صفحه 1:
صفحه 2:
صفحه 3:
۳28 es
&
Shamakhio 5
Baku
2 1 Uzbeg tribes
Aplabriz | C2spian
& Sea
7 ۳ 1 1 2
Chaldiren دع م 7 My
1 سر
Qazvina = OMeshed
\ q aTeheran Rishapur MUGHAL
~Kermanshah 9 Herato
5 مج
عار ]
۱۳۲-۰ وللفكض
۱ oVasht Kandahar
OTTOMAN~)
Pan,
oShiraz okerman
shires
EMPIRE Bbshirey ۳
Bandar Abbas
4 0
Bahrain Islander. pers)
A
۱ عر 8 ام
0 اسب ۸ مر نی
2 مضه 1 ee #0
1 3 2
"© LEXICORIENT zo00z
صفحه 4:
صفحه 5:
تشک دولت DEP
لقازقرن دهم ه.ق
صفحه 6:
صفحه 7:
صفحه 8:
و شيخ حيدر نيز
براي اينكه هواداران خود
رااز سايرين متمايز سازد
دستور داد کلاهي سرخ
رنگ ودوازده ترك 5
سربگذارند و بدین ترتیب
pC) امدند.
صفحه 9:
صفحه 10:
در اذان بلند بگ
ان بلند بگویند.
صفحه 11:
EMS مهم هب
0
۳
جنك با عثمانى ها در غرب كشوركه
به جنك جالدران مشهوراست؛
يي Oy
صفویان بدلیل اينکه سپاه عثمانی از
تویخانه استفاده می کرد و سیاه
0
خوردند.
۱ ee om Ro
Rye yee eer ree pn
صفحه 12:
صلح آماسيه fore) دوكشور ney
al ۱۳
ا 2 Ce
استوار كردن دولت مركزى بود.»
صفحه 13:
خوار بودند »بي شباهت به شیرویه پسر خسروپرویزثی
كت ات ل ۰
هم گرایش داشت.
محمد خدابنده
وي يادشاهي متدين ودرويش خصال بود ودر زمان وي ازبكان
وَعثماني ها بناي تعدي به خاك ايران راكذاشتند كه در برخي موارد
سرکوب شدند.
صفحه 14:
6 ییا در -خلییم
EOD) Coe
صفحه 15:
صفحه 16:
شاه صفي اول
رویدادهای عصروی:
۲- شکست خوردن از ازیکان
۳- تصرف قندهار توسط
دولت هند
۹
صفحه 17:
صفحه 18:
۳ 0
ne
/ گ 2
5 018
صفحه 19:
صفحه 20:
00000000
؟- حمله عثمانى به شمال غرب ايران
PS Hie Pe ny We od ren owas reer cere Sr
صفحه 21:
صفحه 22:
صفحه 23:
7 متحد شده sere صفويه راد
ل ا و رل
خان عزل شد.
صفحه 24:
لل 0
el er yeas
صفحه 25:
صفحه 26:
صفحه 27:
صفحه 28:
ام وبخصوص مذهب تشیع در تثبیت .
ent cg ۱۳
زا
Serene Er eestor] =
Hep ory Bier)
معتقد كردن كودكان ونوجوانان
PT Pore er ree eT)
وتربيت در مكتب خانه ها هم انجام مى
529
۱ SEES cle Pa BY
چهارباغ در اصفهان بود.
صفحه 29:
دصر صفوي قعالیت هاي
yen
0
شد.
و قابل ذكر است كه ؛در عهد
صفوي» آموزش در سطح عالي
اختصاص به طلاب علوم ديني
ی
روزي ارانه مي شد.
wes
oT ML
7 2121م ۰
صفحه 30:
دراین زمان اصنهان مجمع
oF
000 5
صفحه 31:
صفحه 32:
امتیاز مهم هنر عصر صفوی فسبت به گذشته
۳ انه هاى يهلوانى باستان نشان دادند
1
صفحه 33:
2 0ك
ی سس سا سس
399 ۶0 وجودداشته است.
صفحه 34:
درمز لس
ومقام هترمندان
cee ee
Bi
میان نقاشان
وهنرمندان »دوستاة
صفحه 35:
Poway یت
ونساجی ایران بشمار می
رود؛در این دوره»شاهان
بهترین وگرنبهاترین
لباسها وفرشها را برای
خود تهیه می کردند.
