تسريع أنجام خدمات بهداشتئ درمانى و جلوكيزى از اقنامات تكرارى و مراجعات بي موز در زمنبیماان و بوسیل مامت ضرقه جویی
sal
کاهش خطاهای پزشکی
eae Stee ats 0
٠.13 بونده الكترونيكى نبلانت با هشدارهاى به موقع به يرشك و هميجدين خوناتى نسيخه الكتروتيكئ و جلوكبرى از
نوسی میشود
FAAS) i pf UR gal + 89 ای دی
ا حورل حر سوب كلوق تادر سيف
.با توجه به أبلكه متغصضان رادبولوزى ميتوائتد علاوة بر أزمايش يا تصاوير تشخبصي يمار به سواق ببنارى عاى حال و کتشسته و و تور و OLE
نی LE ld aaah ats gos و تصاوير وا بهترتفسيز تمايئد.
ale آزمایشات و نسخه های بای
a
بوشکان از سنوی alle UL شده وا رابت و نسخه ها تكرارى واتى مورة برهيز مئتدايند. با ين eB SLL soa tee ss he I
چشمگیری صورت كيرد
صفحه 21:
نقش موثو در درمان بيعاران
با أكاهى بيدتر كادر درمالى از سوائق: يزشكى بيار تلشخيص پزشکان تکیق تراده و درالشيجه درمان مناسب تري الام خواه هد شید همچتین با
جلوگیری هوشنند از شتباهات نسخه تویستی و تحوبل درو ایا ناخ جرمانبهبود خواهد یقت
افزايش مشاركت بيمار ذر مراقيت از خودش در متزل
يا البتقاده از زيرساخت برونده الكترونيكى سلامت واتجام خددات مراقيت در منزل توسط إين بيست بيماران داراى بيماري هاى مزمن (بانمد خيليت”
و قأمارخون بالا) مى توانند اطلاعات مورد نظر يزتدكان شان رادر بروتده الکترونیکی سلامت خود قرار دادم و پزشک خود را مطلع نماينة ببه اين
ترتیب علوه بر Skul نباز یه فراجنم نه پزشک کاهش می پا مشاركت بيماران در فرايندهاى مراقبت از خودشان یز فزیش می باد
تسهیل در آموزش و پژوهش
7 تسهیل درآموزش پزشکی
ونه الکترونیکی سلامت موارد بالیتی متعددی ]رای اساتیدپزشکی فراهم می سازد تا نان بواند از آین مورد بر تدریس بسه دانشجویان خسود.
انتفادهنمایندب ین ترتیب کیقیت آموزش پزشکی به طرز چشنگیری افزایش خواهد یافت.
7 تسهیل در پژوهشهای جوزه سلامت
با ایجادامکان یکپارچه سازی اطلاغات سلامت توسظ پروندةالکترونیکی سلامت. تسهیل ژیادی در پژوهش های حوزة لام آنفاق می افتد بطوریکه
ری از وش هایی yl OG) ee cl erg gts MAE نیستنه.ب نی میدوفیکردم در قلخ پرونده الکنترونیکی ستلامت
بستر اطلاعانى بسبار مناسبى براى توليد و مديريت دانش پزشکی به شبمار مئرود.
صفحه 22:
مديريت و نظارت
۳ بهبود مدیریت منابع انسانی و فیزیکی در حوزه سلامت
با استفاده از گزارضات مدیریتی پرونده الکترونیکی سلامت می توان از پرستل سلامت و آمکانات پرشکیی ببه طرز بهیشه ای
استقادة نجوه يباين ترثيب يرونه الكتووليكى ببلاميت يه عتوا أبزاري مفيا براى عه بزیت مت انم اتسانی و فتلبزيكي در
نظر گرفته می شود.
بهبود بیماری های مسری
پا استفاده از سیستمهای هشدار سریع پرونده الکترونیکی سلامت و سروینی های مدیریت بحران: مدیریت شیوع بیماری هی
مسری بهيود مى يايد. موارد مورد نظر براى هشدار (مثلا مرك يك بيمار مبتلا به انقلوائزا) در سيستم تعريف می شود نا
در صورت وقوع اين موارد. سيستم بطور خودكار هشدارهاى لازم را به مراكز مرتبط ارسال تمايد.
دود نظارت بر خدمات بوداشس درمالي”
27
7
دسترسی مسولین نظارت بر خدمات بهداشتی درمانی به سیستم پرونده الکترونیکی سلامت و امکان انجام گز نظبارتی
موجب می شود تا کیقیت نظارت بز این خدمات افزایش یاید. به این ترتیب امکان وقوع تقلب های شایع در فرایتندهای
بهداشتی ذرمانی کاهش خواهد یافت
صفحه 23:
برخی مزایای پرونده سلامت الکترونیک و خدمات آنلاین
دمنترسی بهترمردم به اطلاعات سلامت خودشان و در تنيجه توانییآناق در تضعیمکیری آگاهانه رای حقظ سلامت خود
دنسترسی پهتز خدمات دهندگانبه اطلاعات LY رضایت مشتری) دز محل ارنه غذمت
کاهش انجام آزمونهای تشخیصی )از جمله آزمایشاث تکراری(
بهبود هشارها و توجه یه خطاهای پرهیز شدنی پزشکی )مانند غورض تداخل داروهاز
بهبود مراقبتهای برنامه ریزی شده یکپارچه
افزایش بهرهوزی خدمات دهتدکان و کاهش هزینههای ادارى ارائه و تامين مالى خدمات
پشتیبانی از پژوهشهای بالینی و بهداشتی
فراهم کردن اطلاعات لازم در جهت برنمهریزیهای گروهی و جمعیتی
دسترسی ببشتر به خدمات سلامت در مناطق دور افتده و محروم
كاهش هزينهها و صرفه جوبى در زمان
افزایش کیفیت خدعات از طریق تشغیص و دزمان به موق
کاهش محدودیتهای پزشکان مناطق دور دست.
