تحليل فتمان

صفحه 1:


صفحه 2:
گفتمان > ‎(discourse) ojly wl» awd obj‏ است که ريشه در کلمه لاتين (01560101565) به معناى بحث كردن و مکالمه است. در بیان غیر فنی صرفاً به معنای سخن,گفتار,مکالمه یا كفتكواست كه كاه به طور تلویحی پیانگر نوعی هدف آموزشی و تعلیمی نیز هست. در بیان قنی تر, گفتاری در شرح و بسط یک موضوع دریک زمینه علمی و نظری به صورت خطابه یا مقاله است. گفتمان به اين مفهوم اولین بار توسط "امیل پنونیست" به کار گرفته شد. گفتمان مجموعه مرده ای اظهارات نیست بلکه تشکلی از حرف ها و جملاتی است که در یک باقت اجتماعی بیان می شوند و به آن بافت ادامه حیات می بخشند. 

صفحه 3:
به عقیده مک دوثل یک گفتمان به:مثابه حیطه مشخصی از کارکزد زبان». ممکن است به وسیله نهاد هایی که بدانها وابسته است و به واسطه موقعیت هایی که زاییده آنهاست و به وسیله سخنگویان اين موقعیت ها شکل بگیرد.از نظر او گفتمان,هر گفتار, کلام يا نوشتاری است که در جریان اجتماعی شکل می گیرد.گفتمان ها دارای سرشت: ماهیت و ساختار اجتماعی هستند و بر حسب زمان و مکان متفاوتند. گفتمان,رویکردی ساختاری به متن است که امکان اتصال به جنبه های جامعه شناختی را فراهم میکند.در واقع حاصل مطالعه زبان به عنوان یک پدیده اجتماعی يا رويكردى جامعه شناسانه به زبان است كه ميكويد متن امرى اجتماعيست كه در خلال «روابط اجتماعى» و نه بيرون و مستقل از آن تكوين بيدا ميكند. 

صفحه 4:
گفتمان از دید فوکو * گفتمان از دیدگاه فوکو به عنوان بنیانگذار تحلیل گفتمان : به نظر فوکو رابطه تعاملی بین ۲۵۴ و ۲00۵ وجود دارد.همچنین رابطه تعاملی و دیالکتیکی بین " گفتمان, قدرت. مغرفت و حقیقت" وجود:ذارد.مهمترین دستاورد فوکو تحلیل روابط قدرت و معرفت است.از دید فوکو زبان عرصه ظهور روابط قدرت و تعیین کننده فاعل مسلط و فاعل زین تلطه به حساب می آید. در منطق قوکو سخن از آنست که فرد در چه گفتمانی و چگونه ساخته می شود و سرانجام آنکه امری بیرون از گفتمان وجود ندارد. گفتمان امتزاج پیچیده ای از امور زبانی و غير زبانى است. فوکو در بستر تبار شناسی, هر گفتمانی را گرفتار ساختار اجتماعی برآمده از قدرت می بیند و تحت تاثیر نيجه.قدرت را علت العلل همه امور و خالق همه چیز از جمله انواع معرفت و مفهوم صدق ( ) معرفی میکند. از دیدگاه او زبان و گفتمان نقش محوری در تبیین رابطه قدرت دارند. 

صفحه 5:
گفتمان از دید لیوتار * گفتمان از دید ژان فرانسوا لیوتار: او « بازیهای زبانی» را به جای گفتمان به کار میبرد. به باور او, هدف هر کنش , رسیدن به مقصودی است و توفیق کنشگر در هر کنش گفتاری , ترغیب مخاطب در انجام کاری است که مورد نظر کنشگر است. از دیدگاه لیوتار, دور بسته ارتباط میان قدرت با حقانیت و مشروعیت, بیانگر جوهر اصیل ارتباط میان زبان, کنش, عقل و مشروعیت است.او همچون فوکو دانش و قدرت را دو روی سکه میداند 

صفحه 6:
نظریه ربطی گفتمان این نظریه که بوسیله «لاکلو» و« مورفی» ارائه شده بدین معناست که گفتمانها تنها انعکاس دهنده فرایندهایی که در بخشهای دیگرجامعه مانند افتضاد یا سیاست جزیان دازندتیسعنده باکر کفمانها عنار وافاما مربوطه به همه بخشهای جامعه را بهم ربط میدهند. این نظریه میگوید که گفتمانها يا نظام معانی خاص, اشکال خاصی از کردارها, هویتها و فعالیتهای را ممکن میسازند و بواسطه برخورد نیروها, عملکرد قدرت و سلطه تولید میشوند و تغییر میابند. در اين دیدگاه معنای پدیده های اجتماعی و سیاسی در چارچوب گفتمانها ست. 

صفحه 7:
هدف تشکیل گفتمان هدف از گفتمان چیست: هدف , کاربرد زبان برای رساندن انديشه هاء تبلیغ ایده ها و اثر گذاشتن بر رفتار و ذهنیت دیگران, به عبارت دیگر گفتمان همواره تعاملی (10۲6۲301۷6) و ارتباطی (20۳0۳0۷۳[۵۲۱۷۷۵) است. همین وجه هدفمندی گفتمان است که در سخن, گفتار يا نوشتارساختمند شده نهفته است.چه گفتاری و چه نوشتاری گفتمان, از یک زمینه بر میخیزد, یعنی مجموعه شبکه روابط اجتماعی یا ساختار سیستمی که نه نتها زبان را همچون تولید کننده سخن ممکن میکند بلکه زمینه ساز انگیزه خودآگاه , ناخودآگاه و نهفته در زیر لحن نیز هست و لایه های آشکار و پنهان معنایی به آن میبخشد 

صفحه 8:
شرایط تشکیل گفتمان * شرایط تشکیل گفتمان: هر گفتمانی در در ساخت مکانی خاصی پدیدار می شود به عبارتی هر گفتمان را هر زمان و هر جا نمیتوان یافت. یک گفتمان علمی, دینی, فلسفی, یا ادبی هميشه قابل استفاده نیست چرا که پیدایش گفتمانها و برد آنها و اثرگذاریشان شرایط ویژه ایی را میطلبد چه از:نظرامکان زبانی صرف و چه از نظر شرایط اجتماعی و تاریخی. 