صفحه 36:
es ar ere ra اه
ete el et)
i
چیزهای دیگری که در این
3وره علاوه بر اسلحه ساخته
می شد عبارتنداز:سپر
py
صفحه 37:
صفحه 38:
يمى
Re 1 76 1
pon Pee ra)
روستائی: به فعالیتی در
۱
نخستين كاركاه قاليبافى
احتمالا در زمان شاه عباس "
کبیر Igo
صفحه 39:
FERC) ن نمونه باقیما
1 3
نقش شکارگاه است که
eae er aye
earn eon ry
شامل می شود.
صفحه 40:
6 .. و.تجلی می کند.
Weeds یس
صفحه 41:
MUGHAL
Kandahare
EMPIRE
ee
Uzbeg tribes
emery
bad
SMeshed و
Rishapur
Kermanshsh aH
ممع 2
۱-2-۱ --- ه لاه
OTTOMAN)
Se
EMPIRE BUshirey
e's
Bahrain Istender persian 8 ©
Gulf ا سر
ekerman
andar Abbas
prmuz Island
مس تنس
سم سین وم سوبس سپ
صفحه 42:
۳3
Tifliss aperbent
سيك | سك
Shamakhio \, دوس
Pooky ۲۳ 7
1 ‘eg tribes
Tabriz | Caspian q
re
فاه ی ی
Qutving aMeshed
oTeheran Shapur MUGHAL
Kermanshah= 7Hamadan ۳
Baghdaus اعد
85
OTTOMAN) Kandaharg
EMPIRE
Toe
0 i ‘Bho kn
@ LEXICORIENT 2002
صفحه 43:
وهاا که دولت پاآنها را و نه
edgar gael aaa و دولت
ری ی اش
اا ىا خوانین ازبک . . دولت تما
7
aut
صفحه 44:
روابط میان هند وایران تازمان شاه تهماسب ادامه داشت ولی به علت
Preyer eR epee RTO ef hae
لشکری را به افغخانستان فرستاد و قندهار را به تصرف خود در آوردو
در نتيجه روابط ميان ایران وهند قطع شد.
صفحه 45:
acs ae :
ی
صفحه 46:
در قرف نیال تبلطنت هانری چهارم » کشیشی فرا
موه فرط انز ای واوا ين خصو ص عظمت و
و تسار اس زمان شاه
re pe ee يد ال امك
le jo oy ار
cot ل I Rc rest
EBON) BL Rely Wind
RV Reg hee
صفحه 47:
تاخت وتاز وقتل سنی مذهبان 0 مى os وثانیا: در
۱
OS dl pee OP LO LS
بفهماند که برانداختن خاندان صفوی جز در عالم خیال ونشئه
ی و
RLBY ee Br km nee np) و
وپس از این ماجرا جنگ میان دو کشور حتمی شد؛ابتدا جنک جالدران
۳
وعثمانی شروع شد که سرانجام در عهد شاه طهماسب باعقد قرارداد صلح
میان ایران وعنمانی به پایان رسید و تاپایان دولت صفوی این قرارداد پا
برجا بود.
صفحه 48:
»رضاني »عبدالعظیم‌تاریج سیاسی ۱ ۱۳۲
علم:ثهر ان»2۵۰ ۱9).
Sere yon es
* قرباني عباس»تاریخ ادیان ومذ ن»انتشار ات 21 130
ا را
۱ ==
oj ean فوی Sane (ees laa
ا een ل ee SBE TIES
rae اول-1966.
RNY COP STENT To ساختار نهاد وانديشه ديني در عصر صفه ی( ون
ده ۳( ۲۹۱2/2۱9۶ z=
صفحه 49:
*6.قرباني »عباس تاريخ اديان و مذاهب در أبران انتشارات ازر
RCS iat
0.ميراحمدي .مریم دين ومذهب در عهد صفويانتشارات م6 ۳۳
©266.
و
اول ©©06.