افزایش خدمات آموزشی در مناطق دور اقتاده
بهبود مشاوره و ارجاع در ستلوح مختلف
جهتدهی و کنترل بهترارایه خدمات
دسترسی در لحظه به بسیاری از اناع آمارهای بخش سلامت, امكان تعريف آمارهاى يبجيده طبق نظر كارير
و و مهو وه و و و و عع و و
صفحه 24:
نتایج مورد انتظار پرونده سلامت الکترونیک
19 تقاء سلامت افراد زیر پوشش
لا بهبود سرانجامهای خدمات سلامت
لا بهبود کیفیت خدمات
بهبود ایمنی مصرف کنندگان
صفحه 25:
Qa
Qa
Qa
Q
Q
Q
0
0
ملاحظات اخلاقى
محرمانه بودن . مطمثن بودن . ايمن بودن
استانداردها
دادهها. طبقهبندی و شناسهگذاری, پیامرسانی ۰ ذخيره اظلاعات
زیرساخت ارتباطی فنی
نیازهای خدماتی, نیازهای ساختاری و طرحهای زیربنایی
ملاحظات مدیریتی
آمادگیهای سازمانی از جمله تأمین و آموزش نیرو
صفحه 26:
بررسی تجربیات سایر کشورهای جهان در حیطه آموزش الکترونیکی
برنامه "نفورماتیک پیشرفته در پزشکی(]۸1۷) " که جامعه اروپا آنرا پشتیبانی مالی
کرده است بزرگترین برنامه تحقیق و توسعه در حبطه انفورماتیک پزشکی در جهان
بوده است که از سال ۱۹۸۹ آغاز شده و تاکنون بیش از ۱۰۰ طرح تحقیقاتی عمده را
انجام داده است که بسیاری از آنها مربوط به توسعه پروندههای الکترونیک بودهاند
EHR : پروندهی سلامت الکترونیک
صفحه 27:
آلمان
0 در سال ۱۹۹۵ کارتهای هوشمند برای بیماران طراحی شد که اطلاعات مربوط به
بیمار و بیمه او را نگهداری میکند. در سال ۲۰۰۰ کارتهای هوشمندی بسرای
خدمات دهندگان ارائه شد که سازگار با کارتهای نیماران باش ند و اطلاعات
مربوط به مدارک رسمی, اجازه کار و امضای الکترونیک خدمات دهندگان را حفظ
میکند و به آنها اجازه میدهد بدون نیاز به مکاتبات اداری از محل بیمه بیمار
صورت حساب خود را دریافت کنند.
همچنین برنامه ریزی شده است تا این کازتها امکان دسترسی به پایگاههای
مرتبط اینترنتی را بدهند که شبکهای از اطلاعات بیماران را ایجاد میکنند.
صفحه 28:
15 ۰
راين
0 درسال ۱۹۹۴ وزارث سلامت ولین طرحی راجراى زإيانهإى كردن مدارك يرشك شروع كرد البسبتاندارم کرشن:
ترميئولوزى و طبقهبندى اطلاعات يخشى از آن طرح يسود و سه بخش ديكر تبادل بیام. امسنیت و الگوسازی و
استاندارد کردن فرایندها بوده است: این طرح در سالهای اخیر پیشرقت خوبی داشته است و سیاستهای زیسر را
برای توسعه اقزازهای کاربردی مد نظر قرار داده انت:
سیستمها از حداکثر درجه آزادی برخوردار باشند.
تبادل اطلاعات بر اسامن قالب استاندارد باشد:
8 تسخه اول این قالب استاندارد به نام زبان علامتگذاری پزشکی ۷83/1 در سال ۱۹۹۷ انتشار یافنته است و
DTD (document type definition) <5 است كه اختصاص به توضيف اظلاعات بالينى ذارد.
دراوقيتة امديت نيزا فابرؤال رايه متظ وز ايمنى كلى شيكه وازمزمفارى را زا ارتباطات استعفادة كزدمانتى:
همجنين يك نظام اجازه دهى جند سطخى را برای دسترسی افراد به اطلاعات به کار بستهاند
3
صفحه 29:
زیرساختهای موجود.
es Bt ly lags ath a ns مه در مختن کازبردی و فولید در جوزه نفورماتیک موف به ایحا مواره ریتر بنایی:
هستند.بابراین شتاخت جامع از زير ساختهای این بخش در پدو بنامه ریزی به شکل خیاتیلازم و ضروری میباشد
زیرساخت امنیتی :
پوت یخن و جفاظت از اطلاعات دیجیدالی که حالم سوم انبفاده و ss eek sys Spt ga UA (edo erga) Sula
کاربری آنفورماتیک پزشتکی میباشد . مجموعه مواردی که باید مورد توجه قرار گیرد عبارتند از : تجهیزات امسنیت شبکهها >
سیستم عامل امن . امضای الکترونیک . مرکز تعیین هویت و
زیرساخت تجاری :
عمف و ليود نيشم ماسب مزاى تعافل مالق در ثبادلات فت حيكه مالع امتفبال WSs ag Claes, ahh ct yess
جواهد بوه ,بنابراین از دیگرموارد زیر بناسی توسشنعه کاربردی Raha a Sh Gs ag زيبر
ساعن تجارى مرباضيد". از بجمله «باتكدارى الكترونيك + بول الكترونيك و
زيرساخت اجتماعئ و فرهنكى:
نیروی انسانی مخاطب اصلی فن آوری اطلاعات است و چنانچه طبق عادت در ابرابر 6
به تتایج مطلوب دست یافت . بنابراین آموزش و فرهنگ سازی بای ارتقاء علمی و فکری اقراد جامعسه از ضروزیات مس تمر
توسعه فن آوری اطلاعات میباشد . آگاهی و افزایش مهارت متخمصان حوزه پزشکی و در مقابسل افزایش آکساهی و ایجاد
پذیرش اجتماعی جهت بهرفوری از خدمات ارائه شده در سطح ملی و متطقهای ضرورتی انکارتاپذیر است.