صفحه 9:
گفتمانها زبان گشاده روابط قدرتند هم آفریده قدرت و هم خود قدرت هستند. میکوشند با گسترش نفوذ, دامنه چیرگی و قدرتشان را گسترش دهند. از آنجا که هر گفتمانی در شرایط ویژه خود ظهور میکند و زبان یکی از آن شرایط ویژه است , لذا گفتمانها هم سرکوبگرند و هم درصددند گفتمانهای رقیب را از صحنه به در کنند. اقتدار از دسترسی تبعیض آمیز به منابع اجتماعی ويا از تقدم دسترسی به گفتمانهای عمومی و متایع ارتباط جمعی بوجود می آید. گروههای مسلط از طریق دسترسی و کنترل یکسویه شان به واسطه گفتمان و منابع ارتباطی ممکن است ساختار متون و مباحث را طوری تحت تاثیر قرار دهند که دانسته هاء رویکردهاء هنجارها و ارزشهای گروه تحت سلطه به نفع گروههای سلطه گر تغییر کند. گفتمان وسیله ایی جهت اعمال قدرت نیست بلکه به خودی خود یک منبع قدرت محسوب میشود. 

صفحه 10:
رابطه رسانه با گفتمان در اين میان واضح ترین ومهمترین الگوها,دسترسی به رسانه های جمعی است, به اين مفهوم که از طریق دسترسی به رسانه های جمعی, گروه مسلط به مردم دسترسی دارد و میتواند آنها را به طور نسبی کنترل کند. در اين راستا برای کنترل سایراذهان از طریق کنترل گفتمان اصحاب قدرت باید موثرترین مشخصه های گفتمانی را به کنترل خود در آورند. ‎sly‏ مثال صاحبان رسانه ممکن است به سردبیران خود بگویند که چه چیزی را باید یا نباید پخش کنند, رسانه ها از طریق دستکاری الگوهای ذهنی از طریق بکارگیری ساختارهای گفتمانی ویژه از قبیل ساختارهای مبتدا-خبر, عناوین اخبار. سبک صنابع ابلاغی و راهبردهای معنایی نقش حیاتی در ایجاد رضایت عمومی دیگران دارد 

صفحه 11:
تحلیل گفتمان (3۳2۱۷515 0150۱1۲56) که امروز به گرایش ‎wl avy yu‏ (۱۳6۵۲۵156101103۳۷) در علوم اجتماعی تبدیل شده , در زبان فارسی به سخن کاوی, تحلیل کلام و تحلیل گفتار نیز ترجمه شده است. ريشه در جنبش انتقادی ادبیات, زبان شناسی, نشانه شناسی, تاویل گرایی, هرمنوتیک گادامر و تبارشناسی و دیطله شناسی مبفل فروو دار اين اصطلاح اولین بار توسط زلیک هریس زبان شناس معروف انگلیسی به کار برده شد. بنیان های فکری تحلیل گفتمان فراتر از تحلیل متن یا نوشتار(16 ‎wo liad July | (analysis‏ باشد. در تحلیل گفتمان مجموعه شرایط اجتماعی, زمینه وقوع متن , نوشتار, گفتار, ارتباطات غیر کلامی و رابطه ساختار و واژه ها در گزاره ایی کلی نگریسته میشود. 

صفحه 12:
تحلیل گفتمان از ‎Ub; sy‏ شناسان دو دیدگاه به اين مبحث نگاه می کنند: 1- دیدگاهی که تحلیل گفتمان را بررسی و تحلیل واحدهای بزرگتر از جمله تعریف می کند. این دیدگاه که به شکل و صورت متن توجه می کند بنام دیدگاه ساختارگرا معروف است. در اینجا گفتمان واحد مشخصی از زبان تلقی میشود که بزرگتر از جمله است و تحلیل گفتمان, تحلیل و بررسی این واحدهاست. 2- دیدگاهی که تحلیل گفتمان را تمرکزخاص برچرایی و چگونگی استفاده از زبان میداند بسیاری از زبان شناسان تحلیل گفتمان را نقطه مقابل تحلیل متن دانسته اند آنها از. این دیدگاه چون به کارکرد متن توجه دارد. کارکردگرا نامیده میشود.در اين دیدگاه تحلیل گفتمان را مطالعه جنبه های مختلف چگونگی استفاده از زبان می داند که بر روی کارکردهای واحدهای زبانی متمرکز است. 

صفحه 13:
تحلیل گفتمان از دیدگاه زلیک هریس زلیک هریس در واقع اولین کسی بود که اصطلاح تحلیل گفتمان را در مقاله ایی که در سال 1952 نوشته بود, بکار برد. او دیدی صورتگرایانه از جمله به دست داد و تحلیل گفتمان را صرفاً نگاهی صورتگرایانه و ساختارگرایانه به جمله و متن برشمرد از بععقد است:بجت دربازه گفجان دارای روبع اس 1- بسط رویه ها و روشهای معمول در زبان شناسی توصیفی و کاربرد آنهاست در سطح فراجمله (متن) 2+ رانطه‌ژین اطلاعات زبانی و غیر زبای مان رایس ربان بازد ره ‎elastase‏ 

صفحه 14:
تحلیل گفنمان از دیدگاه «یول» و«براون» 5 يول» و«براو یول و براون در تعریف تحلیل گفتمان می گویند: تحلیل گفتمان تجزیه و تحلیل زبان در کاربرد آن است, در این صورت نمی تواند منحصر به توصیف صورتهای زبانی مستقل از اهداف و کارکردهایی باشد که اين صورتها برای پرداختن به آنها در امور انسانی بوجود آمده اند. 

صفحه 15:
تحلیل گفتمان از دید«شیفرین»و«استابز» * شیفرین و استابز با تکیه بر گستره فرا جمله ایی تحلیل گفتمان آنرا چنین تعریف میکنند: *_ تحلیل گفتمان می کوشد تا نظام و آرایش فراجمله ایی عناصر زبانی را مورد مطالعه قرار بدهد و بنابراین واحدهای زبانی نطیر تبادلات مکالمه ایی یا متون نوشتاری را مورد بررسی قرار میدهد. براین اساس تحلیل گفتمان با کاربرد زبان در زمینه های اجتماعی به ویژه با تعاملات یا مکالمات میان گویندگان سرو کار دارد. 

صفحه 16:
تحلیل گفتمان از دید ساختار شکنی «درید» ژاک دریدا با طرح اصطلاح ساخت ‎cuuil yo (deconstruction) wu‏ که نشان دهد, اشیاءامور.متون,سنتها,باورهاءنهادها و جوامع را نمی توان یکبار و برای همیشه تعریف کرد. مفاهیم همواره تمایل به گذر کردن از مرژهاین دارند که در لحظه حاضر,فاتدودشان کرده اند.دریدا معتقد است در پس هر معنأی به ظاهر آشکار, شبکه یی از انگاشتها,پیش انگاشتها و میانجی های نامرتی, ناگفته و نیندیشیده ودرک نشده نهفته است. او تاکید میکند که زبان ذاتً پناهگاه پراکندگی ها و بی ثباتی های معنایی بیشماراست. به نظر اوءهرچیزی در بافت معینی که به آن تعلق دارد معنا میگیرد و در متن و بافتی دیگر معنایی تازه میابد. 