ساختار ديني واقليت هاي مذهبي
سلسله مراتب پادشاهان
آموزش و پرورش
وضع سياسي و حكومتي
هنر ومعماري
تشكيالت نظامي واداري
روابط خارجي
منابع
نقشه سیاسی ايران در عصر صفويه
سلسله مراتب پادشاهان صفويه
پادشاهان صفوي
.1شاه اسماعيل اول
.2شاه تهماسب اول
.3اسماعيل دوم
.4محمد خدابنده
.5شاه عباس اول
.6شاه صفي
دوران سلطنت
907-930ه.ق
930-984ه.ق
984-985ه.ق
985-996ه.ق
996-1038ه.ق
10381052ه.ق
.7عباس دوم
10521077ه.ق
تشكيل دولت صفوي :
آغاز قرن دهم ه.ق
دردوران پس از حمله مغول بر
ايران بدليل آشفتگي هاي
اجتماعي و بيم وهراسي كه بر
جامعه حاكم شده بود
گروههايي كه در چارچوب
تصوف فعاليت مي كردند زياد
شدند.
در اين زمان مهمترين پايگاه فعاليت صوفيان شهر اردبيل بود.
بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي
رهبر صوفيان هم شيخ صفي الدين اردبيلي بود.
پس از شيخ صفي الدين
نوادگان وي در پي كسب
قدرت بر امدند و درعهد
شيخ جنيد وشيخ حيدر
صفويان شمشير بدست
گرفته و شيخ حيدر نيز
براي اينكه هواداران خود
رااز سايرين متمايز سازد
دستور داد كالهي سرخ
رنگ ودوازده ترك بر
سربگذارند و بدين ترتيب
قزلباشان پديد امدند.
پس از چندي تعداد زيادي قبايل با قزلباشان متحد شدند و توانستند
زمينه رابراي تشكيل دولت صفوي آماده كنند وشاه اسماعيل را در
سال 907ه.ق به فرماندهي ايران برسانند ومهمترين قبايل كه
نيروي اصلي قزلباشان راتشكيل مي دادند عبارت بودند از :
تكلو ،روملو،شاملو،افشار،استاجلو،ذوالقدر وقاجار
شاه اسماعيل تصميم گرفته
بود كه مذهب شيعه رامذهب
رسمي ايران اعالم كند ،به
اين دليل پس از تاجگذاري
به تمامي خطباء كشور امر
كرد كه شهادت
«اشهد ان عليا
ولي هللا » رابرزبان
آورده و
«حي علي خير
را
العمل »
در اذان بلند بگويند.
رويدادهاي مهم زمان شاه اسماعيل
• جنگ با ازبكان در شرق كشور و
شكست دادن آنها
• جنگ با عثماني ها در غرب كشوركه
به جنگ چالدران مشهوراست؛
دراين جنگ با وجود سلحشوري
صفويان بدليل اينكه سپاه عثماني از
توپخانه استفاده مي كرد و سپاه
صفوي از شمشير ؛صفويان شكست
خوردند .
• قابل ذكراست كه در اين زمان
سلطان سليم ،شاه عثماني ها بود.
ازبكان در حال فرار
شاه تهماسب اول
شاه تهماسب اول
وقايع عمده عصروي عبارتند از :
•جنگ با ازبكان وشكست دادن انها
•جنگ با عثماني ها و بسته شدن پيمان
صلح آماسيه بين دوكشور درسال
962ه.ق.درزمان شاه سليمان قانوني.
«بطور كلي تالش عمده شاه تهماسب
استوار كردن دولت مركزي بود».
سليمان قانوني
شاه اسماعيل دوم
وي ازحيث ريختن خون اقوام نزديك خود كه برخي هنوز طفل شير
خوار بودند ،بي شباهت به شيرويه پسر خسروپرويزنيست .وي پس
از يكسال سلطنت در گذشت وقابل ذكر است كه وي به مذهب اهل
سنت هم گرايش داشت.
محمد خدابنده
وي پادشاهي متدين ودرويش خصال بود ودر زمان وي ازبكان
وعثماني ها بناي تعدي به خاك ايران راگذاشتند كه در برخي موارد
سركوب شدند.