ات حاضل از توسعه مقاومت كند . نمئتوان”
صفحه 30:
زیر ساخت فتی:
تجهیزات بزشكى در كنار ابزارهاى ارتباطى و اطلاعانى اين عصر زيرساخت قتى انفورماتيك بزشكى را تأمين خواهد كرد . بيسداييش
بزارهای الکترونيکي با قابلیت قبت اطلاعات اشخاضن از پدو ولد تا هنگام فرگ + بسنتری برای اسستقادة أز ايزارهاى توانمشيد'
پردازشی و هوشمند را فراهم خواهد آورد تا کارهای.روزهره با ماهیت غیر خلاقانه بر عهده این ابززها گذاشته شود
از جمله این ايزارها'موتيان بد فنآوری ضایر پزشک كه به عتوای کمک پزشک در ففتجیس و درمان تتاخعه مش رید ار کرد
گروه دیگر از |
هزینهها خواهند داشت . از جمله این فنآوریها پایگاهدادههای قیی اطلاعات پزشکی است
زیرساخت استانداردساز:
با پیچیدگی و کسترش ساختر رنه جدمات درمانی نیاز روز افزون بسه تو_نمه سیب تمهای خودکنسار گردش اطلاعات و انجاد
ارتباطات حاخل و بین ستازمانی افزایش میباید .ایجاد ارتباطات کارآمد در ممتر هماهنگی و اب کاندازد سازی امکان پذیر
أسمكا و وسشيه جر بج التتافارد بسازى ضرورى خواهد بوه
زيوساخت حقوقى:
اقوانين و مقررات مربوط به فعالیت در عصدر اطلاعات از ملزومات توسعه انغورماتیک پزشکی در کشور هبتند: چرا که دون
قوانین شفاف , روشن و تعبین كننده عملاً هرج و مرج ماتع توسعه خواهذ بود . به عتوان مثال ؛ دادكاه شبكه . قوانين قضناى
es
یر و
ابزارها + پایگه دادای قدرتمندی هستند که جایگاه بسیار قایل توجهی در بالا بردن ضرعت اراله خدمنات و کاهش"
صفحه 31:
يايان
سالمت الکترونیک
سالمت الکترونیک ( )e-Healthیک زمینه نوظهور از برخورد انفورماتیک ،پزشکى ،بهداشت عمومى و تجارت است
که از طریق شبکه جهانى وب ( )world wide webو تکنولوژى هاى مرتبط با آن ارتقا و تکامل مى یاب00د.
سالمت الکترونیک را نه تنها به عنوان یک توسعه فنى بلکه ب000ه عن000وان حالتى روحى ،طرز تفکر و ی000ک حرکت
عمومى جهانى مى توان توصیف کرد .براى توصیف واژه سالمت الکترونیک بای00د از فن00اورى اطالعات و ارتباط00ات
()Information Communication Technologyدر بخش س000المت به000ره ب000رد .اطالعات
دیجیتالى در بخش سالمت و بهداشت براى مقاصد بالینى و آموزش00ى و م00دیریتى از طری00ق الک00ترونیکى ،انتق00ال
ذخیره و بازیابى مى شود.
سالمت الکترونیکى یک زمینه جدید و روبه رشد از تالقى اطالع رسانى پزش000کى ـ س000المت عم000ومى و مبادالت
تجارى است که به خدمات و اطالعات سالمت ارائه شده و یا تقویت شده از طریق اینترنت و فناورى هاى وابس000ته
اطالق مى گردد .در مفهومى وسیع تر این واژه نه تنها به توسعه فناورى اشاره مى کند بلکه زمینه اى جامع ب00راى
ارتقاى محلى ـ منطقه اى و بین المللى مراقبت بهداشتى با استفاده از فناورى اطالعات و ارتباطات است.
قبل از انقالب :از سابقه استفاده از رایانه در مراکز پزشکی و بهداشتی -درمانی کشور در پیش از انقالب سال ، 57اطالعات چن,,دانی
در دست نیست .احتماًال چنین سابقهای اصًال وجود ندارد .چرا که به کار گیری رایانههای بزرگ ( )Main Frameشرکت IBM
در ایران که از اواسط دهه 40در ایران شروع میشود ،محدود به دستگاهها و نهادهای کالن کشوری بوده که بهداشت و درمان کشور
را شامل نمیشد .ظاهرًا در سالهای پایانی نظام پیشین ،مطالعاتی برای استفاده از امکانات رایانهای برای ساماندهی اطالعات ام,,ور
درمان در سازمان تأمین اجتماعی و وزارت بهداری وقت ،تحت پروژهای با عن,,,وان Electronic Data Exchangeانجام
میگیرد که با وقوع انقالب ناتمام میماند.
آزمايشگاههاي تشخيص پزشكي اولين مراكزي بودند كه در ايران از رايانه استفاده كردند .آزمايشگاههاي ايران براي نخستين بار در
سالهاي اول انقالب موفق به چاپ نتايج آزمایشهای بيوشيمي ،بر فرمهاي رايانهاي ش,,,دند .در عين حال ميتوانس,,,تند نت,,,ايج
آزمایشهاي بيماران را با استفاده از فالپي دیسکهای 5.25اينچ بايگاني كنند .كه نخستين تجربه پرونده الكترونيك بيمار كش,,,ور
محسوب ميشود
دهه :60دهه ۱۳۶۰با تجربه كاربري سيستمهاي مكانيزه در آزمايشگاههاي تشخيص پزشكي )و به ن,,درت ب,,رخي از راديولوژيها و
مطبها( در حوزه سالمت همراه بود .از ويژگيهاي مهم اين دوره ،پذيرش فهرست صورت حساب رايانهاي آزمايش,,,گاهها توس,,,ط
سازمان بيمه خدمات درماني و حتي تأييد كتبي موضوع توسط اداره اسناد پزشكي بيمه مذكور است كه در دستگاههاي اداري كش,,ور،
يك تحول تلقي ميشد و به تغيير جدي در تقاضاي نرم افزار توسط آزمايشگاههاي كشور انجاميد.
دهه :70در اوايل دهه ۱۳۷۰با مطرح شدن » نظام نوين« در اداره بيمارستانهاي كشور ،تجديد نظر در روالهاي جاري ثبت و ضبط
اطالعات و اسناد در بيمارستانها به عنوان يك ضرورت احساس ميشد .در فعاليتهاي مرتبط با توليد و اجراي سيستمهاي مكانيزه در
مراكز پزشكي كشور به ويژه سيستمهاي مكانيزه بيمارستاني ،شركتهاي زيادي در بخش خصوصي كمك كردند
تشكيل مركز مديريت آمار و فناوري اطالعات و ايجاد مديريت تحقيق و توسعه در سال
١٣٨٦موجب شد مطالعات قبلي در خصوص پرونده الكترونيك سالمت با سازماندهي
جديد پيگيري شود
پس از تغييراتي كه در تيم سالمت الکترونيک به وجود آمد ،موضوع سالمت الکترونيک
در دو شاخه کارت هوشمند سالمت و پرونده سالمت الکترونيک در كشور دنبال ش,,د.
موضوع اول در شرکت توسعه سالمت الکترونيک هدي پيگيري شد و موض,,وع دوم در
وزارت بهداشت به کار خود ادامه داد.