صفحه 17:
تحلیل گفتمان از دید جامعه شناسی * از نظر جامعه شناسان,تحلیل گفتمان بیانگر اين نکته است که نهادها و سازمانهای سیاسی-اجتماعی, روابط, ساختارها, فرایندها و بسیاری از پدیده های مربوطه دیگر را در سطح تجلی عمل و بروز آن در گفتمان به مثایه کاربرد زبان,ارتباط و تعامل, مورد بررسی قرار میدهند. در مجموع هدف تحلیل گفتمان عمدتاً ارائه یک روش, انگاره, مکتب یا نظریه گفتمانی است. 

صفحه 18:
تحلیل گفتمان انتقادی این گرایش در مدتی نزدیک به دو دهه از زبان شناسی اجتماعی و انتقاد ی به همت متفکرانی چون میشل فوکو,ژاک دریدا,میشل پشو و دیگر متفکران برجسته مغرب زمین وارد مطالعات فرهنگی,اجتماعی و سیاسی شد و شکل انتقادی به خود گرفت. این متفکران که تحلیل گفتمان را بیشتر در قالب تحلیل انتقادی گفتمان (5ز3021۷5 ۲56بام 05 انا) يا 00۸ بسط و گسترش دادند, خود وامدار مکتب انتقادی فرانکفورت, مارکسیستهای جدید, به ویژه گرامشی و پیروانش, ساختارگرایانی چون آلتوسر و محققان مکتب فمنیسم بودند. 00۸ اساساً به ابعاد گفتمانی سوءاستفاده از قدرت برای سلطه و بی عدالتی و نابرابری ناشی ازآن میپردازد که آنرا نیز می توان (گفتمان کاوی اجتماعی- سیاسی) نامید. کلاً 00۸ یک کار سیاسی است. 

صفحه 19:
از دیدگاه فوکو تحلیل گفتمان انتقادی اینک با نام میشل فوکوهمراه شده است. فوکو معتقد است گفتمانها تشکیل شده از علامتند اما کارکردشان از کاریرد این علامات. برای نشان دادن و برگزیدن اشیا بیشتر است و همین ویژگی است که آنها را غیر قابل تقلیل به زبان. سخن وگفتار میکند.گفتمان امروزه بیانگر ویژگی ها و خصوصیات تاریخی چیزهای گفته شده و چیزهایی است که گفته نشده باقی عیماند. گفتمانها ته تتها مربوظ به چیزهانی است که می بواند گفته با رازه انش فکز بقبوده بلکه دزبازه این رایس ی چه کسی ره رما ۳۱ آمزیتی ی جواند صحبت کنج؟ گفتمانها محسم ند مها و ار است و شکل دهنده ذهنیت و نیز ارتباطات اجتماعی_سیاسی(قدرت) است.. در نظر فوکو گفتمانها همچنین اعمالی است که ‎a‏ طور سیستماتیک موضوعاتی را شکل میدهند که خود سخن می گویند. گفتمانها در باره موضوغات صحیت کرد هو مو وتات رای ار موضوعاتند و در فرایند این سازندگی مداخله خود را پنهان میکنند. 

صفحه 20:
2۸ از دیدگاه ون دایک ون دایک تحلیل گفتمان انتقادی را, حوزه ایی که مرتبط با بررسی و تحلیل متون گفتاری و نوشتاری برای آشکارسازی منابع گفتمانی قدرت, سلطه, نابرابری و جانبداری تعریف میکند. به عبارتی تحلیل گفتمان انتقادی چگونگی منایع گفتمانی حاکم و بازتولید شده را درون بافتهای تاریخی, سیاسی و اجتماعی بررسی میکند. 

صفحه 21:
2۸ ازدیدگاه فرکلاف * فرکلاف نیز تحلیل گفتمان انتقادی را هدفی برای پررسی منظم و سیستخاتیک اغلیط 1519722 912 5 میان (الف) رویه های گفتمانی, رویدیدهاو ب) گستره ساختارهای فرهنگی و ‎fay petal‏ و فرایندها: برای تحقیق در چگونگی رویه ها, رویدادها و متون که به طور ایدئولوژیکی از طریق روابط قدرت و رقابت برای کسب قدرت بیشتر ناشی شده(ج) و کاوش در چگونگی ایهام در زوايط فيان خن جامد ۱ ۱۱ حفظ قدرت و هژمونی تعریف میکند. 

صفحه 22:
2۸ از دیدگاه فرکلاف و کولیاراکی * _کولیاراکی و فرکلاف براین فرض هستند که بسیاری ازتغییرات لقتصادی و اجتماعی به عنوان بخشی ازطبیعت پذیرفته میشوند و در واقع محصول اعمال اتفاقی مردم در نظرر گرفته نميشوند. بنا به گفته کولیاراکی و فرکلاف ريشه تغییرات افتصادی و اجتماعی به مقدار زیادی در تغییرات زبان و گفتمان نهفته است. بدین معنی که ۲0۸ می تواند با ارائه استدلالهای نظری در مورد اين دگرگونیها و ایجاد آگاهی در مورد اينکه اين دگرگونیها چه هستند و چگونه بوجود آمده اند و در آینده ممکن است به چه صورتی درآیندو اینکه چه کسانی میتوانند در اين شرایط زندگی خود را بسازند, مفيد باشند. 

صفحه 23:
پیش فرضهای تحلیل گفتمان 1- متن و گفتار واحد توسط انسانهای مختلف, متفاوت نگریسته میشود. 2-درست خواندن یا نادرست خواندن متن, در نوع معنای آن اثرمستقیم دارد. 3-متن را باید به عنوان یک کل معنا دار نگریست ومعنا لزوماً در متن نیست. 4-هیچ متنی خنثی یا بی طرف نیست. متنها بار ایدئولوژیک دارند. 5-در هر گفتمانی حقیقت هست اما هیچ گفتمانی دارای همه حقیقت نیست. 6-معنا همانقدر که در متن است,در زمینه های اجتماعی-فرهنگی نیز هست. 7-هر متنی در شرایط خاص خود تولید میشود و رنگ خالقش را با خود دارد. 8-هر مقنن به یک منبع اقتداز (نه لزوماً سیاسی) مرتبط است. 9-گفتمان سطوح ابعاد گوناگون دارد.نه یک سطح گفتمانی و نه یک نوع گفتمان Bol 

صفحه 24:
مهمترین اهداف تحلیل گفتمان 1-نشان دادن رابطه بین نویسنده, متن و خواننده 2-روشن ساختن ساختار پیچیده تولید متن یعنی(جریان تولید گفتمان) 3-نشان دادن تاثیر بافت متن و بافت موقعیتی بر روی گفتمان 4-نشان دادن موقعیتها وشرایط خاص تولید کننده متن. 5-نشان دادن بی ثباتی معنا و اینکه هميشه در خطر است, هرگز کامل نیست و هرگز به طور کامل درک نمیشود. 6-نشان دادن رابطه متن و ایدئولوژی که هر متنی به یک موقعیت خاص وابسته است(هر چند ناآگاهانه) 7-کلاً ارائه یک روش جهت مطالعه متون,رسانه, فرهنگ و سیاست 

صفحه 25:
روش تحقیق در ارتباطات اصولاً روشهای تحقیق در ارتباطات دو نوع است: 1-تحلیل محتوا که یک روش کی است و ‎sly‏ تحلیل عینی, منظم و کمی محتوای آشکار پیامهای ارتباطی به کار میرود. به قول کاپلان:این روش معناشناسی آماری مباحث سیاسی است. در تحلیل محتوا آماری بودن نشانگر کمی بودن این روش است. 2-تحلیل گفتمان که روشی کیفی است . 