شاه عباس اول
وضع ايران در آغاز سلطنت
اقدامات شاه عباس
وي
سركوبي اميران سركش قزلباش شورش فرماندهان قزلباش
وهرج و مرج در كشور
شكست دادن عثماني ها وبيرون تصرف بخش بزرگي از غرب
ايران توسط عثماني ها
راندن آنها ازكشور
حمالت مكرر ازبكان به شرق
شكست دادن ازبكان
كشور
بيرون راندن پرتغاليها از خليج پيشروي پرتغاليها در خليج
فارس ودرياي عمان
فارس
مهمترين اقدام شاه عباس اول ؛تجهيز ارتش به سالحهاي گرم با
كمك برادران شرلي بود
شاه صفي اول
رويدادهاي عصروي:
-1جنگ باعثماني هاوانعقاد
صلح قصرشيرين وواگذاري
بغداد به عثماني ها
-2شكست خوردن از ازبكان
-3تصرف قندهار توسط
دولت هند
شاه عباس دوم
اقدامات وي:
-1تصرف قندهار
-2بازسازي پل زاينده رود
-3تسامح نسبت به اقليت هاي
ديني
شاه سليمان
كارهاي وي :
-1سركوب اهل سنت
-2سركوب صوفيان
شاه سلطان
حسين
واقعه مهم عصر وي :
حمله محمود افغان به
ايران وتسليم شدن
سلطان حسين
شاه تهماسب دوم
اقدام مهم وي :بيرون راندن افاغنه از ايران به كمك نادر بود.
وقايع عصر وي:
-1انعقاد عهد نامه بين روس وعثماني براي تقسيم شمال ايران
-2حمله عثماني به شمال غرب ايران
-3شكست تهماسب از عثماني ها وعزل وي توسط نادرشاه
قلمرو عثماني ها در اين زمان
شاه عباس سوم
افشاريه
انتخاب وعزل وي توسط نادر شاه وطلوع سلسله افشاريه توسط
نادر و غروب صفويه
صفويه
شاه
اسماعيل
پس از قتل نادر ،كريم خان وعليمردان خان وابوالفتح خان با
بازمانده صفويه رابه نام شاه اسماعيل
هم متحد شده وآخرين
سوم
سوم به سلطنت برگزيدند كه البته وي هم بعدا توسط كريم
خان عزل شد.
تشكيالت نظامي
-1نيروي دولتي
افراد سواره
قورچي
-2نيروي سلطنتي يا قشون شاهي
-3نيروي دريائي
تشكيالت اداري
سلطا
ن
صدر اعظم
قورچي باشي
قوله آقاسي
و...
ساختار ديواني ديني
مالباش
ي
صدور(عام
ه
وخاصه)
قاضي اصفهان
شيخ االسالم دارالسلطنه اصفهان
قاضي عسكر
اقليت هاي مذهبي
هندوها
مسيحيان
يهوديان
زرتشتيان
دوره صفويه دوره نفوذ ونقش قاطع دين
اسالم وبخصوص مذهب تشيع در تثبيت
حكومت واثر گذاري آن بر آموزش
وپرورش بودوشاهان صفوي به مذهب
بيش از هرنهاد ديگري اهميت مي دادند.
هدف از تعليم وتربيت در اين دوره ؛
معتقد كردن كودكان ونوجوانان
وسالمندان به مذهب تشيع بود وتعليم
وتربيت در مكتب خانه ها هم انجام مي
شد.
بزرگترين مدرسه درعهد صفوي ،مدرسه
چهارباغ در اصفهان بود.
در عصر صفوي قعاليت هاي
علمي و آموزشي در
مسجدشاه،مسجد شيخ لطف هللا
ومدرسه چهار باغ انجام مي
شد.
و قابل ذكر است كه ؛در عهد
صفوي،آموزش در سطح عالي
اختصاص به طالب علوم ديني
داشت و در مدارس شبانه
روزي ارائه مي شد.
دراين زمان اصفهان مجمع
دانشمندان وعلماء بزرگي
چون شيخ بهائي ،محمد باقر
مجلسي ومالصدرا بود؛در
پائين تصوير كتابي كه شيخ
بهائي به شاه عباس داده است
آورده شده است.
پايه هاي نخست هنر صفوي در بعد خط ونقاشي ومعماري ،افزون بر
دست مايه هاي بومي كه در يك دوره نهصد ساله پس از اسالم در ايران
وجود داشت از مهاجرت شماري از هنر مندان هراتي به آذر بايجان
رشد يافت؛يكي از بهترين نقاشان هراتي كمال الدين بهزاد بود كه شاه
اسماعيل اورا به تبريز اورد.