از اسفندماه ۱۳۸۶حدود ٢٥٠هزار بيمه شده مراجعه و اطالعات و مدارک خ,,ود را
تکميل کردند که از اين تعداد تاكنون پرونده حدود ١١٠هزار نفر توسط سازمان تأييد
شده و کارتهاي آنها توليد و توزيع شده است
شركت توسعه سالمت الكترونيك هدي )وابسته به سازمان تأمين اجتماعي )
فراهم کردن يك ساختار ارتباطي يكپارچه مؤثر ،کارا و با پشتوانه براي تمام افراد درگير
در ارائه و دريافت خدمات سالمت
تسهيل ارتباط بين افراد مشارکت کننده در ارائه خدمات سالمت
اطمينان از اينكه خدمات مورد اعتماد ،سريع و مطابق با اهداف هستند
ايجاد زيربنايي براي انعطافپذيري و استفاده از فنآوري اطالعات براي تمام کاربران
اطمينان از امنيت ساختار و ايجاد دسترسي براي کاربران مجوز دار با اطمينان از حف,,ظ
حريم
شخصي و اعتماد افراد
اطمينان از سازگاري ساختار با اس,,تانداردهاي ملي و بینالمللی فنآوري ارتباط,,ات و
اطالعات
اطمينان از سودبخش بودن تغييرات براي کاربران از راه برنامههاي پژوهشي و آموزشي
یکی از موانع اصلی در راه توسعه صنعت سالمت از راه دور ،فقدان استانداردها و خط مشیهای پذیرفته شده بین المللی در خدمات ارائ ه
شده از راه دور میباشد .بدون استانداردها یا خط مشیهای مشترک ،هر نوع ارتباط مشورتی یا عملی بین شبکههای مستقل موجود یا در
داخل شبکههای در حال رشد ،بسیار پرهزینه و گاهی غیر ممکن خواهد بود .ارتباطات ،عملیات ،مقیاسها ،امنیت و رازداری در هر ی ک از
این شبکهها وابستگی شدیدی به استانداردها و خط مشیهای مورد قبول همگانی خواهند داشت .از سوی دیگر شبکههایی که از ماش ین
خودپرداز استفاده میکنند ،نمیتوانند به راحتی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند .به عالوه ،نسل بعدی ابزارآالت قادر به ارتباط و گفتگ و با
نسل قدیمی همان وسایل نیستند.
افراد دخیل در سیستمهای بهداشت از راه دور به جای ایجاد استانداردهای جدید تکنیکی برای کاربرد پزشکی از راه دور ،اکثرًا اق دام ب ه
پذیرش استانداردها و خط مشیهای عمومی موجود کرده و آن را با نیازهای خود تلفیق دادهاند .مسائل اخالقی و حق وقی ک ه ب ه دنبال
کاربرد سیستمهای اطالعاتی و پزشکی از راه دور در سالمت و مراقبتهای بهداشتی بروز مینمایند ،حاصل تعام ل 4ح وزه مختل ف ولی
مرتبط است :اخالق ،حقوق ،طب زیستی و کامپیوتر .با در نظر گرفتن ماهیت مسائل و مشکالت حقوقی و اخالقی ،تعامالت زیر مورد توج ه
قرار میگیرند :حقوق مدنی و کیفری ،اخالق زیستی ،اخالق رایانه ای ،رایانه پزشکی و پزشکی قانونی.
در زمینه تعامل اخالق و پزشکی میتوان به راز داری اشاره کرد که یکی از بارزترین جلوههای این تعامل در فضای مجازی و پزش کی از راه
دور است.
مسلمًا عدم ارائ ه تفس یری ن وین از نظ ام مسئولیت
پزشکی سنتی با نیازهای امروز جامعه و عدم تصویب
قوانینی که رافع مسائل ناش ی از مسئولیت اش یاء و
فرآوردههای جدید و تکنیکهای نوین زیست پزشکی
باشد ،عوارض جبران ناپذیری به دنبال خواهد داش ت
که ورود خونهای آلوده به ایدز و هپاتیت و تزریق آن
به بیماران مبتال به هم وفیلی و همچ نین ش یوع این
بیماریهای واگیردار و مهلک از جمله آنهاست.
بنابراین قبل از پرداختن به مسئولیت تیم پزشکی در اعمال جراحی که قاب ل تعمیم
به پزشکی از راه دور نیز است الزم است تئوریهای مسئولیت پزش کی را م ورد
مطالعه قرار دهیم که عبارتند از:
تئوری مصونیت خیرخواهانه
تئوری مسئولیت مشترک
تئوری مسئولیت کارفرما
تئوری مسئولیت ناخدای کشتی
تئوری مسئولیت قانونی
مفهوم این تئوری این است که کارفرما مسئول اعمال کارکنان خویش اس ت .در
اینجا مسئولیت کارفرما تقریبًا یک مسئولیت غ یر ارادی اس ت و ب ر این فرض
استوار است که همواره دفاع کارکنان بیمارستان ،به نف ع بیمارس تان اس ت .در
هیچ یک از دیگر زمینههای حقوقی ،به اندازه پرس نل درمانی و پرس تاران این
نظریه کاربرد نیافته است.
با گسترش بیمههای خدمات درمانی و عبور بیمارس تانها از خ ط ن امرئی ارائ ه
مراقبتهای خیریه به سوی یک موسسه تجاری ب ه ت دریج در زمین ه دعاوی
حقوقی مطرح شد و با تفکیک اعمال پرسنل درمانی ب ه اداری و پزش کی ،این
فرضیه مطرح شد که چنانچه پرسنل درمانی عملی انجام داده باش ند ک ه ج زو
معیارهای پزشکی قرار بگیرد ،مسئولیت آن متوجه پزشک و اگر بت وان عم ل را
اداری تلقی کرد ،مسئولیت آن بر عهده بیمارستان خواهد بود.
تئوری ناخدای کشتی ،هر گونه فعل کارکنان بیمارستان را مادامی که تحت نظارت جراح
کار میکنند از بیمارستان سلب میکند .بر اساس نظر دادگاهها ،این کارکنان بیمارستان،
(کارکنان فرضی) پزشک محسوب میشوند.
پزشک حق دارد تصور کند که کارکنان بیمارستان صالحیت پیگیری فرامین منطق ه وی
را دارا هستند ،زیرا نمیتوان از پزشک انتظار داشت تا پیوسته بر بالین بیمار حاضر باشد
و از او مراقبت کند.