صفحه 26:
تحلیل گفتمان به مثابه یک روش تحقیق * این روش ازاصلاح روشهای اولیه تحلیل رسانه ها حاصل شده, اصلاحی که شالوده زبان شناسی دارد. * تحلیل گفتمان که یک روش کیفی در مطالعات ارتباطی و رسانه ایی میباشد. به جای شمارش و مقادیر آماری با معناشناسی کاربردی متن سروکار دارد. *_برای بکارگیری این روش , تشخیص تمایز آن با روشهای مشابه, یعنی تحلیل گفتمان انتقادی و تحلیل متن کاملاً ضروری است. 

صفحه 27:
‎CDA‏ به عنوان یک روش تحقیق ‏از آنجا که کارکردهای فکری - اجتماعی بر بستر تعاملات اجتماعی و نقش گفتمان در باز تولید و چالش سلطه متمرکز است و اين اعمال سلطه نیز توسط نخبگان,نهادها یا گروهها تعریف میشود و نابرابریهای اجتماعی مانند تابرابری سیاسی, فرهنگی,نژادی و جنسی از همین سلطه تلقی میشود, شناخت این سلطه از طریق تحلیل گفتمان انتقاذی میسر است. زیرا ون دایک معتقد است که: ‏در اين فرایند بازتولید, وجوه مختلف روابط گفتمان - قدرت, مانند حمایت,اعمال,بازنمایی, مشروعیت بخشی,نفی,تعدیل يا کتمان سلطه را شامل میشود.گفتمان کاو سعی میکندارتباط بین شیوه های بازتولید وساختارها و راهبردهای نوشتار,گفتار يا سایر رویدیدهای ارتباطی را بداند. 

صفحه 28:
تحلیل متن به مثابه یک روش تحقیق * تحليل متن رسانه ‎oloiaS Jibs sis, (Analysis media text) wi‏ اتتفادی,به روابط درون فتن توجه دارد. مک هفل از کلعات با ساویر ساخته میشود, در تحلیل متن تصویری, متن فیلم سینمایی با تصویر زبان ‎5g »w (visual languag)‏ داریم . *_ درتحلیل متن در واقع چگونگی ساخت معنی توسط رسانه ها برسی میشود در حالیکه در تحلیل گفتمان انتقادی,روابط سلطه به عنوان سارنده گنای مسلط شاه سرد 

صفحه 29:
متاسفانه همواره دو آسیب جدی کاربرد تحلیل گفتمان را تهدید میکند: یکی عدم شناخت روش تحلیل گفتمان و دوم ناتوانی درکاربرد روش. اولین آسیب اینست که محققان بر اثر ناآشنایی در تمییز اصول سه كانه تحلیل گفتمان از یک سو و استفاده از تحلیل محتوا به جای تحلیل گفتمان از سو ی دیگر در کاربرد اين روش دچار اخلال و اشتباه میشوند. دومین آسیب گرایش سنتی محققان به روشهای کمّی در روش تحقیق است که باعث میشود این روش را به علت کیفی بودن و اينکه با آمار و ارقام سروکار ندارد. یک روش غیر استاندارد و نامطمتن تلقی کنند و يا بر اثر تصور غلط با این روش هم چونان روشهای کمی برخورد میکنند 

صفحه 30:
‎Gra‏ کلی از تحلیل گفتمان ‏۴ هدف کلی از تحلیل گفتمان آنست که: نشان دهد چگونه زمینه ها ی سیاسی,فرهنگی, تاریخی,اجتماعی و شناختی, کاربرد زبان و ارتباطات,محتوا,معنی, ساختارها یا استراتژیها بر متن تاثیر میگذارد و نیز چگونه گفتمان بر ‏شکلگیری ساختارها و بسترهای مزبور تاثیر دارد. 

صفحه 31:
تاریخچه تحلیل گفتمان تحلیل گفتمان در واقع به عنوان یک مبحث میان رشته در اواسط دهه 1960 تا اواسط دهه 1970 در رشته هایی چون انسان شناسی,قوم شناسی,جامعه شناسی,روان شناسی ادراکی و اجتماعی,شعر,ادبیات,زبان شناسی و نشانه شناسی ظهور کرد و با مطالعه طبقه بندی شده ساختار, کارکرد, گفتار و متن به تقبیل .بیامهاق رنشانة لبی پرذاتنت. واژه تحلیل گفتمان اولین بار توسط زلیک هریس زبان شناس انگلیسی در سال 2 به کار گرفته شد. اما پس از گذشت نزدیک به دو دهه و با بازشدن ‎Sk‏ ‏سیاست و فرهنگ و اجتماع به اين وادی با همت اندیشمندانی چون فوئو درد و پشو, مبحثی به نام تحلیل گفتمان انتقادی ظهور کرد . 

صفحه 32:
تاریخچه تحلیل گفتمان اصولاً تاریخچه تحلیل گفتمان به پیدایش مکنب فرانکفورت و مکتب بیرمنگام در مطالعات انتقادی ارتباط جمعی برمی گردد. بخش اعظم کارهای مربوط به تحلیل گفتمان, تحت تاثیر گرامر طبقه بندی شده هالیدی (1978 تا 1985) است. کارهای انتقادی انجام شده توسط گروه دانشگاه گلاسکو (1976 - 0 در مورد مطرح شدن منازعات صنعتی در رسانه ها و همچنین آثار التون و دیویس که نگرشی انتقادی به رسانه و ارتباطات داشتند, از آن جمله است. رویکرد انتقادی مطالعات فرهنگی مکتب بیرمنگام(که توسط هال و یارانش در 1980 پایه گذاری شد) که به بحث و بررسی پیرامون زبان, مقال و تصویر پرداخته و جنبه تئوریک و ایدئولوژیک پیامهای رسانه را بررسی کرده و همچنین نظریات انتقادی هابرماس به پیامهای ارتباطی مهمترین بنیان علمی و نظری پیدایش علم تحلیل گفتمان میباشد. 