عليشير نوائي
آثار بهزاد
امتياز مهم هنر عصر صفوي نسبت به گذشته اين است كه ميل
زيادي به افسانه هاي پهلواني باستان نشان دادند و اين باعث
شد كه در فنون وصنايع تجلي كرده وان افسانه ها را بصورت
نقش ومجسم نمودن مجالس رزم وبزم ان پهلوانان در اورده
است ودر آثار وصنايع گرد اورده است.
بطور كلي پيشرفت هنر وصنعت ومعماري در عصر صفوي به دو
دليل است:
-1پيدايش روابط بين دول ايران وغرب
- 2برقرار ماندن روابط وپيوندهاي فني كه از قديم ميان ايران
وخاور دور وجودداشته است.
«بطور كلي ؛ در
اين دوره منزلت
ومقام هنرمندان
خيلي باال رفته
بودوپادشاهان از
ميان نقاشان
وهنرمندان ،دوستان
ي براي خود
انتخاب مي
كردند».
شاه عباس ودوستان هنرمند وي
دوره صفوي درخشانترين
دوره صنعت وبافندگي
ونساجي ايران بشمار مي
رود؛در اين دوره ،شاهان
بهترين وگرنبهاترين
لباسها وفرشها را براي
خود تهيه مي كردند.
ايران از خيلي قديم در
صنعت اسلحه سازي از
مهمترين مراكز فني شرق دور
ونزديك به شمار مي رفته
است.
چيزهاي ديگري كه در اين
دوره عالوه بر اسلحه ساخته
مي شد عبارتنداز:سپر
وخنجر.
خزف در دوره صفوي
به ظرفهائي مي گفتند
كه بر روي آن نقش
ونگار مي كشيدند و
آنرا لعاب مي دادند .
اگرچه قاليبافي در ايران
ريشه اي قديمي دارد ولي
اين ايرانيان بودند كه آنرا
از سطح يك فعاليت
روستائي به فعاليتي در
سطح كشور ارتقا دادند.
نخستين كارگاه قاليبافي
احتماال در زمان شاه عباس
كبير در اصفهان ساخته شد.
قديمي ترين نمونه باقيمانده
فرش عهد صفوي ،فرشي با
نقش شكارگاه است كه
قدمت آن به سال 929ه .ق
مي رسد كه سالهاي آخر
سلطنت شاه اسماعيل اول را
شامل مي شود.
ابزارهاي بافت فرش
معماري صفويه از شاه عباس آغاز مي
شود و با اقدامات وي در آثار وابنيه اي
چون ؛ميدان نقش جهان ،چهار باغ ،
قصر چهلستون ،مسجد شيخ لطف
اهلل ،هشت بهشت و...تجلي مي كند.
”درست است كه ويلفرد بالنت
گفته«اصفهان يادبود شاه عباس است»“
روسيه
روابط خارجي در
ازبكان
دوره صفوي را
مي توان به دونوع
كلي تقسيم كرد :
عثمانيها
)1روابط دوستانه
)2روابط خصمانه
پرتغاليها
كشورها رابر حسب نوع روابطي كه دولت صفوي باآنها داشته
مي توان به دو دسته:
-1كشورهائي كه دولت صفوي باآنها رابطه دوستانه داشته
است؛مثل امپراطوري هند ،دولت فرانسه و دولت روسيه.
-2كشورهائي كه دولت صفوي باآنها رابطه خصمانه داشته
است؛مثل رابطه با خوانين ازبك و رابطه با دولت عثماني.
تقسيم كرد.
درزمان صفويه دو امر مقدمه دوستي ميان ايران وهند شد:
-1آزادسازي خواهر محمد بابر گوركاني توسط شاه اسماعبل از چنگ
خوانين ازبك.
-2مساعدت شاه تهماسب به همايون شاه براي رسيدن به سلطنت هند.
روابط ميان هند وايران تازمان شاه تهماسب ادامه داشت ولي به علت
اينكه شاه تهماسب نمي توانست تصرف قندهار را توسط هند بپذيرد؛
لشكري را به افغانستان فرستاد و قندهار را به تصرف خود در آوردو
در نتيجه روابط ميان ايران وهند قطع شد.