امروزه با توجه به ارتقاء ،نقش و مسئولیت پرستاران و دیگر کادر درمانی در نظام ارائ ه
خدمات درمانی ،و تکامل تئوری مسئولیت قانونی تمسک به تئوریهای قبلی در انطباق
با تعیین میزان مسئولیت همکاران جراح در تیم پزش کی کم رن گ ش ده ک ه بازت اب
دقیقتری از وضعیت کنونی مسئولیت را به نمایش میگذارد.
مسئولیت قانونی یا مستقیم بدین معنی است که شخص حقوقی جدا از وظیفه که ب ه عن وان کارفرما
دارد موظف است تا مطمئن باشد که بیماران از مراقبتهای مناسب برخوردار میشوند.
فرضیه اصلی تئوری مسئولیت قانونی بر این اندیشه استوار است ک ه هر فرد از مسئولیت ق انونی
برخوردار است و تمامی کارکنان گروهی پزشکی در قبال اعمال خود از ی ک س طح اولی ه مسئولیت
برخوردارند .چه این فرد حرفه ای باشد یا غیر حرفه ای .اگر فردی ک ه ج زو کارکن ان اس ت فاق د
صالحیت باشد و سرپرست نیز مشکل را به درستی حل و فصل نکن د ،عالوه ب ر مسئولیت کارمن د،
مسئولیت غیر مستقیم نتیجه عملکرد وی نیز متوجه او خواهد بود.
با توجه به تئوریهای ارائه شده میتوان نتیجه گرفت که وقتی س خن از تیم پزش کی اس ت ،طبیعت ًا
اولین مطلبی که به ذهن متبادر میگردد این است که یک نفر به عنوان سرپرست تیم پزشکی ،همچون
ناخدای یک کشتی ،آن را هدایت و رهبری میکند .همین وض عیت در تش خیص مسئولیت افراد در
سالمت الکترونیکی نیز ساری و جاری است.
استفاده از فناوری اطالعات و ارتباطات در بهداشت و درمان وبهطور کلی عل وم زیس تی باعث
المت
بهوجود آمدن موضوعات جدیدی در این دو حوزه از علم شده است .در اینجا ما واژه س
الکترونیکی را به عنوان واژهای به کار میبریم که زاده شده ارتباط این دو حوزه علمی است.
از آنجایی که فناوری اطالعات بر پایه ریاضیات است و حوزه بهداشت و درمان از دیر باز بر تجربه
استوار بوده است ،این دو به نظر ناهمگون میآیند .با پیشرفت عل وم زیس تی و ایجاد بس تر
ریاضیاتی میان آن دو تقلیل یافت و مسیر برای عجین شدن این دو حوزه فراهم شد.
در حوزه فناوری اطالعات و ارتباطات ،ما با اطالعات و روشهای ذخیره سازی ،انتقال ،بازخوانی،
پردازش و مدیریت اطالعات سروکار داریم .حال اگر این اطالعات در حوزه عل وم زیس تی باش د
روشها تخصصیتر شده و عناوین خاصی به خود میگیرد.
عناصر اولیه مجموعه ،اعمال اساسی است که بر روی دادهها و
اطالعات انجام میگیرد و شامل موارد زیر است:
ذخیره اطالعات
بازیابی اطالعات
انتقال اطالعات
پردازش و تحلیل اطالعات
ذخیره اطالعات
این مسئله اهمیت زیادی دارد که اطالعات به گونهای ذخ یره گردن د ک ه
بازخوانی آنها به سادگی و در حداقل زمان ص ورت گ یرد .تمام این
مباحث تحت عن وان سیس تمهای م دیریت بانکهای اطالعاتی
( )Database Management Systemآورده میش ود.
همچنین ذخیره سازی باید در حداقل فضای فیزیکی مورد نیاز انجام
شود .بن ابراین سیس تمهای کدگ ذاری در این مبحث خ ود را نش ان
میدهند .عالوه بر آن اینگونه سیستمها بانکهای اطالعاتی را ساختار
یافته تر و استاندارد میسازند.
بازخوانی اطالعات
این گروه با گروه ذخیره اطالعات همپوشانی زیادی دارن د،
بهطوری که میتوان آنها را یک گروه کلی در نظر گرفت.
اگر ذخیره سازی به صورت صحیحی انجام شود بازخوانی
آسان میگردد و برای طراحی صحیح ذخیره سازی حتمًا
باید بازخوانی مدنظر باشد .مباحثی چون پ رس و ج و از
بانکهای اطالعاتی در این مقوله قرار دارند.
انتقال اطالعات
انتقال اطالعات نیازمند وجود شبکه ارتباطی ( )Communication Networkاس ت.
و از آنجایی که هر ارتباط نیازمند حداقل دو بخش مجزا هستند که با هم ارتباط برقرار میکنن د،
باید روشها و استانداردهای خاصی تعریف گردد(.استانداردها و پروتکلها)
زیر گروه شبکه ارتباطی خود میتواند موارد زیر را شامل شبکه ارتباطی رایانهای ،سیار و تلف نی
ال شبکه ارتباطی
باشد .همچنین میتوان هر کدام از زیر گروهها را جزئیتر کرد .به عنوان مث
رایانهای میتواند شامل LAN، WANو Internetباشد.
استانداردهای هر شبکه ارتباطی دارای س طح خاص ی اس ت .ب ه عن وان مث ال پروتکلهای
TCP/IPو FTPکه هر دو در حوزه شبکه ارتباطی رایانهای ولی در دو سطح متف اوت قرار
دارن د .مص داقهای عملی اس تانداردها و پروتکلها ش امل XML، MML، HL7،
DICOM، EDI، CDA، ISOو ...میباشد.
پردازش و تحلیل اطالعات
در این گروه ،روشها و الگوریتمهایی برای پردازش اطالعات و دادههای موجود در حوزه سالمت وج ود دارد
که با استفاده از آن دادهها پردازش شده و به نتایج علمی یا اطالعاتی به منظ ور کم ک در تص میمگیریها
تبدیل میشود.