صفحه 33:
منابع مورد استفاده تحلیل گفتمان انتقادی (نورمن فرکلاف) ۰ درآمدی بر تحلیل گفتمان (محمدرضا تاحیک) * تحلیل گفتمان-پروزش و کازیست آن در ساختار ‎(Silo Os Ost) ies‏ ‎ *‏ مطالعاتی در تحلیل گفتمان-از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی (نئون ون دایک) * تحليل گفتمان چیست؟( احمد . ی. ا) *_ فرایند تحلیل گفتمان (دکتر تژا میرفخرایی) * مقاله اميد مسعودی ( جایگاه معنی شناسی کاربردی در تحقیقات ارتباطی) *_ پایان نامه کارشناسی ارشد (تحلیل گفتمان اخبار شبکه الجزیره در مورد تحولات عراق) *_ مقاله محمد سروی گر (روشهای تحقیق>روشهای کیفی) چزوة ذرنیظ دکتر دادگران 

 گفتمان در زبان فارسی برابر واژه ( )discourseاست که ریشه در کلمه التین ( )discoursesبه معنای بحث کردن و مکالمه است. ‏ در بیان غیر فنی صرفَا به معنای سخن،گفتار،مکالمه یا گفتگواست که گاه به طور تلویحی بیانگر نوعی هدف آموزشی و تعلیمی نیز هست. ‏ در بیان فنی تر ،گفتاری در شرح و بسط یک موضوع دریک زمینه علمی و نظری به صورت خطابه یا مقاله است .گفتمان به این مفهوم اولین بار توسط ”امیل بنونیست“ به کار گرفته شد. ‏ گفتمان مجموعه مرده ای اظهارات نیست بلکه تشکلی از حرف ها و جمالتی است که در یک بافت اجتماعی بیان می شوند و به آن بافت ادامه حیات می بخشند.  به عقیده مک دونل یک گفتمان به مثابه حیطه مشخصی از کارکرد زبان ،ممکن است به وسیله نهاد هایی که بدانها وابسته است و به واسطه موقعیت هایی که زاییده آنهاست و به وسیله سخنگویان این موقعیت ها شکل بگیرد.از نظر او گفتمان،هر گفتار ،کالم یا نوشتاری است که در جریان اجتماعی شکل می گیرد.گفتمان ها دارای سرشت ،ماهیت و ساختار اجتماعی هستند و بر حسب زمان و مکان متفاوتند. ‏ گفتمان،رویکردی ساختاری به متن است که امکان اتصال به جنبه های جامعه شناختی را فراهم میکند.در واقع حاصل مطالعه زبان به عنوان یک پدیده اجتماعی یا رویکردی جامعه شناسانه به زبان است که میگوید متن امری اجتماعیست که در خالل «روابط اجتماعی» و نه بیرون و مستقل از آن تکوین پیدا میکند.  گفتمان از دیدگاه فوکو به عنوان بنیانگذار تحلیل گفتمان :به نظر فوکو رابطه تعاملی بین textو contextوجود دارد.همچنین رابطه تعاملی و دیالکتیکی بین ” گفتمان ،قدرت ،معرفت و حقیقت“ وجود دارد.مهمترین دستاورد فوکو تحلیل روابط قدرت و معرفت است.از دید فوکو زبان عرصه ظهور روابط قدرت و تعیین کننده فاعل مسلط و فاعل زیر سلطه به حساب می آید .در منطق فوکو سخن از آنست که فرد در چه گفتمانی و چگونه ساخته می شود و سرانجام آنکه امری بیرون از گفتمان وجود ندارد.گفتمان امتزاج پیچیده ای از امور زبانی و غیر زبانی است .فوکو در بستر تبار شناسی ،هر گفتمانی را گرفتار ساختار اجتماعی برآمده از قدرت می بیند و تحت تاثیر نیچه،قدرت را علت العلل همه امور و خالق همه چیز از جمله انواع معرفت و مفهوم صدق (حقیقت) معرفی میکند .از دیدگاه او زبان و گفتمان نقش محوری در تبیین رابطه قدرت دارند.  گفتمان از دید ژان فرانسوا لیوتار :او « بازیهای زبانی» را به جای گفتمان به کار میبرد .به باور او ،هدف هر کنش ،رسیدن به مقصودی است و توفیق کنشگر در هر کنش گفتاری ،ترغیب مخاطب در انجام کاری است که مورد نظر کنشگر است .از دیدگاه لیوتار ،دور بسته ارتباط میان قدرت با حقانیت و مشروعیت ،بیانگر جوهر اصیل ارتباط میان زبان ،کنش ،عقل و مشروعیت است.او همچون فوکو دانش و قدرت را دو روی سکه میداند  این نظریه که بوسیله «الکلو» و« مورفی» ارائه شده بدین معناست که گفتمانها تنها انعکاس دهنده فرایندهایی که در بخشهای دیگرجامعه مانند افتصاد یا سیاست جریان دارند نیستند ،بلکه گفتمانها عناصر و اقدامات مربوطه به همه بخشهای جامعه را بهم ربط میدهند .این نظریه میگوید که گفتمانها یا نظام معانی خاص ،اشکال خاصی از کردارها ،هویتها و فعالیتهای را ممکن میسازند و بواسطه برخورد نیروها ،عملکرد قدرت و سلطه تولید میشوند و تغییر میابند .در این دیدگاه معنای پدیده های اجتماعی و سیاسی در چارچوب گفتمانها ست.  هدف از گفتمان چیست :هدف ،کاربرد زبان برای رساندن اندیشه ها ،تبلیغ ایده ها و اثر گذاشتن بر رفتار و ذهنیت دیگران ،به عبارت دیگر گفتمان همواره تعاملی ( )interactiveو ارتباطی ( )communicatuveاست .همین وجه هدفمندی گفتمان است که در سخن ،گفتار یا نوشتارساختمند شده نهفته است.چه گفتاری و چه نوشتاری گفتمان ،از یک زمینه بر میخیزد ،یعنی مجموعه شبکه روابط اجتماعی یا ساختار سیستمی که نه نتها زبان را همچون تولید کننده سخن ممکن میکند بلکه زمینه ساز انگیزه خودآگاه ،ناخودآگاه و نهفته در زیر لحن نیز هست و الیه های آشکار و پنهان معنایی به آن میبخشد  شرایط تشکیل گفتمان: هر گفتمانی در در ساخت مکانی خاصی پدیدار می شود به عبارتی هر گفتمان را هر زمان و هر جا نمیتوان یافت. یک گفتمان علمی ،دینی ،فلسفی ،یا ادبی همیشه قابل استفاده نیست چرا که پیدایش گفتمانها و برد آنها و اثرگذاریشان شرایط ویژه ایی را میطلبد چه از نظرامکان زبانی صرف و چه از نظر شرایط اجتماعی و تاریخی.  