پس ازجنگ روسيه با لهستان ،بدليل اينكه دولت روسيه خسارتهاي
زيادي را متحمل شد از ايران تقاضاي كمك مالي به مبلغ
400000منات نمود ودر عوض مي خواست شهر حاجي
طرخان را به ايران بعنوان وثيقه واگذار كند ؛شاه عباس در مالقات
با سفير روس در باب گرجستان ابراز تمايل كرد كه ايران وروس
همسايه ديوار به ديور باشند.
در مورد قرض معلوم نيست كه شاه عباس به روسها پول داده باشد
يانه ولي مي دانيم كه به اتباع روس اجازه تجارت در ايران را داد .
روابط ميان دو دولت تا پايان سلطنت شاه عباس بسيار صميمي بود.
در آخرين سال سلطنت هانري چهارم ،كشيشي فرانسوي به نام
پرژوست به ايران آمد و شمه اي در خصوص عظمت وجالل شاه
فرانسه رابه عرض شاه عباس رسانيد در اين زمان شاه عباس
مايل شد كه با فرانسه رابطه برقرار كند ولي بدليل اينكه
اوال :فرانسويها براي تجارت باايران احتياج به بندري در خليج
فارس يا درياي عمان داشتند و ثانيا :فاقد نيروي دريايي
معظمي بودند به درياهاي دور دست فرستند ،عمال در اين زمينه
اقدامي بعمل نيامد.
علت اصلي اختالف ميان دول ايران وعثماني در عهد صفوي اين بود
كه:اوال :شاه اسماعيل صوفيان ومريدان شيعي خود را در خاك عثماني به
تاخت وتاز وقتل سني مذهبان تحريك مي كرد وثانيا :در طي مكاتباتي كه
ميان شاه اسماعيل وسلطان سليم به وقوع پيوست ،شاه اسماعيل يك قوطي
ترياك به همراه نامه اي براي سلطان سليم فرستاد تا به كنايه به سلطان
بفهماند كه برانداختن خاندان صفوي جز در عالم خيال ونشئه ترياك نمي
تواند به حقيقت بپيوندد؛سلطان عثماني پس از وصول اين نامه وهديه آن
بقدري عصباني شد كه بيدر نگ دستور داد سفير ايران را به قتل برسانند
وپس از اين ماجرا جنگ ميان دو كشور حتمي شد؛ابتدا جنگ چالدران
روي داد كه ايران شكست خورد وسپس جنگهاي بيست ساله ميان ايران
وعثماني شروع شد كه سرانجام در عهد شاه طهماسب باعقد قرارداد صلح
ميان ايران وعثماني به پايان رسيد و تاپايان دولت صفوي اين قرارداد پا
برجا بود.
• زرين كوب ،عبدالحسين،روزگاران(تاريخ ايران از اغاز تا سقوط
پهلوي) ،انتشارات سخن .1380،
• رضائي ،عبدالعظيم،تاريخ سياسي و اجتماعي ايران،انتشارات
علم،تهران.1376،
تاجبخش،احمد،تاريخ صفويه.
• قرباني،عباس،تاريخ اديان ومذاهب در ايران،انتشارات انيس،تهران،چاپ
اول.1374
•مير احمدي،مريم،دين ومذهب درعهد صفوي،انتشارات سپهر ،تهران،چاپ
اول .1363
• صفت گل ،منصور،ساختار نهاد وانديشه ديني در عصر صفوي،انتشارات
تهران،چاپ اول.1382
.1زرين كوب ،عبدالحسين ،روزگاران(تاريخ ايران از آغاز تا سقوط پهلوي) ،انتشارات
سخن .1380 ،
.2رضائي ،عبدالعظيم ،تاريخ سياسي و اجتماعي ايران ،اتشارات علم ،تهران .1376 ،
.3تاجبخش ،احمد ،تاريخ صفويه .
.4قرباني ،عباس ،تاريخ اديان و مذاهب در ايران،انتشارات انيس ،تهران ،چاپ اول
.1374
.5ميراحمدي ،مريم ،دين ومذهب در عهد صفوي،انتشارات سپهر ،تهران ،چاپ اول
.1363
.6صفت گل ،منصور ،ساختار نهاد وانديشه ديني در عهد صفوي ،انتشارات تهران ،چاپ
اول .1382