در این گروه بسته به اینکه دادههای اولیه مربوط به چه حوزهای باشد ،عنوان خاصی ب ه خ ود میگ یرد .در
سالهای اخیر با پیشرفت در علوم زیستی ،اطالعات بسیار زیادی در مورد پروتئینها و ژنهای مولد آنها
بهدست آمده است .پروژه بینالمللی ژنوم انسانی ( )Human Genome Projectاین پیشرفت را
تسریع کرد و انبوهی از اطالعات بیولوژیک بهوجود آمد که پردازش آنها منجر به تحولی عظیم در شناخت
و درمان بیماریها ،ساخت دارو و ...خواهد شد .از اینرو ،پردازش این اطالعات ش اخه جدی دی با عن وان
Bioinfoirmaticsبهوجود آورده است .از طرف دیگر پردازش اطالعات موج ود در عل وم پزش کی
خود باعث تسریع در امر تشخیص و درمان میشود )Medical Informatics(.این دادهها میتواند
تصاویری باشد که از بیماران گرفته میشود ( )Image Processingو یا س یگنالهای بیولوژی ک
بدن بیماران باشد ( EEG، ECGو )..که مورد پردازش قرار میگیرد (.)Signal Processing
روشها و الگوریتمهای مختلفی برای پ ردازش اینگون ه دادهها وج ود دارد ک ه میت وان ب ه روشهای
Neural Networkو Genetic Algorithmاشاره کرد.
عناصر ثانویه
عناصر ثانویه از ترکیب عناصر اولیه بهوجود میآید .عناصر اولیه همچون رنگهای اصلی میمانن د ک ه ترکیب
آنها روی بوم نقاشی باعث بهوجود آمدن رنگهای جدیدی میشود (عناصر ثانویه) .به عبارت دیگر عناصر
اولیه زیر ساخت عناصر ثانویه میباشد .عناصر ثانویه میتوانند از ترکیب زیر گروه یا از ترکیب گروهها و زیر
گروههای مختلفی از عناصر اولیه بهوجود آیند .عناصر ثانویه شامل موارد زیر میباشند.
نظام اطالعاتی ( ،)Information Systemاین عنصر ثانویه خود از ترکیب سه عنصر اولیه ذخ یره،
بازیابی و انتقال اطالعات تشکیل شده و عمل ذخیره سازی ،بازخوانی و انتقال و مدیریت را در یک سیس تم
اطالعاتی انجام میدهد.
این عنصر ثانویه (پزشکی از راه دور) میتواند از تمام عناصر اولیه کمک بگیرد ،ولی تنها شرط آن وجود زیر
گروهی از عنصر اولیه انتقال اطالعات یعنی شبکه ارتباطی میباشد.
از تلفیق سیستمهای مشاوره از دور و پایش از دور میتوان Home careرا ایجاد کرد ک ه در م ورد
بسیاری از بیماریها کاربرد خاص دارد.
عناصر ثالثه
تمام اصطالحاتی که در باال آورده شد ،بر پایه چهار عنصر اولیه و زیر گروههای آنها ساخته
میشوند .هر عنصر ثانویه به میزان مشخصی از هر عنصر اولیه استفاده میکن د .ب ه عن وان
ه شبکه ارتباطی در
مثال تفاوتی که پزشکی از راه دور با نظام اطالعاتی دارد این است ک
مورد پزشکی از دور شرط الزم است در صورتی که در مورد نظام اطالعاتی چنین نیس ت .از
آنجایی که منشأ اولیه این سیستمها ،اطالعات است و عناصر اولیه بر پایه آن شکل گرفتهاند
و از طرف دیگر اطالعاتی که در این حوزه وجود دارند با هم ارتباط تنگاتنگی دارند ،به نظر
میرسد سیر توسعه و پیشرفت به سمت یکپارچگی آنها میباش د .با این وج ود ظ اهر
ناهمگون این اطالعات از یک طرف و حجم زیاد آن از طرف دیگر توس عه آن را با مش کل
روبهرو کرده است .در واقع عناصر ثالثه از یکپارچهسازی سایر عناصر و خصوصًا سیستمهای
اطالعاتی برای توسعه و کارایی بیشتر به وجود میآیند.
عناصر ثالثه شامل نظام اطالعات بیمارستانی ( )HISو نظ ام یکپارچ ه اطالعات س المت
Integrated Health Care Information Systemمیباشد.
سهولت دسترسی به اطالعات سالمت:
– افزایش دسترسی به اطالعات یکپارچه بیماران ؛
بدون وجود پرونده الکترونیـکی سالمـت دسترسی به اطالعات یکپارچه سالمت بسیار مشـکل و حتی در بسیاری از موارد غیرممکن است .ازگزارشات متن00وعی ک00ه می
توان از اطالعات یکپارچه سالمت بدست آورد می توان برای مقاصد مدیریتی ،نظارت ،و پژوهشی استفاده نمود.
- بهبود دسترسی مناطق دور افتاده و روستایی به مراقبت های سالمت ؛
با ارائه دورا پزشکی و خدمات دیگر پرونده الکترونیکی سالمت ،سطح کیفیت مراقبتهای بهداشتی و درمانی در مناطق دورافتاده و روستاها به طور چش000مگیری افزایش
می یابد.
صرفه جویی در زمان بیماران و پرسنل سالمت
پرونده الکترونیکی سالمت با تسریع انجام خدمات بهداشتی درمانی و جلوگیری از اقدامات تکراری و مراجعات بی مورد ،در زمان بیماران و پرسنل سالمت صرفه جویی
می نماید.
کاهش خطاهای پزشکی
- کاهش خطا در نسخه نویسی
پرونده الکترونیکی سالمت با هشدارهای به موقع به پزشک و همچنین خوانایی نسخه الکترونیکی و جلوگیری از اشتباه در تحویل دارو موجب ک00اهش خط00ا در نس00خه
نویسی میشود.
- کاهش خطا در تفسیر نتایج آزمایشات و تصاویر تشخیصی
با توجه به اینکه متخصصان رادیولوژی میتوانند عالوه بر آزمایش یا تصاویر تشخیصی بیمار به سوابق بیماری های حال و گذش00ته وی و تصاویر و آزمایش00ات قبلی وی
نیز دسترسی داشته باشند میتوانند آزمایشات و تصاویر را بهتر تفسیر نمایند.
- کاهش آزمایشات و نسخه های تکراری
پزشکان از سوابق بیماران مطلع شده و از آزمایشات و نسخه های تکراری و بی مورد پرهیز مینمایند .با این کار صرفه ج00ویی در هزین00ه داروها و آزمایش00ات ب00ه ط00ور
چشمگیری صورت میگیرد.