گفتمانها زبان گشاده روابط قدرتند هم آفریده قدرت و هم خود قدرت هستند .میکوشند با گسترش نفوذ ،دامنه چیرگی و قدرتشان را گسترش دهند. از آنجا که هر گفتمانی در شرایط ویژه خود ظهور میکند و زبان یکی از آن شرایط ویژه است ،لذا گفتمانها هم سرکوبگرند و هم درصددند گفتمانهای رقیب را از صحنه به در کنند .اقتدار از دسترسی تبعیض آمیز به منابع اجتماعی و یا از تقدم دسترسی به گفتمانهای عمومی و منابع ارتباط جمعی بوجود می آید .گروههای مسلط از طریق دسترسی و کنترل یکسویه شان به واسطه گفتمان و منابع ارتباطی ممکن است ساختار متون و مباحث را طوری تحت تاثیر قرار دهند که دانسته ها ،رویکردها ،هنجارها و ارزشهای گروه تحت سلطه به نفع گروههای سلطه گر تغییر کند. ‏ گفتمان وسیله ایی جهت اعمال قدرت نیست بلکه به خودی خود یک منبع قدرت محسوب میشود. در این میان واضح ترین ومهمترین الگوها،دسترسی به رسانه های جمعی است ،به این مفهوم که از طریق دسترسی به رسانه های جمعی ،گروه مسلط به مردم دسترسی دارد و میتواند آنها را به طور نسبی کنترل کند. در این راستا برای کنترل سایراذهان از طریق کنترل گفتمان اصحاب قدرت باید موثرترین مشخصه های گفتمانی را به کنترل خود در آورند. برای مثال صاحبان رسانه ممکن است به سردبیران خود بگویند که چه چیزی را باید یا نباید پخش کنند، رسانه ها از طریق دستکاری الگوهای ذهنی از طریق بکارگیری ساختارهای گفتمانی ویژه از قبیل ساختارهای مبتدا-خبر ،عناوین اخبار ،سبک صنایع ابالغی و راهبردهای معنایی نقش حیاتی در ایجاد رضایت عمومی دیگران دارد تحلیل گفتمان ( )discourse analysisکه امروز به گرایش بین رشته ایی ( )interdisciplinaryدر علوم اجتماعی تبدیل شده ،در زبان فارسی به سخن کاوی ،تحلیل کالم و تحلیل گفتار نیز ترجمه شده است .ریشه در جنبش انتقادی ادبیات ،زبان شناسی ،نشانه شناسی ،تاویل گرایی، هرمنوتیک گادامر و تبارشناسی و دیرینه شناسی میشل فوکو دارد .این اصطالح اولین بار توسط زلیک هریس زبان شناس معروف انگلیسی به کار برده شد. بنیان های فکری تحلیل گفتمان فراتر از تحلیل متن یا نوشتار(text ) analysisیا تحلیل گفتار می باشد .در تحلیل گفتمان مجموعه شرایط اجتماعی ،زمینه وقوع متن ،نوشتار ،گفتار ،ارتباطات غیر کالمی و رابطه ساختار و واژه ها در گزاره ایی کلی نگریسته میشود.  دو دیدگاه به این مبحث نگاه می کنند: ‏ - 1دیدگاهی که تحلیل گفتمان را بررسی و تحلیل واحدهای بزرگتر از جمله تعریف می کند. این دیدگاه که به شکل و صورت متن توجه می کند بنام دیدگاه ساختارگرا معروف است .در اینجا گفتمان واحد مشخصی از زبان تلقی میشود که بزرگتر از جمله است و تحلیل گفتمان، تحلیل و بررسی این واحدهاست. ‏ - 2دیدگاهی که تحلیل گفتمان را تمرکزخاص برچرایی و چگونگی استفاده از زبان میداند بسیاری از زبان شناسان تحلیل گفتمان را نقطه مقابل تحلیل متن دانسته اند آنها از .این دیدگاه چون به کارکرد متن توجه دارد ،کارکردگرا نامیده میشود.در این دیدگاه تحلیل گفتمان را مطالعه جنبه های مختلف چگونگی استفاده از زبان می داند که بر روی کارکردهای واحدهای زبانی متمرکز است. ‏  زلیک هریس در واقع اولین کسی بود که اصطالح تحلیل گفتمان را در مقاله ایی که در سال 1952نوشته بود ،بکار برد .او دیدی صورتگرایانه از جمله به دست داد و تحلیل گفتمان را صرفُا نگاهی صورتگرایانه و ساختارگرایانه به جمله و متن برشمرد ‏ او معتقد است بحث درباره گفتمان دارای دو بعد است: ‏ - 1بسط رویه ها و روشهای معمول در زبان شناسی توصیفی و کاربرد آنهاست در سطح فراجمله (متن) ‏ - 2رابطه بین اطالعات زبانی و غیر زبانی مانند رابطه زبان با فرهنگ ، محیط و اجتماع.  یول و براون در تعریف تحلیل گفتمان می گویند: ‏ تحلیل گفتمان تجزیه و تحلیل زبان در کاربرد آن است ،در این صورت نمی تواند منحصر به توصیف صورتهای زبانی مستقل از اهداف و کارکردهایی باشد که این صورتها برای پرداختن به آنها در امور انسانی بوجود آمده اند.  شیفرین و استابز با تکیه بر گستره فرا جمله ایی تحلیل گفتمان آنرا چنین تعریف میکنند: ‏ تحلیل گفتمان می کوشد تا نظام و آرایش فراجمله ایی عناصر زبانی را مورد مطالعه قرار بدهد و بنابراین واحدهای زبانی نطیر تبادالت مکالمه ایی یا متون نوشتاری را مورد بررسی قرار میدهد .براین اساس تحلیل گفتمان با کاربرد زبان در زمینه های اجتماعی به ویژه با تعامالت یا مکالمات میان گویندگان سرو کار دارد.  ژاک دریدا با طرح اصطالح ساخت شکنی( )deconstructionدرپی آنست که نشان دهد ،اشیا،امور،متون،سنتها،باورها،نهادها و جوامع را نمی توان یکبار و برای همیشه تعریف کرد .مفاهیم همواره تمایل به گذر کردن از مرزهایی دارند که در لحظه حاضر محدودشان کرده اند.دریدا معتقد است در پس هر معنای به ظاهر آشکار ،شبکه ایی از انگاشتها،پیش انگاشتها و میانجی های نامرئی ،ناگفته و نیندیشیده ودرک نشده نهفته است .او تاکید میکند که زبان ذاتًا پناهگاه پراکندگی ها و بی ثباتی های معنایی بیشماراست. به نظر او،هرچیزی در بافت معینی که به آن تعلق دارد معنا میگیرد و در متن و بافتی دیگر معنایی تازه میابد.  از نظر جامعه شناسان،تحلیل گفتمان بیانگر این نکته است که نهادها و سازمانهای سیاسی-اجتماعی ،روابط ،ساختارها ،فرایندها و بسیاری از پدیده های مربوطه دیگر را در سطح تجلی عمل و بروز آن در گفتمان به مثابه کاربرد زبان،ارتباط و تعامل ،مورد بررسی قرار میدهند .در مجموع هدف تحلیل گفتمان عمدتًا ارائه یک روش ،انگاره ،مکتب یا نظریه گفتمانی است. این گرایش در مدتی نزدیک به دو دهه از زبان شناسی اجتماعی و انتقاد ی به همت متفکرانی چون میشل فوکو،ژاک دریدا،میشل پشو و دیگر متفکران برجسته مغرب زمین وارد مطالعات فرهنگی،اجتماعی و سیاسی شد و شکل انتقادی به خود گرفت. این متفکران که تحلیل گفتمان را بیشتر در قالب تحلیل انتقادی گفتمان ( )critical discourse analysisیا CDAبسط و گسترش دادند ،خود وامدار مکتب انتقادی فرانکفورت ،مارکسیستهای جدید ،به ویژه گرامشی و پیروانش ،ساختارگرایانی چون آلتوسر و محققان مکتب فمنیسم بودند. CDAاساسًا به ابعاد گفتمانی سوءاستفاده از قدرت برای سلطه و بی عدالتی و نابرابری ناشی ازآن میپردازد که آنرا نیز می توان (گفتمان کاوی اجتماعی- سیاسی) نامید .کًال CDAیک کار سیاسی است. تحلیل گفتمان انتقادی اینک با نام میشل فوکوهمراه شده است .فوکو معتقد است گفتمانها تشکیل شده از عالمتند اما کارکردشان از کاربرد این عالمات، برای نشان دادن و برگزیدن اشیا بیشتر است و همین ویژگی است که آنها را غیر قابل تقلیل به زبان ،سخن وگفتار میکند.گفتمان امروزه بیانگر ویژگی ها و خصوصیات تاریخی چیزهای گفته شده و چیزهایی است که گفته نشده باقی میماند .گفتمانها نه تنها مربوط به چیزهایی است که می تواند گفته یا درباره اش فکر شود ،بلکه درباره این نیز هست که چه کسی؟ در چه زمانی؟ و با چه آمریتی می تواند صحبت کند؟ گفتمانها مجسم کننده معنا و ارتباط اجتماعی است و شکل دهنده ذهنیت و نیز ارتباطات اجتماعی_سیاسی(قدرت) است.. در نظر فوکو گفتمانها همچنین اعمالی است که به طور سیستماتیک موضوعاتی را شکل میدهند که خود سخن می گویند .گفتمانها در باره موضوعات صحبت نکرده هویت موضوعات را تعیین نمیکنند بلکه سازنده موضوعاتند و در فرایند این سازندگی مداخله خود را پنهان میکنند.  ون دایک تحلیل گفتمان انتقادی را ،حوزه ایی که مرتبط با بررسی و تحلیل متون گفتاری و نوشتاری برای آشکارسازی منابع گفتمانی قدرت، سلطه ،نابرابری و جانبداری تعریف میکند .به عبارتی تحلیل گفتمان انتقادی چگونگی منابع گفتمانی حاکم و بازتولید شده را درون بافتهای تاریخی ،سیاسی و اجتماعی بررسی میکند.  فرکالف نیز تحلیل گفتمان انتقادی را هدفی برای بررسی منظم و سیستماتیک اغلب مبهم روابط علی و مشخص میان (الف) رویه های گفتمانی ،رویدیدهاو متون(ب) گستره ساختارهای فرهنگی و اجتماعی،روابط و فرایندها :برای تحقیق در چگونگی رویه ها ،رویدادها و متون که به طور ایدئولوژیکی از طریق روابط قدرت و رقابت برای کسب قدرت بیشتر ناشی شده(ج) و کاوش در چگونگی ابهام در روابط میان گفتمان و جامعه و عاملی برای تامین و حفظ قدرت و هژمونی تعریف میکند.  کولیاراکی و فرکالف براین فرض هستند که بسیاری ازتغییرات لقتصادی و اجتماعی به عنوان بخشی ازطبیعت پذیرفته میشوند و در واقع محصول اعمال اتفاقی مردم در نظرر گرفته نمیشوند .بنا به گفته کولیاراکی و فرکالف ریشه تغییرات افتصادی و اجتماعی به مقدار زیادی در تغییرات زبان و گفتمان نهفته است .بدین معنی که CDAمی تواند با ارائه استداللهای نظری در مورد این دگرگونیها و ایجاد آگاهی در مورد اینکه این دگرگونیها چه هستند و چگونه بوجود آمده اند و در آینده ممکن است به چه صورتی درآیندو اینکه چه کسانی میتوانند در این شرایط زندگی خود را بسازند ،مفید باشند.  -1متن و گفتار واحد توسط انسانهای مختلف ،متفاوت نگریسته میشود. ‏ - 2درست خواندن یا نادرست خواندن متن ،در نوع معنای آن اثرمستقیم دارد. ‏ - 3متن را باید به عنوان یک کل معنا دار نگریست ومعنا لزومًا در متن نیست. ‏ - 4هیچ متنی خنثی یا بی طرف نیست .متنها بار ایدئولوژیک دارند. ‏ - 5در هر گفتمانی حقیقت هست اما هیچ گفتمانی دارای همه حقیقت نیست. ‏ - 6معنا همانقدر که در متن است،در زمینه های اجتماعی-فرهنگی نیز هست. ‏ - 7هر متنی در شرایط خاص خود تولید میشود و رنگ خالقش را با خود دارد. ‏ -8هر متنی به یک منبع اقتدار (نه لزومًا سیاسی) مرتبط است. ‏ - 9گفتمان سطوح ابعاد گوناگون دارد.نه یک سطح گفتمانی و نه یک نوع گفتمان داریم. -1نشان دادن رابطه بین نویسنده ،متن و خواننده -2روشن ساختن ساختار پیچیده تولید متن یعنی(جریان تولید گفتمان) -3نشان دادن تاثیر بافت متن و بافت موقعیتی بر روی گفتمان -4نشان دادن موقعیتها وشرایط خاص تولید کننده متن. -5نشان دادن بی ثباتی معنا و اینکه همیشه در خطر است ،هرگز کامل نیست و هرگز به طور کامل درک نمیشود. -6نشان دادن رابطه متن و ایدئولوژی که هر متنی به یک موقعیت خاص وابسته است(هر چند ناآگاهانه) -7کًال ارائه یک روش جهت مطالعه متون،رسانه،فرهنگ و سیاست  اصوًال روشهای تحقیق در ارتباطات دو نوع است: ‏ -1تحلیل محتوا که یک روش کّم ی است و برای تحلیل عینی ،منظم و کمی محتوای آشکار پیامهای ارتباطی به کار میرود. ‏ به قول کاپالن:این روش معناشناسی آماری مباحث سیاسی است. ‏ در تحلیل محتوا آماری بودن نشانگر کمی بودن این روش است. ‏ -2تحلیل گفتمان که روشی کیفی است .  