نقش موثر در درمان بیماران
- بهبود نتایج درمان
با آگاهی بیشتر کادر درمانی از سوابق پزشکی بیمار تشخیص پزشکان دقیق تر شده و در نتیجه درمان مناسب تری انجام خواه00د ش00د .همچ00نین با
جلوگیری هوشمند از اشتباهات نسخه نویسی و تحویل دارو ،نهایتا نتایج درمان بهبود خواهد یافت.
افزایش مشارکت بیمار در مراقبت از خودش در منزل
با استفاده از زیرساخت پرونده الکترونیکی سالمت و انجام خدمات مراقبت در منزل توسط این سیستم ،بیماران دارای بیماری های مزمن (مانند دیابت
و فشارخون باال) میتوانند اطالعات مورد نظر پزشکان شان را در پرونده الکترونیکی سالمت خود قرار داده و پزشک خود را مطلع نمایند .ب00ه این
ترتیب عالوه بر اینکه نیاز به مراجعه به پزشک کاهش می یابد ،مشارکت بیماران در فرایندهای مراقبت از خودشان نیز افزایش می یابد.
تسهیل در آموزش و پژوهش
تسهیل در آموزش پزشکی
پرونده الکترونیکی سالمت موارد بالینی متعددی را برای اساتید پزشکی فراهم می سازد تا آنان بتوانند از این موارد برای تدریس ب00ه دانشجویان خ00ود
استفاده نمایند .به این ترتیب کیفیت آموزش پزشکی به طرز چشمگیری افزایش خواهد یافت.
تسهیل در پژوهشهای حوزه سالمت
با ایجاد امکان یکپارچه سازی اطالعات سالمت توسط پرونده الکترونیکی سالمت ،تسهیل زیادی در پژوهش های حوزه سالمت اتفاق می افتد بطوریکه
بسیاری از پژوهش هایی که عمال بدون وجود این سیستم امکان پذیر نیستند ،به راحتی میسر میگردد .در واق00ع پرون00ده الک00ترونیکی س00المت
بستر اطالعاتی بسیار مناسبی برای تولید و مدیریت دانش پزشکی به شمار میرود.
مدیریت و نظارت
بهبود مدیریت منابع انسانی و فیزیکی در حوزه سالمت
با استفاده از گزارشات مدیریتی پرونده الکترونیکی سالمت می توان از پرسنل سالمت و امکانات پزش00کی ب00ه طرز بهین00ه ای
استفاده نمود .به این ترتیب پرونده الکترونیکی سالمت به عنوان ابزاری مفید برای مدیریت من00ابع انسانی و ف00یزیکی در
نظر گرفته می شود.
بهبود بیماری های مسری
با استفاده از سیستمهای هشدار سریع پرونده الکترونیکی سالمت و سرویس های مدیریت بحران،مدیریت شیوع بیماری های
مسری بهبود می یابد .موارد مورد نظر برای هشدار (مثال مرگ یک بیمار مبتال به انفلوانزا) در سیستم تعریف می شود تا
در صورت وقوع این موارد ،سیستم بطور خودکار هشدارهای الزم را به مراکز مرتبط ارسال نماید.
بهبود نظارت بر خدمات بهداشتی درمانی
دسترسی مسولین نظارت بر خدمات بهداشتی درمانی به سیستم پرونده الکترونیکی سالمت و امکان انجام گزارش00ات نظ00ارتی
موجب می شود تا کیفیت نظارت بر این خدمات افزایش یابد .به این ترتیب امکان وقوع تقلب های شایع در فراین00دهای
بهداشتی درمانی کاهش خواهد یافت
برخی مزایای پرونده سالمت الکترونیک و خدمات آنالین
دسترسی بهتر مردم به اطالعات سالمت خودشان و در نتيجه توانايی آنان در تصميمگيری آگاهانه برای حفظ سالمت خود
دسترسی بهتر خدمات دهندگان به اطالعات (با رضايت مشتری) در محل ارائه خدمت
کاهش انجام آزمونهای تشخيصی )از جمله آزمايشات تکراری(
بهبود هشدارها و توجه به خطاهای پرهیز شدنی پزشکی )مانند عوارض تداخل داروها(
بهبود مراقبتهای برنامه ريزي شده يكپارچه
افزايش بهرهوری خدمات دهندگان و کاهش هزينههای اداری ارائه و تأمین مالی خدمات
پشتيبانی از پژوهشهای بالينی و بهداشتی
فراهم کردن اطالعات الزم در جهت برنامه ريزیهای گروهی و جمعيتی
دسترسي بيشتر به خدمات سالمت در مناطق دور افتاده و محروم
کاهش هزينهها و صرفه جويي در زمان
افزايش کيفيت خدمات از طریق تشخيص و درمان به موقع
کاهش محدوديتهاي پزشكان مناطق دور دست
افزايش خدمات آموزشي در مناطق دور افتاده
بهبود مشاوره و ارجاع در سطوح مختلف
جهتدهي و کنترل بهتر ارايه خدمات
دسترسي در لحظه به بسياري از انواع آمارهاي بخش سالمت ،امكان تعريف آمارهاي پيچيده طبق نظر کاربر
نتایج مورد انتظار پرونده سالمت الکترونیک
ارتقاء سالمت افراد زير پوشش
سرانجامهای خدمات سالمت
بهبود
بهبود کيفيت خدمات
بهبود ايمنی مصرف کنندگان
پیش نیازهای پیدایش پرونده سالمت الکترونیک
مالحظات اخالقي
محرمانه بودن ،مطمئن بودن ،ايمن بودن
استانداردها
پيامرساني ،ذخيره اطالعات
دادهها ،طبقهبندي و شناسهگذاري ،
زيرساخت ارتباطي فني
نيازهاي خدماتي ،نيازهاي ساختاري و طرحهاي زيربنايي
مالحظات مديريتي
آمادگيهاي سازماني از جمله تأمين و آموزش نيرو
برنامه “انفورماتيك پيشرفته در پزشكي( ” )AIMکه جامعه اروپا آنرا پشتيباني مالي
کرده است بزرگترين برنامه تحقيق و توسعه در حيطه انفورماتيك پزشكي در جهان
بوده است که از سال ١٩٨٩آغاز شده و تاکنون بيش از ١٠٠طرح تحقيقاتي عم ده را
انجام داده است که بسياري از آنها مربوط به توسعه پروندههاي الكترونيك بودهاند
EHR :پروندهی سالمت الکترونیک
آلمان
در سال ١٩٩۵کارتهاي هوشمند براي بيماران طراحي شد که اطالعات مربوط به
ميکند .در سال ٢٠٠٠کارتهاي هوش مندي ب راي
بيمار و بيمه او را نگهداري
د و اطالعات
خدمات دهندگان ارائه شد که سازگار با کارتهاي بيماران باش
مربوط به مدارك رسمي ،اجازه کار و امضاي الكترونيك خدمات دهندگان را حفظ
ميکند و به آنها اجازه میدهد بدون نياز به مكاتبات اداري از محل بيم ه بيمار
صورت حساب خود را دريافت کنند.