این روش ازاصالح روشهای اولیه تحلیل رسانه ها حاصل شده ،اصالحی که شالوده زبان شناسی دارد. ‏ تحلیل گفتمان که یک روش کیفی در مطالعات ارتباطی و رسانه ایی میباشد ،به جای شمارش و مقادیر آماری با معناشناسی کاربردی متن سروکار دارد. ‏ برای بکارگیری این روش ،تشخیص تمایز آن با روشهای مشابه ،یعنی تحلیل گفتمان انتقادی و تحلیل متن کامًال ضروری است.  از آنجا که کارکردهای فکری – اجتماعی بر بستر تعامالت اجتماعی و نقش گفتمان در باز تولید و چالش سلطه متمرکز است و این اعمال سلطه نیز توسط نخبگان،نهادها یا گروهها تعریف میشود و نابرابریهای اجتماعی مانند نابرابری سیاسی ،فرهنگی،نژادی و جنسی از همین سلطه تلقی میشود، شناخت این سلطه از طریق تحلیل گفتمان انتقاذی میسر است .زیرا ون دایک معتقد است که: ‏ در این فرایند بازتولید،وجوه مختلف روابط گفتمان – قدرت ،مانند حمایت،اعمال،بازنمایی،مشروعیت بخشی،نفی،تعدیل یا کتمان سلطه را شامل میشود.گفتمان کاو سعی میکندارتباط بین شیوه های بازتولید وساختارها و راهبردهای نوشتار،گفتار یا سایر رویدیدهای ارتباطی را بداند.  تحلیل متن رسانه ایی ( )Analysis media textبرخالف تحلیل گفتمان انتقادی،به روابط درون متن توجه دارد .یک متن از کلمات یا تصاویر ساخته میشود ،در تحلیل متن تصویری ،متن فیلم سینمایی با تصویر زبان ( )visual languagسروکار داریم . ‏ درتحلیل متن در واقع چگونگی ساخت معنی توسط رسانه ها برسی میشود در حالیکه در تحلیل گفتمان انتقادی،روابط سلطه به عنوان سازنده گفتمانهای مسلط شناخته میشوند. متاسفانه همواره دو آسیب جدی کاربرد تحلیل گفتمان را تهدید میکند :یکی عدم شناخت روش تحلیل گفتمان و دوم ناتوانی درکاربرد روش. اولین آسیب اینست که محققان بر اثر ناآشنایی در تمییز اصول سه گانه تحلیل گفتمان از یک سو و استفاده از تحلیل محتوا به جای تحلیل گفتمان از سو ی دیگر در کاربرد این روش دچار اخالل و اشتباه میشوند. دومین آسیب گرایش سنتی محققان به روشهای کّم ی در روش تحقیق است که باعث میشود این روش را به علت کیفی بودن و اینکه با آمار و ارقام سروکار ندارد ،یک روش غیر استاندارد و نامطمئن تلقی کنند و یا بر اثر تصور غلط با این روش هم چونان روشهای کمی برخورد میکنند  هدف کلی از تحلیل گفتمان آنست که :نشان دهد چگونه زمینه ها ی سیاسی،فرهنگی ،تاریخی،اجتماعی و شناختی،کاربرد زبان و ارتباطات،محتوا،معنی،ساختارها یا استراتژیها بر متن تاثیر میگذارد و نیز چگونه گفتمان بر شکلگیری ساختارها و بسترهای مزبور تاثیر دارد. تحلیل گفتمان در واقع به عنوان یک مبحث میان رشته در اواسط دهه 1960تا اواسط دهه 1970در رشته هایی چون انسان شناسی،قوم شناسی،جامعه شناسی،روان شناسی ادراکی و اجتماعی،شعر،ادبیات،زبان شناسی و نشانه شناسی ظهور کرد و با مطالعه طبقه بندی شده ساختار،کارکرد،گفتار و متن به تحلیل پیامهای رسانه ایی پرداخت. واژه تحلیل گفتمان اولین بار توسط زلیک هریس زبان شناس انگلیسی در سال 1952به کار گرفته شد .اما پس از گذشت نزدیک به دو دهه و با بازشدن پای سیاست و فرهنگ و اجتماع به این وادی ،با همت اندیشمندانی چون فوکو ،دریدا و پشو ،مبحثی به نام تحلیل گفتمان انتقادی ظهور کرد . اصوًال تاریخچه تحلیل گفتمان به پیدایش مکتب فرانکفورت و مکتب بیرمنگام در مطالعات انتقادی ارتباط جمعی برمی گردد .بخش اعظم کارهای مربوط به تحلیل گفتمان ،تحت تاثیر گرامر طبقه بندی شده هالیدی ( 1978تا )1985 است .کارهای انتقادی انجام شده توسط گروه دانشگاه گالسکو (- 1976 ) 1980در مورد مطرح شدن منازعات صنعتی در رسانه ها و همچنین آثار التون و دیویس که نگرشی انتقادی به رسانه و ارتباطات داشتند ،از آن جمله است .رویکرد انتقادی مطالعات فرهنگی مکتب بیرمنگام(که توسط هال و یارانش در 1980پایه گذاری شد) که به بحث و بررسی پیرامون زبان ،مقال و تصویر پرداخته و جنبه تئوریک و ایدئولوژیک پیامهای رسانه را بررسی کرده و همچنین نظریات انتقادی هابرماس به پیامهای ارتباطی مهمترین بنیان علمی و نظری پیدایش علم تحلیل گفتمان میباشد.  ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ تحلیل گفتمان انتقادی (نورمن فرکالف) درآمدی بر تحلیل گفتمان (محمدرضا تاحیک) تحلیل گفتمان-پرورش و کاربست آن در ساختار خبر (نئون ون دایک) مطالعاتی در تحلیل گفتمان-از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی (نئون ون دایک) تحلیل گفتمان چیست؟( احمد .ی .ا) فرایند تحلیل گفتمان (دکتر تژا میرفخرایی) مقاله امید مسعودی ( جایگاه معنی شناسی کاربردی در تحقیقات ارتباطی) پایان نامه کارشناسی ارشد (تحلیل گفتمان اخبار شبکه الجزیره در مورد تحوالت عراق) مقاله محمد سروی گر (روشهای تحقیق>روشهای کیفی) جزوه درسی دکتر دادگران