همچنين برنامه ريزي شده است تا اين کارتها امكان دسترس ي ب ه پايگاههاي
مرتبط اينترنتي را بدهند که شبكهاي از اطالعات بيماران را ايجاد ميكنند.
ژاپن
در سال ١٩٩۴وزارت سالمت ژاپن طرحي را براي رايانهاي کردن مدارك پزشكي شروع کرد .اس00000تاندارد کردن
طبقهبندي اطالعات بخشي از آن طرح ب000ود و س000ه بخش ديگر تبادل پيام ،ام000نيت و الگوسازي و
ترمينولوژي و
0تهاي زير را
استاندارد کردن فرايندها بوده است .اين طرح در سالهاي اخير پيشرفت خوبي داشته است و سياس 0
براي توسعه افزارهاي کاربردي مد نظر قرار داده است:
سيستمها از حداکثر درجه آزادي برخوردار باشند.
تبادل اطالعات بر اساس قالب استاندارد باشد.
عالمتگذاري پزشكي ( )MMLدر سال ١٩٩٧انتشار يافت00ه اس00ت و
نسخه اول اين قالب استاندارد به نام زبان
نوعي ) DTD (document type definitionاست که اختصاص به توصيف اطالعات باليني دارد.
در زمينه امنيت نيز فايروال را ب00ه منظ00ور ايم00ني کلي شبكه و رمزگ00ذاري را ب00راي ارتباط00ات اس00تفاده کردهان00د.
بستهاند
همچنين يك نظام اجازه دهي چند سطحي را براي دسترسي افراد به اطالعات بهكار
زیرساختهای موجود
با توجــه به نقش دولتها در راســتاي توســعه ،دو بخش كاربردي و توليد در حوزه انفورماتيك موظف به ايجاد م00وارد زير بن00ايي
هسـتند .بنابراين شناخت جامع از زير ساختهاي اين بخش در بدو برنامه ريزي به شكل حياتي الزم و ضروري ميباشد .
زيرساخت امنيتي :
پوشـــيدگيوحفاظت از اطالعات ديجيتالي كــه مانع سوء استفاده و تجاوز به حريم شــخصي افراد ميش00ود ،زيربن00اي توس00عه
كاربري انفورماتيك پزشــكي ميباشد .مجموعه مواردي كه بايد مورد توجه قرار گيرد عبارتند از :تجهيزات ام000نيت شبکهها ،
سيستم عامل امن ،امضاي الكترونيك ،مركز تعيين هويت و ...
زيرساخت تجاري :
ضعف و نبود سيســتم مناسب براي تعامل مالي در تبادالت تحت شبكه مانع استقبال عمومي براي ارائ00ه خ00دمات از طريق شبكه
خواهد بود .بنابراين از ديگر موارد زير بنايي توســـعه كاربردي و به دنبال آن رشـــد صـــنعت انفورماتيك پزشــــكي زير
ســاخت تجاري ميباشــد .از جمله :بانكداري الكترونيك ،پول الكترونيك و ...
زيرساخت اجتماعي و فرهنگي :
نيروي انساني مخاطب اصلي فن آوري اطالعات است و چنانچه طبق عادت در برابر تغييرات حاصل از توسعه مقاومت كند ،نميتوان
به نتايج مطلوب دست يافت .بنابراين آموزش و فرهنگ سازي براي ارتق000اء علمي و فكري افراد جامع000ه از ضروريات مس000تمر
توسعه فن آوري اطالعات ميباشد .آگاهي و افزايش مهارت متخصصان ح00وزه پزش00كي و در مقاب00ل افزايش آگ00اهي و ايجاد
پذيرش اجتماعي جهت بهرهوری از خدمات ارائه شده در سطح ملي و منطقهاي ضرورتي انكارناپذير است .
زیر ساخت فنی:
تجهيزات پزشكي در كنار ابزارهاي ارتباطي و اطالعاتي اين عصر زيرساخت فني انفورماتيك پزشكي را تأمین خواهد كرد .پيدايش
ابزارهاي الكترونيكي با قابليت ثبت اطالعات اشخاص از بدو تولد تا هنگام مرگ ،بس00تري ب00راي اس00تفاده از ابزارهاي توانمن00د
پردازشي و هوشمند را فراهم خواهد آورد تا كارهاي روزمره با ماهيت غیر خالقانه بر عهده اين ابزارها گذاشته شود .
از جمله اين ابزارها میتوان به فنآوري مشاوره پزشك كه به عنوان كمك پزشك در تشخيص و درمان شناخته ميشــود ،اشاره كرد
.
گروه ديگر از اين ابزارها ،پايگاه دادهاي قدرتمندي هستند كه جايگاه بسيار قابل توجهي در باال بردن سرعت ارائه خدمـات و كاهش
هزينهها خواهند داشت ،از جمله اين فنآوریها پايگاه دادههاي قوي اطالعات پزشكي است
زيرساخت استانداردسازي :
با پيچيدگي و گسترش سـاختار ارائه خدمات درماني نياز روز افزون ب000ه توسـعه سيس000تمهاي خودكار گردش اطالعات و ايجاد
ارتباطات داخل و بين ســازماني افزايش مييابد .ايجاد ارتباطات كارآمد در بســتر هماهنگی و اســتاندارد سازي امكان پ00ذير
است و توســعه در بخش اســتاندارد ســازي ضـروري خواهد بود .
زيرساخت حقوقي :
قوانين و مقررات مربوط به فعاليت در عصــر اطالعات از ملزومات توســـعه انفورماتيك پزشــكي در كشور هستند .چرا كه ب00دون
قوانين شفاف ،روشن و تعيين كننده عمًال هرج و مرج مانع توسعه خواهد بود .به عنوان مثال :دادگاه شبكه ،ق00وانين فض00اي
سايبر و ...